Η Κούλα Μπορμπουδάκη έγραψε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που βγήκαν τη φετινή χρονιά. Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο αρχαιολογίας για παιδιά, ένα βιβλίο που τα εισάγει στον κόσμο αυτής της επιστήμης και τα καθοδηγεί μέσα από 10 βήματα, ώστε να μπορέσουν να κάνουν ανασκαφές, όπως ακριβώς κάνει ένας επαγγελματίας. Η ίδια είναι αρχαιολόγος με ειδίκευση στην Προϊστορική Αρχαιολογία και συμμετοχή σε ανασκαφές σε Αττική, Μακεδονία και Κρήτη. Τον περασμένο χρόνο ίδρυσε στην Κίσσαμο Χανίων το archaeolab, ένα εργαστήριο Αρχαιολογίας και Τέχνης, μέσω του οποίου υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά και ενήλικες. Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της “Μικροί Αρχαιολόγοι”, η Κόκκινη Αλεπού μίλησε με την κ. Μπορμπουδάκη κι έμαθε περισσότερα για το archeaolab και την προσομοίωση ανασκαφής που αποτελεί κατοχυρωμένη παγκόσμια καινοτομία, το ενδιαφέρον παιδιών και γονιών για τα εργαστήρια και φυσικά το βιβλίο της.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία του archeaolab και γιατί επιλέξατε να το στήσετε στην Κίσσαμο, μακριά από κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο;
Η ιδέα γεννήθηκε όταν ξεκίνησε να γίνεται αισθητή η κρίση στην Ελλάδα και οι ευκαιρίες για εργασία σε ανασκαφές ήταν σαφώς περιορισμένες. Εκείνη την περίοδο γεννήθηκε η κόρη μου. Μέναμε με τον πατέρα της στη Θεσσαλονίκη. Επειδή δεν θέλαμε να την μεγαλώσουμε σε αστικό περιβάλλον, αποφασίσαμε να μετακομίσουμε στην επαρχία. Μετά από πολύ σκέψη επιλέξαμε την δυτική Κρήτη και συγκεκριμένα την επαρχία Κισσάμου, όπου πέρα από την εξαιρετική αισθητική που σου παρέχει το τοπίο (μαγευτικές παραλίες, βαθιά και άγρια φαράγγια, απότομα βουνά, καταπράσινοι ελαιώνες, κλπ) ήμουν και συναισθηματικά δεδεμένη με την περιοχή, καθώς εκεί είχα περάσει τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια. Είχα πλήρη επίγνωση ότι η επιλογή μου να ξεκινήσω μια απολύτως καινοτόμο επιχείρηση στην επαρχία και μάλιστα σε έναν μικρό δήμο δεν ήταν και η καλύτερη επιχειρηματική κίνηση που θα μπορούσα να κάνω, ωστόσο αποφάσισα να προσαρμόσω τις συνθήκες της εργασίας μου στην ποιότητα της ζωής που επιθυμούσα για εμένα και την οικογένεια μου. Ευτυχώς, όλα πήγαν καλά και ευελπιστώ σε λίγα χρόνια το archaeolab να βρίσκεται σε όλα τα μεγάλα αστικά και μη κέντρα της Ελλάδας. Πολύ σύντομα μάλιστα ο πρώτος κλώνος του archaeolab θα φυτρώσει στη Θεσσαλονίκη!
Μινωική οικία, πριν καλυφθεί με χώμα και μετά την αφαίρεση του χώματος
Τι είναι η προσομοίωση ανασκαφής και με ποιον τρόπο συμμετέχουν τα παιδιά στα εκπαιδευτικά προγράμματα;
Η προσομοίωση ανασκαφής είναι ένας χώρος που περιλαμβάνει οργανωμένα σύνολα αρχαιοτήτων, τα οποία έχουν καλυφθεί με χώμα. Τα παιδιά καλούνται να αποκαλύψουν τις αρχαιότητες χρησιμοποιώντας τα εργαλεία και τις μεθόδους των αρχαιολόγων και στη συνέχεια να τις ερμηνεύσουν. Στην παρούσα φάση, λειτουργεί στον χώρο του archaeolab μία υπαίθρια προσομοίωση μινωικής οικίας σε φυσικό μέγεθος, με επιμέρους αποθηκευτικούς, οικιστικούς και εργαστηριακούς χώρους, όπου τα παιδιά καλούνται να αποκαλύψουν μεταξύ άλλων αρχιτεκτονικά στοιχεία (κατάλοιπα τοιχοποιίας/δάπεδο), αποθηκευτικούς πίθους και το περιεχόμενο τους, κατασκευές και σκεύη προετοιμασίας και παραγωγής της τροφής (κουζίνα), ένα μινωικό πατητήρι για την παρασκευή κρασιού, κατάλοιπα αργαλειού, μινωικό αρχείο (πινακίδες γραμμικής Α), κρύπτες θησαυρού και πολλά άλλα. Κατά τη διαδικασία της ανασκαφής, τα παιδιά εξασκούν ποικίλες όψεις της σύγχρονης ανασκαφικής πρακτικής (τεχνικές αφαίρεσης χώματος, ξεροκόσκινο, διαλογή/ταξινόμηση ευρημάτων κλπ) και καθώς τα σύνολα των ευρημάτων αποκαλύπτονται, η διαδικασία της ανασκαφής μοιάζει με την σταδιακή επίλυση ενός μυστηρίου. Οποιοσδήποτε μπορεί να συμμετέχει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα προσομοίωσης ανασκαφής, ατομικά ή μέσα στο πλαίσιο μιας σχολικής επίσκεψης. Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι τα προγράμματα προσομοίωσης ανασκαφής του archaeolab, αποτελούν παγκόσμια καινοτομία και υπόκεινται στους νόμους περί πνευματικών δικαιωμάτων.
Εκτός από την προσομοίωση ανασκαφής, τι άλλο μπορεί να κάνει ένα παιδί στο archaeolab;
Από το 2016 που άνοιξε ο χώρος του archaeolab πραγματοποιούνται ποικίλα προγράμματα αρχαιολογίας και τέχνης, τα οποία εμπλουτίζονται διαρκώς. Τώρα τελευταία έχω εισάγει επίσης εργαστήρια με αντικείμενο τις εφαρμοσμένες επιστήμες, όπου τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν λειτουργικές μηχανές και να διδαχθούν βασικές έννοιες φυσικής, χημείας, μηχανικής, ηλεκτρισμού κλπ, με τρόπο καθαρά βιωματικό. Όλα τα προγράμματα που πραγματοποιούνται στο εργαστήριο έχουν αμιγώς βιωματικό χαρακτήρα. Γιατί η μάθηση είναι μια έμφυτη ανθρώπινη τάση και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ο καλύτερος τρόπος για να μάθουν να παιδιά είναι να θέλουν να μάθουν. Επομένως βασική μου μέριμνα δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο, από το να προσπαθώ να κεντρίζω το ενδιαφέρον τους διαρκώς, συμπεριλαμβάνοντας τα άμεσα στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Υπάρχει ανταπόκριση από τους γονείς, ποια είναι τα σχόλια που λαμβάνετε και πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά την ιδέα να γίνουν για λίγο κι εκείνα αρχαιολόγοι;
Από τις πρώτες κιόλας μέρες λειτουργίας του εργαστηρίου, η ανταπόκριση των γονέων και των εκπαιδευτικών ήταν πολύ θετική. Κατά τη διάρκεια ενός τυπικού εργαστηρίου προσομοίωσης ανασκαφής, αυτό που θα δεις είναι αναψοκοκκινισμένα προσωπάκια, απολύτως προσηλωμένα σε αυτό που κάνουν, που κάθε τόσο ξεφωνίζουν με ενθουσιασμό για την σπουδαία ανακάλυψη τους! Οι εκπαιδευτικοί πολλές φορές μου εκμυστηρεύονται την έκπληξη τους για ορισμένους μαθητές, οι οποίοι ενώ μέσα στη τάξη είναι εντελώς αδιάφοροι ή εξαιρετικά ανήσυχοι, μέσα στην ανασκαφή εστιάζουν στη δουλειά που έχουν να κάνουν και αυτοπειθαρχούν αυθόρμητα. Επίσης συχνά εκπαιδευτικοί και μαθητές μου δηλώνουν ότι ήταν η καλύτερη σχολική εκδρομή που έχουν πάει και αυτό με συγκινεί πολύ.
Σε τι ηλικίες απευθύνονται τα προγράμματά σας;
Τα προγράμματα απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης πρόκειται σύντομα να πραγματοποιηθούν προγράμματα που απευθύνονται σε ενήλικες. Ένα από τα προγράμματα αυτά παρουσιάστηκε ήδη τον περασμένο Αύγουστο στις Γιορτές Ρόκκας. Πρόκειται για ένα εργαστήριο μινωικής κουζίνας, όπου οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν ποικίλες όψεις της μινωικής διατροφής και να παρασκευάσουν οι ίδιοι μινωικά γεύματα σε τριποδικές χύτρες, πλάθανα και κρατευτές, σε τυπικά δηλαδή πήλινα μαγειρικά σκεύη.
Το archaeolab δημιουργήθηκε το 2016, ενώ πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κυριακίδη το βιβλίο σας «Μικροί Αρχαιολόγοι». Πείτε μας λίγα λόγια για αυτό, περί τίνος πρόκειται, τι περιλαμβάνει, σε τι ηλικίες απευθύνεται;
Οι «Μικροί Αρχαιολόγοι» είναι ένα εγχειρίδιο ανασκαφής που σε 10 βήματα εξηγεί όλα τα στάδια που απαιτούνται προκειμένου να διεκπεραιωθεί μια ανασκαφή. Παράλληλα, προσκαλεί το παιδί να βγει έξω από το πρώτο βήμα και να σκάψει, να εφαρμόσει δηλαδή κατευθείαν τα βήματα. Η ανασκαφή είναι μια διαδικασία που εκτελείται με συγκεκριμένο τρόπο, προκειμένου να αποκαλυφθούν τα ευρήματα και να μη χαθούν οι πληροφορίες που τα αφορούν. Γιατί οι αρχαιολόγοι ανασυνθέτουν το παρελθόν, διατυπώνουν δηλαδή τις υποθέσεις τους σχετικά με το τι συνέβη στην περιοχή που ανασκάφηκε, βάση των ευρημάτων και των συναφειών τους. Μεγάλο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στο να κατανοήσουν τα παιδιά πώς σκέφτονται οι αρχαιολόγοι και πώς ερμηνεύουν κάθε εύρημα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρω στην πρώτη σελίδα του βιβλίου, τα ευρήματα είναι σαν τις λέξεις, που αν τις βάλουμε στη σωστή σειρά, έχουν να μας διηγηθούν μια ιστορία. Τώρα, αυτή η ιστορία δεν χρειάζεται να έχει απαραιτήτως αρχαιολογική αξία, μπορεί να είναι μια ιστορία της εποχής μας. Πλήθος καταλοίπων του σύγχρονου υλικού πολιτισμού, δηλαδή σκουπιδιών μας, είναι θαμμένα και περιμένουν τα παιδιά να τα ανακαλύψουν και να τα ερμηνέψουν. Το βιβλίο απευθύνεται στα μεγαλύτερα παιδιά του δημοτικού και σε παιδιά του γυμνασίου, ωστόσο μια ανασκαφή θα μπορούσαν να βιώσουν και μικρότερα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, με τη βοήθεια κάποιου ενήλικα, εκπαιδευτικού ή γονέα.
Πώς προέκυψε η ανάγκη για τη δημιουργία ενός τέτοιου παιδικού βιβλίου;
Η ιδέα για τους «Μικρούς Αρχαιολόγους» γεννήθηκε παρατηρώντας τις αντιδράσεις των παιδιών κατά τη διάρκεια της ανασκαφής. Η πηγαία χαρά και ο ενθουσιασμός που δοκίμαζαν από την επαφή τους με το χώμα και το στοιχείο της έκπληξης που κρύβει κάθε ανακάλυψη, η ανυπομονησία που προηγείται, η ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων τους, όλα αυτά ήταν για μένα μία εμπειρία που με έκανε να προβληματιστώ πολύ σχετικά με την κατεύθυνση που έχει πάρει η σύγχρονη εκπαίδευση και σχετικά με την καθημερινότητα αυτών των παιδιών. Λείπει πια σήμερα το αυτονόητο, να βγουν έξω στα χωράφια να παίξουν και να λερωθούν. Αναρωτήθηκα λοιπόν τότε, πώς θα μπορούσαν να δοκιμάσουν παρόμοια χαρά κι άλλα παιδιά που δεν θα μπορούσαν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα της προσομοίωσης ανασκαφής και παράλληλα να γνωρίσουν το έργο του αρχαιολόγου επί της ουσίας, όχι μόνο εκ του αποτελέσματος. Και κάπως έτσι προέκυψαν τα 10 βήματα του μικρού αρχαιολόγου.
Υπήρξαν προκλήσεις κατά τη συγγραφή του;
Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο γράφτηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και δε συνάντησα κάποια ιδιαίτερη πρόκληση στη συγγραφή του, καθώς είχα ήδη αρχίσει να διδάσκω αρχαιολογία σε παιδιά στο πεδίο της ανασκαφής και είχα κατασταλάξει σχετικά με τον τρόπο που θα τους εξηγήσω κάθε στάδιο ώστε να γίνω αμέσως κατανοητή.
Είναι η πρώτη σας απόπειρα να γράψετε ένα παιδικό βιβλίο και μάλιστα με πολύ συγκεκριμένο θέμα, την αρχαιολογία, έναν χώρο που γνωρίζετε πολύ καλά, λόγω της επαγγελματικής ενασχόλησης με αυτό. Θα το επαναλάβετε; Θα θέλατε να συνεχίσετε τη συγγραφή;
Η πρώτη μου απόπειρα για παιδικό βιβλίο αφορά επίσης μια περιγραφή της επιστήμης της αρχαιολογίας, έχει ωστόσο τη μορφή διηγήματος, αλλά παραμένει ανολοκλήρωτο. Δηλαδή, ήθελα να διδάξω αρχαιολογία τα παιδιά με τρόπο έμμεσο, μέσα από την διήγηση μιας ευχάριστης ιστορίας. Εντούτοις όταν η Δέσποινα Κυριακίδητων εκδόσεων Κυριακίδη μου ζήτησε να γράψω ένα βιβλίο σχετικά με την αρχαιολογία, είχε ήδη γεννηθεί η ιδέα του εγχειριδίου και το επέλεξα γιατί μου ήταν πιο εύκολο, καθώς είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό που ήδη κάνω. Ο χώρος της συγγραφής παιδικών βιβλίων είναι κάτι καινούριο για μένα και για το λόγο αυτό δεν βιάζομαι, θα ολοκληρώσω το διήγημα όταν είναι η κατάλληλη ώρα και ποιος ξέρει, αν το αποτέλεσμα είναι καλό μπορεί και να συνεχίσω.
Μάθετε περισσότερα για το archaeolab εδώ
Το βιβλίο “Μικροί Αρχαιολόγοι” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κυριακίδη και απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 5 ετών και άνω.
