(από το βιβλίο “Το σκοταδάκι” σε εικονογράφηση της Ρένιας Μεταλλινού)
Τι είναι ο φόβος; Αν ανοίξεις ένα οποιοδήποτε λεξικό θα διαβάσεις πως ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται σκέψη. Αυτό όμως είναι κάτι που μπορεί να το αντιληφθεί ένας ενήλικας. Τι γίνεται όταν ένα παιδάκι φοβάται τον κακό λύκο, τον γιατρό, το σκοτάδι, ένα ζώο ή ακόμα και ένα άλλο παιδί;
Η Isabelle Filliozat στο βιβλίο της Στην καρδιά των συναισθημάτων του παιδιού (εκδ. Ενάλιος, 2000) αναφέρει στο κεφάλαιο του φόβου (κεφ. 4, σελ. 129) πως «το να αναγκάζεις κάποιον να αντιμετωπίσει τους φόβους του είναι ανώφελο και γενικώς τον δυναμώνει (σ.σ. τον φόβο). Για να βοηθήσεις ένα παιδί ή έναν ενήλικα να ξεπεράσει έναν φόβο χρειάζεται χρόνος, μέχρι ο φόβος να δώσει τη θέση του στην επιθυμία». Από προσωπική εμπειρία ξέρω πως η συζήτηση με το παιδί βοηθάει πολύ και αυτό που βοηθάει ακόμα περισσότερο είναι να έχεις στη διάθεσή σου τα σωστά εργαλεία, όπως τα βιβλία.
Στην αγορά παιδικού βιβλίου υπάρχουν πάρα πολλοί τίτλοι που αφορούν στον φόβο. Εμείς στην Κόκκινη Αλεπού ξεχωρίσαμε τα 10+1 καλύτερα.
Το σκοταδάκι που φοβόταν – Ασπασία Πρωτογέρου (εκδ. Polaris). Ηλικίες: 6+
Το βιβλίο της Ασπασίας Πρωτογέρου καταπιάνεται με το σκοτάδι, κάτι που σίγουρα τα περισσότερα παιδιά φοβούνται. Μέσα από μία πολύ όμορφη, τρυφερή και συνάμα συγκινητική ιστορία μαθαίνουμε πως τελικά και το σκοτάδι φοβάται εμάς και πως –όπως και εμείς – κάνει τα αδύνατα δυνατά για να συμφιλιωθεί με τον δικό του φόβο. Εκτός από τον φόβο για το σκοτάδι, στο βιβλίο γίνεται αναφορά και στον φόβο της ανθρώπινης απώλειας και πώς ένα παιδί αντιλαμβάνεται τον θάνατο. Το συν στην ιστορία της Πρωτογέρου είναι πως μέσα από την προβολή του φόβου του παιδιού πάνω στο σκοταδάκι, κάνει το πρώτο να μπορέσει να αντιληφθεί με μεγαλύτερη ίσως ευκολία τον φόβο του, να τον κατανοήσει και στους δικούς του ρυθμούς να το αποβάλλει. Ενα βιβλίο που πρέπει να υπάρχει σε κάθε παιδική βιβλιοθήκη.
Μια φορά κι έναν καιρό φοβόμουν έναν δράκο – Γιούλη Μιγγείρου
(εκδ. Ψυχογιός). Ηλικίες: 3+
Ο φόβος πολλές φορές ξεκινάει μέσα από ιστορίες που μας λένε όταν είμαστε παιδιά. Ετσι έγινε και με την Παναγιώτα. Αρεσε τόσο πολύ στη γιαγιά της τη Μανιάτισσα να της διηγείται την ιστορία με τον δράκο του Ταϋγέτου, που η μικρή άρχισε να φοβάται τους δράκους. Και πιο συγκεκριμένα, τον μικρό, γαλάζιο, λούτρινο δράκο που με πολλή αγάπη της έκανε δώρο στα γενέθλιά της η γιαγιά της. Η ψυχολόγος Γιούλη Μιγγείρου δημιουργεί μια απλή, αλλά συνάμα σημαντική ιστορία για τον πως μπορεί το παιδί – με τη βοήθεια της οικογένειάς του και των δασκάλων του- να απαλλαγεί από τους φόβους του. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν και συμβουλές προς τους γονείς ώστε να είναι καλύτερα ενημερωμένοι απέναντι σε αυτό που καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Φόβος – Τρέις Μορόνι (εκδ. Μεταίχμιο). Ηλικίες: 3+
Το συγκεκριμένο βιβλίο ανήκει στη σειρά Αγγίζω και αισθάνομαι – Τα συνασθήματα και σκοπό του έχει μέσα από την αφήγηση να δώσει στο παιδί να καταλάβει τι αισθανόμαστε όταν φοβόμαστε, πως δεν είναι κακός ο φόβος και πως όλοι κάποια στιγμή της ζωής τους αισθάνθηκαν φόβο, ακόμα και η μαμά και ο μπαμπάς! Το μαγικό αυτού του βιβλίου είναι πως είναι έτσι τυπωμένο, που το παιδί περνώντας το χέρι του πάνω από τις σελίδες του να αισθάνεται μέσω της αφής αυτό που διαβάζουν οι γονείς του: το κουνελάκι που τρέμει, που τρέχει, που κρύβεται κάτω από το κρεββάτι κ.α. Στις τελευταίες σελίδες υπάρχουν συμβουλές προς τους γονείς.
Δεν φοβάμαι πια… – Σειρά (εκδ. Ψυχογιός) Ηλικίες: 1+
Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορούν τα Δεν φοβάμαι πια τον γιατρό και Δεν φοβάμαι πιά το σκοτάδι. Πρόκεται για δύο βιβλία που απευθύνονται σε μικρής ηλικίας παιδιά που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους φόβους τους (σκοτάδι, γιατρός κλπ) και με τη βοήθεια των μεγάλων βρίσκουν τον τρόπο να ξαναβρούν την αυτοπεποίθησή τους και να τους αποβάλλουν.
Μήλα γύρω-γύρω στη μέση πορτοκάλι – Γιώργος Σακελλαρίδης (εκδ. Polaris) Ηλικίες: 3+
Ο Γιώργος Σακελλαρίδης- διδάκτορας μουσικής παιδαγωγικής και δάσκαλος μουσικής σε δημοτικά σχολεία της Ρόδου – έγραψε με τη συμβολή της συμβούλου ψυχικής υγείας, Ειρήνης Γιασιράνη, ένα τραγούδι για το πως είναι να είσαι διαφορετικός, πως σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι και την σπουδαιότητα της φιλίας και της αποδοχής. Μια παρέα μήλων αρνείται να κάνει παρέα με το πορτοκάλι της φρουτιέρας και όλο το κοροϊδεύουν που είναι αλλιώτικο από αυτά. Μέχρι που ένα άλλο μήλο θα του απλώσει το χέρι της φιλίας και θα του δείξει πως το να είσαι διαφορετικός, δεν είναι κακό. Ενα τραγούδι για τη βία, τον ρατσισμό και την απόρριψη που έγινε βιβλίο.
O νταής του σχολικού – Μαρία Ρουσάκη (εκδ. Ψυχογιός) Ηλικίες: 5+
Ισως ένα από τα σοβαρότερα θέματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί είναι ο σχολικός εκφοβισμός, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει φόβο. Η Μαρία Ρουσάκη μας συστήνει τον Αριστοτέλη, που αγαπά τις διακοπές, τη θάλασσα και τη κατασκήνωση, αλλά λατρεύει τουσχολείο του, τα μαθήματά του και τα βιβλία του. Περιμένει με τόση ανυπομονησία την πρώητ μέρα στο σχολείο, όμως τη στιγμή που πατάει το πόδι του στο σχολικό, όλα αλλάζουν. Ενας νταής θα του κάνει τη ζωή δύσκολη και θα τον κάνει να φοβάται να πάει στο σχολείο που τόσο αγαπάει. Ενα ατυχές περιστατικό θα τον κάνει όμως να αλλάξει γνώμη και να κάνει μια νέα φιλία.
Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους – Χρυσάνθη Τσιαμπάλη-Κελεπούρη (εκδ. Ψυχογιός) Ηλικίες: 7+
Ακόμα ένα βιβλίο για τον σχολικό εκφοβισμό; Οχι. Σε αυτό το βιβλίο δεν θα διαβάσετε μόνο την ιστορία του «θύματος», του Ορέστη, που μια ομάδα παιδιών τον κοροϊδεύουν επειδή του αρέσουν τα βιβλία και το διάβασμα κι όχι η μπάλα και οι κόντρες. Θα διαβάσετε και την ιστορία του Ντίνου, του «θύτη», που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου ο μπαμπάς κοροϊδεύει τους πάντες, κανείς δεν του εξηγεί τι είναι σωστό και τι λάθος και κυρίως, τι σημαίνει να είναι κάποιος διαφορετικός. Ο Ντίνος είναι ένα παιδί που φοβάται τον επικριτικό πατέρα του, που θα του «την πει» επειδή φοβήθηκε. Ο Ντίνος είναι ένα παιδί που κρύβεται από τα συναισθήματά του και για αυτό επιτίθεται σε άλλα παιδιά. Ενα καταπληκτικό βιβλίο, που μέσα από τις δύο ιστορίες τους, δίνει στα παιδιά να καταλάβουν πως πίσω από τον «νταή» κρύβεται ένα παιδί πληγωμένο. Στο τέλος του βιβλίου η ψυχολόγος Γιούλη Μιγγείρου δίνει πρακτικές συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς.
Ο μικρός Ιππότης – Ντανιέλα Ρέμερ (εκδ. Μεταίχμιο) Ηλικίες: 3+
Ο μικρός Ιππότης φοβάται τα άλογα! Μα είναι δυνατόν; Κι όμως. Κάθε παιδί έχει έναν φόβο μέσα του κι ο μικρός ήρωας της ιστορίας της Ρέμερ φοβάται τα άλογα. Οι γονείς του βρίσκουν τον φόβο του παράλογο, εκείνος όμως δεν μπορεί να κάνει κάτι για αυτό. Ακόμα και το φάντασμα-άλογο του προ-πρό-προπάππου του τον φοβίζει! Προσπαθώντας να βρει τρόπο να μάθει να ιππεύει, θα γίνει φίλος με μία πονηρή κατσίκα, που θα τον μάθει πως τα άλογα δεν είναι τρομερά και φοβερά ζώα, πως δεν θέλουν να του κάνουν κακό και πως στο κάτω-κάτω δεν υπάρχει τίποτα πιό ωραίο από την ιππασία.
Οταν φοβάμαι – Τζέρι Τζ. Μέινερς (εκδ. Μεταίχμιο) Ηλικίες: 5+
Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε παιδιά που μπορούν πλέον να διαβάσουν και μέσα από τις σελίδες του να μάθουν πώς μπορούν να ανανγωρίσουν τις φοβίες τους, να αναζητήσουν βοήθεια από την οικογένειά τους ή τους δασκάλους τους, ζητώντας τους να ακούσουν τους προβληματισμούς τους, να τους κατανοήσουν και να τους καθησυχάσουν.
Αλέξη μη φοβάσαι – Αλισον Φαλκονάκη (εκδ. Μεταίχμιο) Ηλικίες: 3+
Για το τέλος, αφήσαμε το πιό διασκεδαστικό βιβλίο για τους φόβους. Η εικονογράφηση της Κλαίρης Γεωργέλλη σε συνδυασμό με τα κείμενα της Άλισον Φαλκονάκη κάνουν την ανάγνωση του βιβλίου παιχνίδι, μέσα από το οποίο το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τους φόβους και μαθαίνει να τους αναγνωρίζει. Εδώ θα βρείτε διάφορες αιτίες που μπορεί να προκαλούν το αίσθημα του φόβου σε ένα παιδί: το σκοτάδι, ένας δυνατός θόρυβος, ακόμα και η πρώτη μέρα στο σχολείο. Οι εικόνες της Γεωργέλλη κάνουν την ανάγνωση πιό διασκεδαστική και δίνουν στον γονιό τα κατάλληλα εργαλεία για να παίξει με το παιδί του και να μάθουν μαζί πως οι φοβίες είναι κάτι φυσιολογικό, που όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να εξαφανίσουμε!
Bonus track:
To μικρό λυκάκι και ο κακός λύκος – Antoon Krings (εκδ. Παπαδόπουλος) Ηλικίες: 3+
Δεν νομίζω να υπάρχει παιδί που να μην έχει πει πως φοβάται τον κακό λύκο. Ε, αυτό το βιβλίο είναι η λύση στο πρόβλημα. Εδώ το λυκάκι προσπαθεί να μοιάσει στον κακό τον λύκο: τρομάζει τους γονείς του, λέει ότι θα τους φάει και ένα βράδυ φεύγει για το μεγάλο δάσος, ενώ στο δρόμο τρομάζει όλους του τους φίλους. Εκείνο το βρίσκει πολύ διασκεδαστικό και γελάει με την τρομάρα που παίρνουν όλοι. Μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο που είναι πολύ σκοτεινά και πολύ μακριά από το σπίτι του. Το σκοτάδι τον τρομάζει, οι περίργοι ήχοι του δάσους επίσης. Ποιός θα βρεθεί να τον βοηθήσει και να τον επιστρέψει στο σπίτι του; Μα φυσικά, οι φίλοι του!
