Η εικονογράφηση με τροφοδοτεί συνεχώς
Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι, Μαξ ο τυχερόγατος, Ο Λου κι ο Λι στο νησί της Τελειότητας, Η νύχτα με τον ήλιο, Η κυρία του χιονιού, Τι θα έκανα αν ήμουν Άι-Βασίλης, Η νύχτα των πυγολαμπίδων είναι μερικά μόνο από τα βιβλία που έχει εικονογραφήσει η ζωγράφος Μάρια Μπαχά. Με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (Α.Σ.Κ.Τ.) στο εργαστήριο ζωγραφικής του Γιάννη Ψυχοπαίδη και κοστούμια θεάτρου στο Edinburgh College of Art, η Μάρια Μπαχά είναι από τους πιο ιδιαίτερους εικονογράφους παιδικών βιβλίων που έχει η Ελλάδα αυτή τη στιγμή, ενώ πολλά από τα βιβλία που έχει εικονογραφήσει έχουν βραβευτεί. Αφορμή για τη συζήτησή μας στάθηκε το τελευταίο βιβλίο που εικονογράφησε, το Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι, της Χριστίνας Φραγκεσκάκη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
Πως ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων;
Στη δουλειά μου με ενδιέφερε πάντα, μεταξύ άλλων, και η αφηγηματική αλλά και η διακοσμητική διάσταση του μέσου. Η εικονογράφηση είναι ένα πεδίο όπου (αυτά τα δύο στοιχεία είναι απολύτως αναγκαία) και τα δύο αυτά στοιχεία είναι απολύτως αναγκαίο να συνυπάρχουν. Βρήκα, λοιπόν, έναν καλλιτεχνικό χώρο τον οποίο αρχικά θεώρησα πεδίο ζωγραφικών ασκήσεων, αλλά στην πορεία, πιο συνειδητά πλέον, λειτούργησε ως βαλβίδα εκτόνωσης στην παράλληλη δουλειά μου που είναι η αυτοτελής εικαστική έκφραση. Εκεί τα πράγματα είναι πιο σκοτεινά, αγχωτικά και ερεβώδη και για να είμαι ειλικρινής δεν το αντέχω να ζω συνεχώς μέσα τους, χωρίς λίγη επαφή με τον έξω κόσμο – και αυτή η επαφή με τον έξω κόσμο είναι για μένα η εικονογράφηση, η οποία μού γεννά και τεράστια χαρά. Ξεκίνησε ως κάτι που θα έκανα στα διαλείμματα των ατομικών μου εκθέσεων και εξελίχθηκε σε έναν εξίσου σημαντικό πόλο έκφρασης – και βεβαίως με οδήγησε σε ένα περιβάλλον στο οποίο έχω έρθει σε επαφή με σημαντικούς δημιουργούς, συγγραφείς κι εκδότες από τον κόσμο του βιβλίου. Ένα ιδιαιτέρως ζωντανό και ενδιαφέρον καλλιτεχνικό περιβάλλον. Με τροφοδοτεί συνεχώς.
Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας;
Η έμπνευσή μου έχει σταθερές αλλά και ευκαιριακές πηγές οι οποίες όμως σχεδόν πάντα τελικά, σχετίζονται μέσω δαιδαλωδών, υπόγειων διαδρομών με τις σταθερές.
Εικονογράφηση από το βιβλίο “Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι”
Ποιο είναι το βιβλίο που ξεχωρίζετε από όσα έχετε κάνει ως τώρα;
Είναι μια περιπέτεια, με τα όλα της, κάθε βιβλίο. Έχει αγωνία, μυστήριο, συγκρούσεις, στενοχώριες, ματαιώσεις, ανασφάλειες, αλλά αυτό που μένει, όσο κλισέ κι αν ακούγεται αυτό, είναι ο ενθουσιασμός για το δημιουργικό αποτέλεσμα (με τα λάθη και τα σωστά του) και οι σχέσεις με τους ανθρώπους που το συνδημιούργησαν. Το βιώνω πάντα ως ένα μικρό, συγκινητικό θαύμα το ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι δίνουν τόση πολλή ενέργεια για να βγει ένα βιβλίο. Μια πραγματικά δημιουργική εκδοτική περιπέτεια περάσαμε με το τελευταίο μας βιβλίο Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι της συγγραφέως Χριστίνας Φραγκεσκάκη. Πολύ την χάρηκα αυτή τη συνεργασία με την Χριστίνα και τις εκδότριες Αλέξα Αποστολάκη, Ελένη Σταμπόγλη και τη Μαργαρίτα Κωτσίνη. Με έκανε να ανανεώσω τους όρκους μου με την εικονογράφηση.
Από το βιβλίο της Μαρίας Ζαβάκου “Ο Λου και ο Λι στο νησί της τελειότητας”
Μπορεί ένα παιδικό βιβλίο να σταθεί μόνο του χωρίς εικόνα και να έχει το ίδιο αντίκτυπο όπως ένα εικονογραφημένο;
Όχι, δε νομίζω. Άλλωστε, αυτό επιτάσσει και η αναπτυξιακή εξέλιξη του παιδιού. Μέχρι την ηλικία των πρώτων τάξεων του δημοτικού ο τρόπος εκπαίδευσης είναι πρωταρχικά μέσω οπτικοακουστικών και σωματικών ερεθισμάτων και δευτερευόντως μέσω της γλώσσας δεδομένου ότι τότε αρχίζει να την διδάσκεται. Η δύναμη του εικονογραφημένου βιβλίου και πολύ περισσότερο της εικόνας, είναι τεράστια. Μπορεί να γίνει μια πρώτη εμπειρική επαφή με τον μαγικό και ανακουφιστικό κόσμο της Τέχνης. Ένα εικονογραφικό έργο που έχει την πηγή του στην ίδια την ζωγραφική, που χρησιμοποιεί και αναδεικνύει το υλικό, το χρώμα, την σύνθεση, είναι πολύ πιο κοντά στα παιδιά από όσο νομίζουμε. Πολλές φορές από φόβο, από έλλειψη αυτοπεποίθησης αλλά κι από συνήθεια κρατάμε τα πράγματα υπό τον έλεγχο της καθαρής, γραμμικής ζωγραφικής αφήγησης που δεν ξεφεύγει ούτε εκατοστό στον παράδρομο της πιο αφηρημένης εικαστικής προσέγγισης, κι αυτό στερεί από τους νεαρούς αναγνώστες μας τον πλούτο και την εμπειρία που μπορεί να παρέχει ο δρόμος αυτός.
Προσωπικά, έχω την εμπειρία που αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Ως παιδί, το αγαπημένο μου βιβλίο ήταν ‘Το παραμύθι με τα χρώματα‘ του Αλέξη Κυριτσόπουλου. Ο σημαντικός αυτός καλλιτέχνης με έφερε σε επαφή, στην ηλικία των 5 χρόνων, με την πραγματική ζωγραφική χωρίς σοβαροφάνεια και χωρίς να το πολυκάνει θέμα, στο σαλόνι που βρέχει χρώματα ή εκεί που κάθεται το ουράνιο τόξο σε μια καρέκλα. Με έκανε να νιώσω την ζωγραφική ως ένα μέσο που αφορά κι εμένα, το πεντάχρονο παιδί, γιατί μου μιλούσε στην γλώσσα μου χωρίς να με υποτιμά αλλά και χωρίς να κάνει εκπτώσεις. Λειτουργούσε ως ενήλικος που ζωγραφίζει πηγαία με τρόπο κατανοητό κι όχι σαν κάποιος που μιμείται την παιδική ζωγραφική κολακεύοντάς με παρελκυστικά. Συνεπώς, χωρίς να το ξέρω είχα μπει αβίαστα σε ένα περιβάλλον Τέχνης ως κάτι που μπορώ να καταλάβω και που με αφορούσε άμεσα αλλά και κάτι που είχα την ικανότητα να κάνω κι εγώ η ίδια! Σπουδαίο επίτευγμα! Ίσως να είναι λίγο παραγνωρισμένη η συμβολή του εικονογραφημένου βιβλίου σε πολλά επίπεδα.
