“5” θα πει τα πέντε πιο αγαπημένα βιβλία ενός εικονογράφου. Κάθε μήνα ένας Έλληνας ή μία Ελληνίδα δημιουργός επιλέγει και παρουσιάζει πέντε εικονογραφημένα βιβλία – ελληνικά ή ξένα, καινούρια ή παλιότερα, για παιδιά ή ενήλικες. Μέσα από αυτές τις επιλογές και τα μικρά κείμενα που συνοδεύουν τα βιβλία – ένα είδος λεζάντας – παίρνουμε μια μικρή γεύση από τις αναγνωστικές προτιμήσεις των καλλιτεχνών, τα βιβλία των οποίων έχουμε στα σπίτια μας και ξεφυλλίζουμε σχεδόν καθημερινά. Μια ιδέα ίσως από τις επιρροές τους, τους καλλιτέχνες που θαυμάζουν, τα έργα που αγαπούν να έχουν στη βιβλιοθήκη τους. Παράλληλα, μέσα από τις επιλογές αυτές γνωρίζουμε βιβλία και δημιουργούς που ίσως να μην ξέραμε ως τώρα. Ένα ταχύρυθμο μάθημα εικαστικών, μια εισαγωγή στον υπέροχο κόσμο της εικονογράφησης, που μόνο οι ίδιοι οι εικονογράφοι μπορούν να προσφέρουν.
Επιμέλεια στήλης: Ζωή Κοσκινίδου
Η Σοφία Τουλιάτου ξεκίνησε την ενασχόλησή της με την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων όταν κλήθηκε να γεμίσει με τις εικόνες της το “Έχασα το χρώμα μου και ψάχνω να το βρω” της Ελίζας Βάρβογλη (εκδ. Καστανιώτη), το 2002. Έκτοτε γέμισε με τα χρώματα και τα σχέδιά της δεκάδες βιβλία για παιδιά, ενώ πολλά από αυτά τιμήθηκαν με σπουδαίες διακρίσεις, επαίνους και βραβεία (Περιοδικό κόμικς «9» της Ελευθεροτυπίας, Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης – ΕΒΓΕ, Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης, School Library Association UK). Η δουλειά της, που μπορεί κανείς πλέον να τη βρει σε βιβλία που κυκλοφορούν σε Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ιταλία, Ισπανία, Αμερική, Αυστραλία, και Ν. Κορέα, ξεχωρίζει για τα έντονα και πολύ ζωντανά χρώματά της και μια παιδικότητα που ταιριάζει απόλυτα στο αντικείμενό της, ενώ ως δημιουργός έχει την ικανότητα να μπορεί να ξεφεύγει από τη μανιέρα που την έχουμε γνωρίσει και αγαπήσει και να δημιουργεί ξεχωριστούς και εντελώς διαφορετικούς κόσμους, εικονογραφικά τοπία και πρόσωπα, όπως για παράδειγμα στο βιβλίο “Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια” (εκδ. Παπαδόπουλος, 2017). Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Βασίλη Κουτσογιάννη, η Σοφία Τουλιάτου επιλέγει και μας παρουσίαζει τα δικά της πέντε αγαπημένα εικονογραφημένα βιβλία.
Ο Μαρσελέν που κοκκινίζει – Sempé, εκδ. Τεκμήριο, 1980
Αυτό το βιβλίο ήταν και είναι το αγαπημένο μου από όταν ήμουν παιδί. Μιλάει για έναν πιτσιρίκο, τον Μαρσελέν, ο οποίος κοκκινίζει χωρίς λόγο και αιτία, κάτι που τον προβληματίζει και τον στεναχωρεί. Μέχρι που γνωρίζει τον νεοφερμένο γείτονα του, τον Ρενέ, ο οποίος αναίτια κι αυτός, φτερνίζεται. Και όλα μπαίνουν στην θέση τους. Κάνουν πολύ παρέα μέχρι που ο Ρενέ μετακομίζει, κι έτσι αναγκαστικά, χωρίζουν. Λατρεύω τα σχέδια του Sempé, μόνο περίγραμμα και κόκκινο χρώμα (κυρίως στα μάγουλα του Μαρσελέν) και το χιούμορ της ιστορίας. Επίσης, σε πολλές εικόνες υπάρχει η αίσθηση της κίνησης που επιτυγχάνεται με την επανάληψη των ίδιων σχεδίων, με μικρές διαφορές μεταξύ τους. Προφανώς ταυτίστηκα και με τους ήρωες, μιας και από την Γ’ Δημοτικού ξεκίνησα να φοράω γυαλιά. Παρόλο που δε θυμάμαι να έχω δεχτεί πειράγματα γι’ αυτό το απαραίτητο αξεσουάρ, ένιωθα από μόνη μου παρείσακτη. SPOILER: Ακόμα θυμάμαι το ξάφνιασμα που ένιωσα φτάνοντας στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου όπου τα δύο παιδιά, όντας μεγάλοι (και γονείς) πλέον, συναντιούνται τυχαία σε ένα βαγόνι του μετρό. Σπάνια στα παιδικά βιβλία συναντάμε τους ήρωες σε μεγάλη ηλικία. Στο συγκεκριμένο, το ότι οι δύο φίλοι ξαναβρίσκονται είναι συγκινητικό μα και αστείο, μιας και τα παιδιά τους έχουν κληρονομήσει τις ιδιαιτερότητες των γονιών τους. Μια υπέροχη ιστορία παιδικής φιλίας που μένει αναλλοίωτη στον χρόνο.
Ενα παραμύθι για χειμώνα και καλοκαίρι – Αλέξης Κυριτσόπουλος, εκδ. Κέδρος, 1982
Ενα από τα πιο τρυφερά βιβλία που έχω διαβάσει. Μια ιστορία αγάπης, ανάμεσα σε δύο φαινομενικά ξένους κόσμους, ένα πουλί κι ένα ψάρι. Το πουλάκι πάει μια βόλτα στην παραλία. Στη θάλασσα καθρεφτίζεται η καρδιά του κι ένα ψαράκι του την κλέβει -κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ερωτεύονται. Ξεκινάει αυτό το μαγικό ταξίδι της αγάπης, του μοιράσματος, της ανταλλαγής, της ανακάλυψης του άλλου. Μέχρι που το ψαράκι ζητάει από το πουλάκι να το πάρει μαζί του και η σχέση τους αλλάζει. Το ψάρι νιώθει φυλακισμένο στο νέο περιβάλλον, στη νέα συνθήκη. Αν και ο Αλέξης Κυριτσόπουλος είναι ταυτισμένος με το χρώμα, εδώ υπάρχουν μόνο περιγράμματα και ελάχιστα χρώματα. Το βιβλίο έχει μικρή φόρμα, το κείμενο μικρή έκταση και οι εικόνες μικρό μέγεθος, μα όλα μαζί διηγούνται μια μεγάλη αλήθεια. Εύθραυστο και λιτό, ουσιώδες. Η αγάπη, που όλα τα μπορεί, και χτίζει γέφυρες και στα πιο μεγάλα χάσματα. Η αγάπη που αν φυλακιστεί πεθαίνει, και αν μείνει ελεύθερη, ανθίζει.
Mafalda – Quino.εκδ. Μέδουσα, 2006
Τι να πει κανείς για τον Quino και την Μαφάλντα του; Η πρώτη μου επαφή μαζί του ήρθε γύρω στα 12, με αυτήν εδώ την πιτσιρίκα που μισεί την σούπα αλλά την αναγκάζουν να την τρώει. Αργότερα ανακάλυψα και άλλους τρόπους να τον διαβάζω, πέρα από τον παιδικό. Τότε ξημεροβραδιαζόμουν στο σπίτι της φίλης μου της Μυρτώς. Κλεινόμασταν στο δωμάτιό της και ανάμεσα σε συζητήσεις, (βιντεο)κασέτες και βιβλία, γνώρισα τη Μαφάλντα και την παρέα της – η φίλη μου είχε όλα τα αλμπουμάκια. Εκτός από τους γονείς της Μαφάλντα, εμφανίζονται και οι φίλοι της. Η βασική της παρέα αποτελείται από τον φιλοχρήματο Μανολίτο, τον ντροπαλό ονειροπόλο Φελίπε και την Σουζανίτα, που πιστεύει ότι είναι ανώτερη απ’ όλους τους άλλους και στόχος της ζωής είναι να γίνει νοικοκυρά. Αργότερα προστίθεται ο μικρός της αδερφός Νάντο, οι φίλοι της Μιγκουελίτο, αφελής και εγωκεντρικός, και Ελευθερία, μικροκαμωμένη -όπως και η ελευθερία στη χώρα, μα και η χελώνα της, η Γραφειοκρατία. Ο τρόπος απόδοσης των ηρώων επηρέασε τον τρόπο που αντιμετώπιζω την εικονογράφηση. Ο Quino δίνει κάθε φορά ιδιαίτερη προσοχή στις εκφράσεις των προσώπων και στις στάσεις των σωμάτων τους (κάτι που είναι ζητούμενο και στη δική μου δουλειά), μεταδίδοντας τις διαθέσεις και τα συναισθήματα τους, ενισχύοντας το παντοδύναμο κείμενο του. Η πανέξυπνη φιλοπερίεργη Μαφάλντα, αφιλτράριστη -όπως όλα τα παιδιά- πάντα σαρκαστική και αστεία, γεμάτη κοινωνικοπολιτικές ανησυχίες που φέρνουν σε αμηχανία τους μεγάλους, μιλάει για τα πιο σοβαρά θέματα με καθηλωτική απλότητα και χωρίς καθόλου διδακτισμό. Δυστυχώς παραμένει επίκαιρη.
Ο Μελαγχολικός Θάνατος του Στρειδάκη και άλλες ιστορίες – Tim Burton, εκδ. Οξύ, 2007
Ο Tim Burton αποτέλεσε ένα άνοιγμα σε ένα άλλο κόσμο που δεν ήξερα ότι υπήρχε. Πρωτογνώρισα το αλλόκοτο σύμπαν του μέσω των ταινιών του “Χριστουγεννιάτικος Εφιάλτης” και “Ψαλιδοχέρης”. Το βιβλίο ήρθε λίγο αργότερα, από τις πρωτοποριακές εκδόσεις Οξύ (τα εξώφυλλα της λογοτεχνίας από τον φοβερό Πάρι Κούτσικο όταν σπούδαζα γραφιστική αποτέλεσαν μεγάλη επιρροή και “σχολείο”, όταν το διαδίκτυο και η επαφή με διαφορετικά ερεθίσματα ήταν από περιορισμένη ως και ανύπαρκτη). Το βιβλίο αποτελείται από μικρά ποιήματα με ρίμα που ξεχειλίζουν μαύρο χιούμορ, αλλά ευαισθησία και ανατροπές και συνοδεύονται από σκίτσα, μακάβρια και περίεργα -και τα δύο από τα χέρια του Tim Burton. Κάθε ποίημα διηγείται την παράξενη ιστορία ενός ήρωα με ασυνήθιστο όνομα (Στρειδάκης, Πολυματούσα, Κάπτεν Λίγδας, Ρούλης ο Τοξικούλης, Κλαδάκης, Απανθρακούλης κ.ά.)- αν και κάποιοι εμφανίζονται σε περισσότερες από μια. Ακροβατεί πάνω σε μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Μια γλυκόπικρη μελαγχολία.
Du Iz Tak? – Carson Ellis, Candlewick, 2016
Αυτό είναι και το πιο πρόσφατο βιβλίο από αυτά που διάλεξα να βάλω στην πεντάδα. Το κείμενο και οι εικόνες είναι της Carson Ellis. Είναι ένα μαγικό βιβλίο, που μιλάει για τον κύκλο της ζωής με τη βοήθεια της φύσης. Φυτά, ζουζούνια, πουλιά, μικρά ζώα μιλούν μια επινοημένη γλώσσα. Ολα γεννιούνται από το μηδέν, μεγαλώνουν, εξελίσσονται, κάποια αλλάζουν μορφή, πεθαίνουν. Και ξανά από την αρχή. Στις εικόνες δε συναντάμε περιγράμματα, μόνο χρώμα. Λεπτομέρειες, ενδιαφέρουσες συνθέσεις, χιούμορ και μικρές ιστορίες που «τρέχουν» παράλληλα με τη βασική (το άδοξο τέλος της αράχνης, η κάμπια που μεταμορφώνεται σε πεταλούδα, για να πάρει την θέση της μια άλλη κάμπια στο ίδιο ακριβώς σημείο στην τελευταία σελίδα του βιβλίου κλπ.). Όλα αυτά είναι στοιχεία που με απασχολούν και που προσπαθώ να εντάξω στην δουλειά μου, ένας κοινός τόπος με αυτό το βιβλίο. Ο καθένας μπορεί να αφηγηθεί την ιστορία επιλέγοντας διαφορετικές λέξεις, αλλά το νόημα είναι πάντα το ίδιο. Η ζωή είναι ένα μικρό προσωρινό θαύμα, που επαναλαμβάνεται περιοδικά. Θα χαθεί για τους τωρινούς, και θα κερδηθεί από τους επόμενους. Ας το θυμόμαστε και ας το ζήσουμε.
