Η πρώτη γνωριμία με τη Μαρίνα Γιώτη έγινε μέσα από το βιβλίο της “Η στιγμούλα” και την αφήγηση του Κώστα Κρομμύδα. Την ιστορία της Στιγμούλας ακολουθησαν ακόμα πολλές, για να φτάσουμε στο 2022 και στο “Τα Φλαφ της ευτυχίας”, το πιο πρόσφατο βιβλίο της που έγραψε και εικονογράφησε. Με σπουδές τόσο στη Διαφήμιση όσο και στις Καλές Τέχνες, η Μαρίνα Γιώτη αφιερώθηκε τελικά σε αυτό που αγαπάει πιο πολύ και την κάνει ευτυχισμένη. Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία των Φλαφ, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί της σε μια εφ όλης της ύλης συνέντευξη.
Κ. Γιώτη, τι σημαίνει για εσάς παιδικό βιβλίο, ως ενήλικας αλλά και ως συγγραφέας/εικονογράφος;
Για εμένα το παιδικό βιβλίο είναι παράθυρο στον κόσμο, πηγή έμπνευσης και χαράς. Το θεωρώ απόσταγμα λογοτεχνίας και μεγάλη ευθύνη.
Ποια ήταν η στιγμή στη ζωή σας που συνειδητοποιήσατε ότι το παιδικό βιβλίο ήταν αυτό που σας ενδιέφερε πιο πολύ για να ασχοληθείτε και ποιοι οι λόγοι;
Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου αγαπούσα τα παιδικά βιβλία και θαύμαζα συγγραφείς και εικονογράφους. Ήμουν πάντα δημιουργική, μεγαλώνοντας όμως σε μια επιχειρηματική οικογένεια πίστεψα ότι όλη αυτή η δημιουργικότητα μπορούσε/έπρεπε να διοχετευτεί στη διαφήμιση. Κάπως έτσι έβαλα το παιδικό μου όνειρο στο συρτάρι, όπως πολλοί από εμάς κάνουμε μεγαλώνοντας, και ακολούθησα έναν άλλο δρόμο. Αν και μεγάλο σχολείο, η διαφήμιση δεν ήταν αυτό που ήθελα. Είναι πολύ δύσκολο να αποφασίζουν άλλοι για τις ιδέες σου, έτσι, όταν γεννήθηκε η κόρη μας, ξαναδιάβασα πολλά από τα βιβλία που αγάπησα και πολλά ακόμα πιο καινούρια, και συνειδητοποίησα ότι οι ιστορίες μου μπορούσαν να σταθούν εκεί έξω. Αποφάσισα λοιπόν να βγάλω το παιδικό μου όνειρο από το συρτάρι και από τότε δεν έχω κοιτάξει πίσω. Όμως ό,τι είχα μάθει όλα αυτά τα χρόνια αποδείχθηκε χρήσιμο. Τίποτα δεν πήγε χαμένο.
Είστε εκτός από συγγραφέας και εικονογράφος των βιβλίων σας, με σπουδές πάνω στο αντικείμενο. Ποιες είναι οι προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσετε κατά τη δημιουργία των βιβλίων σας, λόγω της διττής σας ιδιότητας; Υπάρχει κάτι που σας προβληματίζει περισσότερο;
Η διττή ιδιότητα χαρίζει μεγάλη ελευθερία, καθώς αυτή η «συζήτηση» που υπάρχει ανάμεσα στον συγγραφέα και τον εικονογράφο καθορίζεται αποκλειστικά από εσένα. Εκεί όμως βρίσκεται και ο κίνδυνος να εγκλωβιστείς σε μια ιδέα και να μην τη βλέπεις ξεκάθαρα. Μου αρέσουν οι ομάδες και πιστεύω ότι κάθε μέλος μιας καλής ομάδας έχει να προσφέρει σε μια ιδέα. Όταν είσαι μόνος σου, αυτή η «άλλη ματιά» δεν υπάρχει. Γι’ αυτό έχω κοντά μου μια ομάδα εκπαιδευτικών, ψυχολόγων και ανθρώπων του εκδοτικού που εμπιστεύομαι και μαζί συζητάμε όλα τα στάδια δημιουργίας του βιβλίου. Αν και πάντα η τελική απόφαση είναι δική μου, η συμβολή τους είναι πολύ σημαντική, ώστε να κυκλοφορήσει ένα προσεγμένο βιβλίο που έχει μελετηθεί από κάθε άποψη.
Μαζί με το προηγούμενο βιβλίο μου, το Γέτι, η δύναμη του ακόμη, το όποιο αγαπήθηκε από χιλιάδες παιδιά και μιλάει για το πώς να μην τα παρατάμε, Τα Φλαφ της ευτυχίας έρχονται να χτίσουν ανθεκτικότητα στα παιδιά, μια δεξιότητα απαραίτητη για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής με αισιοδοξία.
Από τα πρώτα βιβλία που είχατε κυκλοφορήσει ήταν μια σειρά με αντιστροφές γνωστών παραμυθιών. Μιλήστε μας για αυτά τα βιβλία και την ιστορία πίσω από τη δημιουργία τους.
Όταν η κόρη μου ήταν πέντε ετών, είδαμε στον δρόμο μια αλεπού. Εκείνη με ενθουσιασμό φώναξε «Μαμά, μια πονηρή αλεπού!». Αυτή η φράση της με έβαλε σε σκέψεις: Γιατί πονηρή; Γιατί όχι κόκκινη; Δεν είναι όλες οι αλεπούδες πονηρές, όπως δεν είναι και όλοι οι λύκοι κακοί! Έτσι άρχισα να σκέφτομαι για τον ρατσισμό που υπάρχει στα κλασικά παραμύθια και πώς αυτός περνάει υπόγεια και μεθοδικά στις νέες γενιές. Κάθε βιβλίο ξεκινάει με την κλασική ιστορία για λίγο και συνεχίζει μετά το «ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Εκεί εμφανίζεται ένα δαιμόνιος ρεπόρτερ, ο Φάνης ο Μπούφος, και ανακαλύπτει ότι τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Κάθε βιβλίο έχει διαφορετική θεματολογία, η Σκουφοκοκκινίτσα μιλάει για τον ρατσισμό και τον σχολικό εκφοβισμό, ο Ρεβιθοκοντούλης για τον φόβο και πώς να τον νικήσουμε, το Δυο φορές κι έναν καιρό ήταν η Σταχτοπούτα για τη μαγεία που βρίσκεται μέσα μας και είναι η δύναμη της θέλησης, και το Τι τρέχει με τον Αϊ-Βασίλη; για τη δύναμη της προσφοράς. Αυτές οι κλασικές ιστορίες και οι ήρωες που νομίζουμε ότι ξέρουμε τόσο καλά ενδείκνυνται για να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την κριτική τους σκέψη. Αυτό είναι το θέμα που δένει όλη τη σειρά και βάζει τα παιδιά στη διαδικασία να ψάξουν την αλήθεια. Γι’ αυτό και τα τέσσερα βιβλία αγαπήθηκαν τόσο πολύ και έγιναν ένα τόσο επιτυχημένο επιτραπέζιο παιχνίδι, το οποίο έχει ήδη κερδίσει δύο χρυσά βραβεία ως καλύτερο εκπαιδευτικό παιχνίδι και καλύτερο επιτραπέζιο παιχνίδι στα Toys Awards 2022.
Στα βιβλία σας καταπιάνεστε –ειδικά τα τελευταία χρόνια– με έννοιες όπως η αγάπη, η ευτυχία, η ενσυναίσθηση, η εσωτερική δύναμη, η εγκαρτέρηση, η ευγνωμοσύνη. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε σε αυτό το μονοπάτι; Για ποιον λόγο αποφασίσατε να μιλήσετε για αυτά στα παιδιά αναγνώστες σας;
Δεν έγινε συνειδητά. Είναι μάλλον έννοιες που ενδιαφέρουν και εμένα ως γονέα. Θεωρώ ότι εμείς, ως γονείς, και το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να ασχοληθούμε περισσότερο με το να χτίσουμε τον χαρακτήρα, την κριτική σκέψη και την ψυχική υγεία των παιδιών μας, παρά να τα φορτώσουμε με πληροφορίες που αυτή τη στιγμή μπορούν να βρουν με το πάτημα ενός πλήκτρου. Μη με παρεξηγήσετε, δεν εννοώ ότι η γνώση δεν παίζει ρόλο, αλλά ο τρόπος που μαθαίνουν τα παιδιά στο ελληνικό σχολείο πρέπει να αλλάξει. Τα παιδιά καταλήγουν να απομνημονεύουν στοιχεία αντί να μάθουν να σκέφτονται και να τα αναλύουν.
Ας περάσουμε στο Φλαφ, το τελευταίο σας βιβλίο, που κυκλοφόρησε στις αρχές Μαρτίου. Τι ήταν αυτό που ενέπνευσε την ιστορία;
Η έμπνευση ήρθε από έρευνες που συνδέουν άμεσα την ευγνωμοσύνη στα παιδιά με την ευτυχία. Η εκπαίδευση στην ευγνωμοσύνη βοηθάει τα παιδιά να εστιάζουν στη στιγμή και να είναι πιο ευτυχισμένα στο σήμερα, ενώ αποτελεί έναν από τους δυο πυλώνες της ψυχικής ανθεκτικότητας. Μαζί με το προηγούμενο βιβλίο μου, το Γέτι, η δύναμη του ακόμη, το όποιο αγαπήθηκε από χιλιάδες παιδιά και μιλάει για το πώς να μην τα παρατάμε, Τα Φλαφ της ευτυχίας έρχονται να χτίσουν ανθεκτικότητα στα παιδιά, μια δεξιότητα απαραίτητη για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής με αισιοδοξία.
Ήθελα να μιλήσω για όλα αυτά τα άπιαστα στη ζωή μας που τα βλέπουμε από μακριά και πιστεύουμε ότι μόλις τα κατακτήσουμε θα είμαστε επιτέλους ευτυχισμένοι. Όμως όταν τελικά αυτό γίνεται, χαιρόμαστε για λίγο και το προσπερνάμε μέχρι το επόμενο. Έτσι καταλήγουμε να μην είμαστε ποτέ πραγματικά ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι με όσα έχουμε. Αυτό μπορεί να αλλάξει. Η ιστορία το εξηγεί έξυπνα στα παιδιά και οι ασκήσεις ευγνωμοσύνης στο βιβλίο μπορούν να βάλουν την πρακτική της ευγνωμοσύνης με διασκεδαστικό τρόπο στην καθημερινότητα όλης της οικογένειας.
Πιστεύετε πως ζούμε σε έναν κόσμο που τα παιδιά μαθαίνουν να δείχνουν ευγνωμοσύνη για τα πράγματα που μπορούν να έχουν; Και με ποιον τρόπο μπορούμε να τους μιλήσουμε για την αξία της ευγνωμοσύνης στην καθημερινή τους ζωή;
Τα παιδιά διδάσκονται να λένε ευχαριστώ. Αυτό όμως το «ευχαριστώ» έχει να κάνει με την ευγένεια, όχι τόσο με την ευγνωμοσύνη, γι’ αυτό και γίνεται μηχανικά. Αυτή η γενιά παιδιών, όπως και η δική μας σε μεγάλο βαθμό, έχουν υπερβολικά πολλά πράγματα, παιχνίδια, ανέσεις και τόσα άλλα πολλά που δυστυχώς τα παίρνουν ως δεδομένα. Δεν τα εκτιμούν. Τα καταναλώνουν και μετά πάνε στο επόμενο. Δεν νιώθουν πραγματική ευτυχία, γιατί η χαρά που λαμβάνουν είναι στιγμιαία.
Η άσκηση της ευγνωμοσύνης είναι κάτι διαφορετικό. Εδώ το «ευχαριστώ» μας κοιτάει προς τα μέσα. Γίνεται εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να ζήσουμε στο παρόν, να νιώσουμε πιο ικανοποιημένοι στο σήμερα και να κοιτάξουμε με αισιοδοξία το μέλλον.
Νομίζω ότι πρέπει και εμείς να καταλάβουμε την αξία της ευγνωμοσύνης ως άσκηση στη ζωή μας πριν τη μάθουμε στα παιδιά μας. Δεν λέω ότι δεν εκτιμάμε γενικά, αλλά ότι δεν εξασκούμαστε να εκτιμάμε καθημερινά όσα μικρά αλλά σημαντικά έχουμε. Η άσκηση της ευγνωμοσύνης είναι άσκηση αισιοδοξίας. Ποτέ δεν είναι αργά ή νωρίς για να εξασκήσουμε αυτή την πρακτική.
Στο βιβλίο, εκτός από την ιστορία που μιλάει άμεσα στα παιδιά για την ευγνωμοσύνη, υπάρχουν ασκήσεις ευγνωμοσύνης που μπορείτε να κάνετε με τα παιδιά σας από την εκπαιδευτικό και πιστοποιημένη kids life coach Γεωργία Σολωμού. Είναι πολύ απλές και μπορείτε να τις εντάξετε ως παιχνίδι στην καθημερινότητα της οικογένειάς σας.
Πώς μπορούν τα βιβλία να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεπεράσουν τυχόν δυσκολίες που συναντούν; Υπάρχει πάντα μια λύση για όλα;
Τα βιβλία είναι ένας τρόπος να ανοίγει το μυαλό μας και να ξεκινάμε συζητήσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους. Υπάρχουν πάντα προκλήσεις, μπλοκαρίσματα και επιπλοκές, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν είναι αυτό που παίζει τελικά ρόλο. Τα Φλαφ της ευτυχίας και το Γέτι, η δύναμη του ακόμη, αλλά και το Γέτι +, Ημερολόγιο θετικής σκέψης που συνδέει τα δύο, βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν ψυχική ανθεκτικότητα για να αντιμετωπίζουν τις φυσιολογικές ή μη δυσκολίες που θα συναντήσουν στο μέλλον.
Λύση για όλα; Θα έλεγα… ναι, υπάρχει. Μπορεί να μην είναι η λύση που αρχικά φανταζόμασταν ή θέλαμε, αλλά η ζωή συνεχίζεται και εμείς κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε. Και αν δεν τα καταφέρουμε, δεν τα καταφέραμε… ακόμη. Θα ξαναπροσπαθήσουμε διαφορετικά! Μέχρι τότε όμως έχουμε πολλά στη ζωή μας τα οποία μας δίνουν χαρά και για τα οποία θα πρέπει να νιώθουμε ευγνώμονες.
Τα βιβλία της Μαρίνας Γιώτη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα, εκτός από το πρώτο βιβλίο της Στιγμούλας που κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις Μίνωας.
