Συζητήσεις των ημερών μου έφεραν στο ξανά στο μυαλό το ερώτημα πόσοι άνθρωποι σήμερα αντιλαμβάνονται τον στόχο της επιστημονικής έρευνας αποκλειστικά ως καινοτομία και εξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών. Τρία παιδικά βιβλία που αναφέρονται σε ακραία περιβάλλοντα του πλανήτη, έρχονται το καθένα με τον τρόπο του να παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα ερευνητικό ταξίδι παρέα με θαλάσσιους βιολόγους και ίσως να δώσουν αφορμή για συζήτηση. Τι κάνει λοιπόν έναν επιστήμονα να θέλει να βουτήξει σε παγωμένα νερά ή να δει τη ζωή σε βάθη που δε φτάνει ούτε ίχνος από το φως του ήλιου.
Για να γράψει το «Ανταρκτική. Μια θαυμαστή ήπειρος» (εκδ. Παπαδόπουλος), ο συγγραφέας Mario Cuesta Hernando πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Ανταρκτική παρέα με επιστήμονες σε ένα ωκεανογραφικό σκάφος και μοιράζεται τον ενθουσιασμό του και τις εικόνες από την πλώρη του, ενώ ξεκαθαρίζει ότι οι πιγκουίνοι ζουν στην Ανταρκτική αλλά όχι και οι πολικές αρκούδες! Η Ανταρκτική είναι μια ήπειρος που προορίζεται για την επιστημονική έρευνα! Κάθε σελίδα του βιβλίου σε επιβιβάζει στον κόσμο της Ανταρκτικής, από τον ήλιο που λάμπει στις 2 το πρωί, τα σχεδόν διάφανα παγόψαρα, τα τεράστια θαλάσσια σφουγγάρια, τις φάλαινες, τους πιγκουίνους, τη ζωή μέσα στον ερευνητικό σταθμό. Φωτιά και πάγος. Το βιβλίο μυεί τον μικρό αναγνώστη σε ηφαίστεια, ενώ αναφορές γίνονται στους κινδύνους που ελλοχεύουν για το μοναδικό αυτό οικοσύστημα. Σε μια μόνο σελίδα ξεδιπλώνονται οι δυσκολίες του χειμώνα για τους πιγκουίνους και το φαντασμαγορικό θέαμα των χρωμάτων του «νότιου σέλας».
Το «Αναζητώντας τη γιγάντια μέδουσα της Αρκτικής» της Κλόε Σαβάτζ (εκδ. Πατάκη) μας μεταφέρει στη ζωή μιας γυναίκας θαλάσσιας βιολόγου, της Δρ Μόρλευ που λαχταράει να βρει τη γιγάντια μέδουσα της Αρκτικής. Μα γιατί άραγε; Η μαγική εικονογράφηση ξεναγεί τον μικρό αναγνώστη στα άδυτα ενός ερευνητικού σκάφους, με έκδηλη την ανάγκη για χοντρά ρούχα, ερευνητικό εξοπλισμό, βουτιές σε παγωμένα νερά, αναμονή για το κοινόχρηστο μπάνιο, τη λαχτάρα και την νοσταλγία για το σπίτι και τους ανθρώπους που άφησαν πίσω. Εικόνες μοναδικές που σχηματίζουν κοπάδια από φάλαινες μονόκερους, όρκες και μπελούγκα αλλά και παγόβουνα. Η αναζήτηση της γιγάντιας μέδουσας, που παίζει κρυφτό με τους επιστήμονες σχεδόν σε κάθε σελίδα του βιβλίου, αποδεικνύεται δύσκολος στόχος και για τον μικρό αναγνώστη. Είναι τελικά μόνο ένας θρύλος ή μήπως και όχι. Διάχυτη η τόλμη και η εμμονή της επιστημονικής ομάδας στο στόχο της, απαραίτητο συστατικό σε οποιαδήποτε επιστημονική έρευνα που αποσκοπεί στην κατανόηση του αγνώστου.
Το «Where the weird things are» είναι γραμμένο από την Zoleka Filander, θαλάσσια βιολόγο με ειδίκευση στη βαθιά θάλασσα και η έκδοση του έχει γίνει από το Woods Hole Oceanographic Institute, το μεγαλύτερο ωκεανογραφικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ. Πρωταγωνιστής εδώ ένα υποβρύχιο ρομπότ που φτιάχτηκε για να βοηθάει επιστήμονες, αλλά και αναγνώστες, να ανακαλύψουν τα περίεργα και μοναδικά πλάσματα που ζουν στη ωκεάνια ζώνη του λυκόφωτος, σε βάθη μεγαλύτερα από 6.000 μέτρα. Το κείμενο λιτό και σε συνδυασμό με την εξαιρετική και προσεγμένη εικονογράφηση, σε μεταφέρει στη μοναδικότητα των πλασμάτων της βαθιάς θάλασσας μαζί με τα συναισθήματα που βιώνει το μικρό ρομπότ όπως φόβο, έκπληξη και περιέργεια. Το βλέπουμε να αλληλοεπιδρά με πλάσματα όπως ένα χταπόδι φράουλα, μέδουσες, ξιφίες αλλά και κοπάδια από σάλπες, ημιδιαφανή ζελατινοειδή πλάσματα του πλαγκτού και κριλ, μικρά καρκινοειδή σαν γαρίδες, που προσπαθούν να ξεφύγουν από τα τεράστια δόντια ενός fangtooth, ενώ μαγεύεται από το φως που παράγει μία πεσκανδρίτσα. Σε αυτές τις συνθήκες το τι είναι παράξενο και τι όχι, χάνει την σημασία του. Η ομορφιά και οι ιδιαιτερότητες της ζωής σε μεγάλα βάθη κερδίζουν τον μικρό αναγνώστη χωρίς ίχνος διδακτισμού. Οι επιστημονικές έννοιες γίνονται απλές και η εικονογράφηση συμπληρώνει τα περίεργα ονόματα.
Και με τα τρία βιβλία εξερευνούμε τη μαγεία της φύσης που κρύβεται σε ακραία περιβάλλοντα και γίνονται πηγή έμπνευσης για μελλοντικούς επιστήμονες, ενάντια ίσως στη στερεοτυπική εικόνα του ρόλου της επιστημονικής έρευνας. Είναι, λοιπόν, μόνο οι ανθρώπινες ανάγκες ή και η ανθρώπινη περιέργεια που διέπει μια επιστημονική έρευνα και τι τελικά σημαίνουν έννοιες όπως βασική και εφαρμοσμένη έρευνα;
