O Φίλιππος Μανδηλαράς εκτός από πολυγραφότατος συγγραφέας παιδικών βιβλίων είναι και μεταφραστής δεκάδων εκ των διασημότερων βιβλίων για παιδιά ξένων δημιουργών που έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά, όπως τα βιβλία της Julia Donaldson, Γκρούφαλο (εκδ. Πατάκης) και Ξυλαράκης (εκδ. Ικαρος), όλα τα βιβλία της σειράς Τικ και Τέλα του Axel Scheffler (εκδ. Ικαρος), τη σειρά βιβλίων του Benji Davis Ο Αρκουδάκος (εκδ. Ικαρος), τη σειρά βιβλίων του Antoon Krings To Λυκάκι (εκδ. Παπαδόπουλος) κ.α. Ο κ. Μανδηλαράς υποστηρίζει πως είναι “ωραία να μεταφράζεις απαιτητικά παιδικά βιβλία γιατί είναι μια διαδικασία παρακινδυνευμένης ισορροπίας κάποιες φορές η οποία άλλοτε πετυχαίνει, άλλοτε όχι“. Ας δούμε όμως τί λέει γενικά για το έργο της μετάφρασης.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μεταφραστεί ένα παιδικό βιβλίο; Ούτε εύκολο ούτε δύσκολο. Σε κάθε μετάφραση, χρειάζεται ο μεταφραστής να γνωρίζει το κοινό στο οποίο απευθύνεται και τις ιδιαιτερότητές του. Τα παιδιά είναι ένα κοινό που έχει έναν κώδικα επικοινωνίας τον οποίον καλείται να ανακαλύψει ο μεταφραστής.
Το γεγονός ότι συνήθως πρόκειται για μικρά σε έκταση έργα δυσκολεύει ή διευκολύνει τη μετάφραση; Θα σας έλεγα ότι διευκολύνει, ειδικά αν βάλω απέναντι από ένα παιδικό εικονογραφημένο προς μετάφραση, ένα εγχειρίδιο με οδηγίες χρήσης για ένα καινούργιο πλυντήριο…
Ποιές είναι οι παγίδες στις οποίες μπορεί να πέσει ο μεταφραστής; Να μεταφράζει λέξεις κι όχι το κείμενο ανάμεσα στις λέξεις -αν φυσικά υπάρχει τέτοιο. Αυτή ναι, είναι πολύ μεγάλη παγίδα.
Τι γίνεται με τη μετάφραση και απόδοση κειμένων που είναι γραμμένα με τη μορφή των στίχων, των λογοπαίγνιων, τι γίνεται με τους νεολογισμούς, τις ομοιοκαταληξίες, τις λέξεις που είναι δημιουργήματα του συγγραφέα και κυρίως πως μπορεί ένας μεταφραστής να παραμείνει πιστός στο χιούμορ του συγγραφέα και να αποδώσει στο ακέραιο τα νοήματα; Ο μεταφραστής -που στην περίπτωση αυτή μόνο μεταφραστής δεν είναι-, καλείται να αναπλάσει το κείμενο με δικές του λέξεις, προσπαθώντας να μείνει όσο πιο κοντά μπορεί στο νόημα του κειμένου κάτι που, μεταξύ μας, δεν είναι και πολύ δύσκολο όταν έχεις τις εικόνες που σε καθοδηγούν. Φυσικά εδώ χρειάζεται έμπνευση και αρκετή συγγραφική ικανότητα ώστε να καταφέρεις να μεταφέρεις το αρχικό κείμενο στα Ελληνικά. Γι αυτό το λόγο, στις περιπτώσεις αυτών των βιβλίων, οι εκδότες χρησιμοποιούν συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας για την απόδοσή τους.
Ποιο είναι τελικά το ζητούμενο από μία μετάφραση παιδικού βιβλίου: να μείνεις πιστός στο αρχικό κείμενο ή να το αποδώσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται εύκολα κατανοητό από τα παιδιά στη γλώσσα που μιλούν; Εξαρτάται από το είδος του βιβλίου, το ηλικιακό κοινό στο οποίο απευθύνεται και τη σοβαρότητα του ξένου συγγραφέα γιατί εκτός από τις λέξεις, είναι και ο τρόπος του πρωτότυπου κειμένου, το ύφος του, που καλείται να πλησιάσει ο μεταφραστής… Είναι ωραία να μεταφράζεις απαιτητικά παιδικά βιβλία γιατί είναι μια διαδικασία παρακινδυνευμένης ισορροπίας κάποιες φορές η οποία άλλοτε πετυχαίνει, άλλοτε όχι.
Διαβάστε τί είπε η Αργυρώ Πιπίνη, η Μάρω Ταυρή και ο Αντώνης Παπαθεοδούλου
