Συγγραφέας: Victor D.O. Santos
Εικονογράφηση: Anna Forlati
Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαριδάκη
Εκδόσεις: Επόμενος Σταθμός / UNESCO
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικίες: 7+, 9+
«Υπάρχω στον κόσμο εδώ και πάρα πολύ καιρό». Έτσι ξεκινάει το βιβλίο του Victor D.O. Santos που πραγματεύεται τη σημασία της γλώσσας και την αξία των αυτοχθόνων γλωσσών ως αυτό που μας κάνει ανθρώπους. Η Γλώσσα συστήνεται στο παιδικό αναγνωστικό κοινό σε πρώτο πρόσωπο χωρίς να αποκαλύπτει την ταυτότητά της, παρά φτάνοντας στην τελευταία σελίδα του βιβλίου.
Σελίδα τη σελίδα η Γλώσσα παρουσιάζει ένα-ένα τα χαρακτηριστικά της, γίνεται ένα αίνιγμα που μας προκαλεί να μαντέψουμε ποιος είναι αυτός που μας μιλάει. Η ανθεκτικότητά της στον χρόνο – «οι ρίζες μου κρατάνε αιώνες», ο παγκόσμιος χαρακτήρας της – «είμαι παντού», η ανάγνωσή της μέσα από τις αισθήσεις – «σήμερα με είδες, με άκουσες ή με ένιωσες», η συνύφανσή της με τον κύκλο της ζωής μας – «όταν ήσουν μωρό, δε με γνώριζες καλά ακόμα…όταν μεγαλώσεις πολύ όμως, ίσως αρχίσεις να με ξεχνάς», οι ποιότητές της – «μπορώ να γίνω απαλή σαν γατάκι ή σκληρή σαν τον χειμώνα στην Αλάσκα» είναι τα στοιχεία – ιδιότητές της που μας δίνει ο συγγραφέας στο πρώτο μισό του βιβλίου.
Στο δεύτερο μισό η Γλώσσα αναφέρεται σε αυτό που την κάνει σημαντική και απαραίτητη για έναν πλούσιο και όμορφο κόσμο: την ποικιλία της και την ιδιότητά της να συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Εδώ έρχεται και η επισήμανση, το «καμπανάκι του κινδύνου»: οι γλώσσες που χάνονται παρασέρνουν μαζί τους πολιτισμούς που εξαφανίζονται μαζί τους για πάντα. Όταν μια γλώσσα εξαφανίζεται, ο κόσμος μικραίνει, εμείς καταλαβαίνουμε γι’ αυτόν τον κόσμο που ζούμε λιγότερα.
Ο Βραζιλιάνος γλωσσολόγος Victor Santos επιδιώκει με το βιβλίο του να αναδείξει τη σπουδαιότητα της γλώσσας, σε όλες της τις μορφές, ως πολιτιστικό αγαθό που μας συνδέει και μας αφορά όλους, αλλά και να επισημάνει τον κίνδυνο να προστεθούν κι άλλες αυτόχθονες γλώσσες στις ήδη χαμένες, στερούμενοι έτσι τη γνώση, την εμπειρία, την Ιστορία, τη σοφία των λαών που τις μιλούσαν.
Στην τελευταία σελίδα μας δίνεται «Η ιδέα αυτού του βιβλίου», εξηγώντας μας ότι γράφτηκε για να αναδείξει την αξία των γλωσσών. Η Unesco, που συμμετείχε στην παραγωγή της έκδοσης, ανακήρυξε τη δεκαετία 2022-2032 «Δεκαετία των Αυτοχθόνων Γλωσσών», σε μία προσπάθεια διατήρησης, αναζωογόνησης και προώθησης των αυτοχθόνων γλωσσών, πολλές από τις οποίες απειλούνται με εξαφάνιση.
Το θέμα του βιβλίου «Αυτό που μας κάνει ανθρώπους» μας αφορά όλους και η ευαισθητοποίηση στο να εκτιμήσουμε, να σεβαστούμε και να προστατέψουμε το ιδιαίτερο φορτίο κάθε γλώσσας πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία. Πόσο μάλλον σε μια εποχή που οι γλώσσες χωνεύονται από την ευκολία της μιας κοινής, όλο και συνοπτικότερης, όλο και πιο κωδικοποιημένης γλώσσας, που καταπίνει με γρήγορους ρυθμούς εθνικές γλώσσες και ντοπιολαλιές.
Οι μεγάλες, «γεμάτες», λεπτομερείς εικόνες της Anna Forlati συμπληρώνουν το κείμενο. Ωστόσο τα μικρά παιδιά, θεωρώ, είναι δύσκολο να καταλάβουν όλες τις πτυχές του κεφαλαίου «Γλώσσα» που δίνει ο συγγραφέας στο σύντομο κείμενο. Το αίνιγμα θέλει υποστήριξη μέχρι τη λύση του. Είναι όμως ένα ωραίο και χρήσιμο εργαλείο στα χέρια όποιου θέλει να μιλήσει στα παιδιά για όλα τα παραπάνω, να αναφερθεί στην πλούσια ιστορία, την ομορφιά και την αξία που έχει η Γλώσσα, σαν ένα πρίσμα για μια πολύχρωμη οπτική του κόσμου.
