Ήθελα να πω μια ιστορία θετική
Η Άλκηστη Χαλικιά, συγγραφέας του βιβλίου “Το κουτί του Σιλάν” μιλά για το ιδιαίτερο αυτό βιβλίο και τον πρωταγωνιστή του, το ζήτημα του προσφυγικού, αλλά και τις τέχνες και το πως αυτές διαμορφώνουν ευαίσθητους ανθρώπους που μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο γύρω τους.
Θα θέλαμε για αρχή να μας συστήσετε τον ήρωα της ιστορία σας, τον Σιλάν. Ποιος είναι και πώς βρέθηκε εδώ; Από πού έρχεται και που μένει; Τι παιδί είναι;
Ο Σιλάν είναι ένα παιδί οκτώ χρόνων που αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του λόγω πολέμου. Ένα από τα χιλιάδες ασυνόδευτα παιδιά. Η συγκυρία είναι γνωστή σε όλους μας, αλλά δεν αναφέρεται στο βιβλίο γιατί δεν είναι η μόνη στα χρονικά. Έχουν υπάρξει και θα υπάρξουν πάλι τέτοιες συγκυρίες. Αυτό που ελπίζουμε είναι να είναι όσο το δυνατόν περιορισμένες οι επιπτώσεις τους για τον άμαχο πληθυσμό. Συναντάμε τον Σιλάν στη χώρα μας, σε ένα Κέντρο Φιλοξενίας απ’ όπου πηγαίνει στο σχολείο. Είναι ένα δυνατό παιδί και η δύναμή του βρίσκεται στις διεξόδους που δημιουργεί για να είναι καλά. Η ζωγραφική είναι η παρηγοριά του. Το κουτί είναι η βασική του συντροφιά και η ασφάλειά του. Τον κρατάει ενωμένο με μια αόρατη κλωστή με την πατρίδα του και τους δικούς του ανθρώπους.
Ασχολείστε με ένα πολύ καυτό και επίκαιρο θέμα, αυτό του προσφυγικού, ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ τελευταία τους συγγραφείς και ειδικά παιδικών βιβλίων. Πώς προέκυψε η ιστορία του μικρού αγοριού και τι ήταν αυτό που σας έκανε να θέλετε να την αποτυπώσετε στο χαρτί;
Ήταν αναπόδραστο για μένα να γράψω για αυτό το θέμα. Δεν είχα επιλογή. Είχε διεισδύσει μέσα μου απ’ όλες τις χαραμάδες. Όλοι οι άνθρωποι που δημιουργούν ανήκουν σε εποχή με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που διαμορφώνει το πλαίσιο της δημιουργίας. Προέκυψε αυθόρμητα κι αβίαστα, από την ανάγκη να κάνω κάτι περισσότερο από το να είμαι παθητικός δέκτης αυτών που συμβαίνουν. Δεν ήταν αρκετό για μένα να μαθαίνω τις ειδήσεις ή να στέλνω ρούχα και παπούτσια ή ό,τι άλλο ζητούσαν οι ΜΚΟ και οι εθελοντές που έκαναν τη σοβαρή δουλειά της υποδοχής και πρώτης ανακούφισης αυτών των ανθρώπων. Ήθελα να πω μια ιστορία θετική γιατί αυτές πλέον τις ακούμε σπανιότερα, αν και είναι πολλές. Τα μέσα “ενημέρωσης” (θα μου επιτρέψετε τα εισαγωγικά) φωτίζουν συνήθως τις πιο δυσάρεστες ιστορίες που προκαλούν φρίκη. Αρνούμαι να γίνω θιασώτης της φρίκης, η οποία μου στερεί τη δυνατότητα να κάνω κάτι. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τα παιδιά που έφυγαν για πάντα από κοντά μας. Μπορούμε να κάνουμε πολλά για όσα βρίσκονται δίπλα μας. Ο Σιλάν είναι ένα από αυτά τα τυχερά παιδιά που θα αρπάξει τη δεύτερη ευκαιρία για ζωή.
Η ιστορία του Σιλάν είναι πολύ συγκινητική και αγγίζει ευαίσθητες χορδές, προκαλώντας ακόμα και τα δάκρυα. Μπορούν κατά τη γνώμη σας τα παιδιά να αντιληφθούν αυτά τα έντονα συναισθήματα ή το βλέπουν διαφορετικά;
Τα παιδιά διαμορφώνονται ακόμη. Εμείς, οι μεγαλύτεροι, είμαστε διαμορφωμένοι περισσότερο ή λιγότερο ευαίσθητοι και ευσυγκίνητοι. Γι’ αυτό, κάτι που μας αγγίζει, φαίνεται αμέσως από τις αντιδράσεις μας. Στα παιδιά, μπορεί να μην τα δούμε να συγκινούνται, αλλά ο σπόρος πέφτει στο εύφορο χωράφι τους και θα καρπίσει αργότερα.
Ποιες είναι οι αντιδράσεις που έχετε από το κοινό σας, μεγάλο και μικρό; Τι σας ρωτάνε όταν τελειώνετε την ιστορία και κλείνετε το βιβλίο;
Τα παιδιά σιωπούν κι αυτό πολύ μ’ ευχαριστεί. Είναι μια σοφή αντίδραση σε κάτι που χρειάζεται να το σκεφτούν. Τους μεγάλους δεν τους βλέπω τη στιγμή που το διαβάζουν, αλλά συνήθως μου λένε ότι τους συγκινεί. Το να συγκινείται κανείς από μια αισιόδοξη ιστορία με αίσιο τέλος, δείχνει μια άλλη ποιότητα συναισθήματος από τη συγκίνηση σε κάτι εξ ορισμού συγκινητικό.
Έχετε εκδώσει αρκετά παιδικά βιβλία, εκ των οποίων κάποια που έχουν σχέση με τις τέχνες, ενώ είστε και η δημιουργός της ομάδας Ακου – Κοίτα που εκπονεί εκπαιδευτικά προγράμματα με βάση τις τέχνες. Ποια πιστεύετε πως είναι η σχέση των παιδιών με αυτές και ποια θα «έπρεπε» ίσως να είναι;
Οι τέχνες βρίσκονται όλες μέσα στη φύση μας κι εκδηλώνονται από πολύ μικρή ηλικία. Μεγαλώνοντας, πολλές φορές τις αγνοούμε, τις αφήνουμε στην άκρη κι όταν θελήσουμε να τις ξαναβρούμε, νιώθουμε ότι δεν μπορούμε. Όπως είχε γράψει παλιά κάποιος κριτικός τέχνης, αν πας σε μια γκαλερί και δεν καταλαβαίνεις τίποτα, είναι σαν να πήγες στο γυμναστήριο στη μέση της χρονιάς κι αναρωτιέσαι πώς μπορούν να τρέχουν όλοι γύρω σου. Θέλω να πω, πως και οι τέχνες θέλουν “εξάσκηση” και η καλύτερη εξάσκηση είναι να τις έχεις στη ζωή σου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Είναι κρίμα που πολλοί γονείς θεωρούν ότι είναι μια πολυτέλεια ή κάτι αχρείαστο τέλος πάντων ως εφόδιο, σε σχέση για παράδειγμα, με τις ξένες γλώσσες. Η αλήθεια είναι ότι η δουλειά που κάνουν οι τέχνες στο παιδί δεν είναι μετρήσιμη και άμεσα εμφανής, αλλά κάνει αυτό που λέγαμε και πριν, διαμορφώνει ευαίσθητους ανθρώπους που μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο γύρω τους και ακόμη περισσότερο, να διαμορφώσουν έναν καλύτερο κόσμο.
Πώς μπορούν οι διάφορες μορφές τέχνης να βοηθήσουν τα παιδιά;
Τις περισσότερες φορές τα παιδιά που ξεχωρίζουν στην τέχνη είναι αυτά που υστερούν στα μαθήματά τους. Η τέχνη είναι μια άλλη γλώσσα που σε κάποιους ταιριάζει καλύτερα απ’ ότι η γλώσσα των μαθηματικών ή της γραμματικής. Είναι άδικο για αυτά τα παιδιά να στιγματίζονται ως κακοί μαθητές ενώ έχουν καταπληκτικές επιδόσεις στη μουσική, το χορό, τα εικαστικά. Σε αυτά τα παιδιά, οι τέχνες προσφέρουν την αυτοπεποίθηση που τους υστερεί ένα στεγνό εκπαιδευτικό σύστημα. Για όλα τα παιδιά πάντως, η τέχνη είναι ευεργετική γιατί πλάθει μυαλό και ψυχή. Έχει αποτυπωθεί σε έρευνες για παράδειγμα, πόσες νέες συνάψεις νευρώνων γίνονται όταν τα παιδιά μαθαίνουν μουσική. Ακόμη, η τέχνη αφήνει χώρο να εκφραστεί αυτό το “υπόλοιπο ζωής που δεν κάηκε” που λέει ένας ποιητής κι όλοι έχουμε ανάγκη για αυτό τον χώρο.
Μπορεί Το κουτί του Σιλάν να είναι πολύ καινούργιο, όμως δεν μπορούμε να μην ρωτήσουμε αν υπάρχουν σχέδια για το άμεσο μέλλον;
Ναι, ευτυχώς υπάρχουν. Λέω ευτυχώς, γιατί δεν αποφασίζω ακριβώς εγώ για το πότε θα γραφτεί κάτι. Αυτός που αποφασίζει πάντως, όποιος είναι, μου έκανε άλλο ένα δώρο που εύχομαι σύντομα να φτάσει σε σας.
Η Αλκηστη Xaλικιά έχει εκδώσει τα βιβλία Κίου-Νίου, Μια ιστορία με πολλή φασαρία (Βιβλιόφωνο, 2003), Ένα Απίθανο Βιβλίο σύγχρονης ελληνικής τέχνης για παιδιά (Καλειδοσκόπιο, 2007), Στην κατσαρόλα με τα χρώματα (Καλειδοσκόπιο, 2010), Στο πάρκο με τα ζώα (Καλειδοσκόπιο, 2010 – Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά, 2011), Στα Χρώματα της Θάλασσας (Καλειδοσκόπιο, 2011). Επίσης, έχει γράψει τους στίχους στο μουσικό άλμπουμ για παιδιά «Τραγουδάκια Γάλακτος», σε μουσική Μέλπως Χαλκουτσάκη που κυκλοφόρησε το 2008.
“Το κουτί του Σιλάν” απευθύνεται σε παιδιά 5+ ετών και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ικαρος.
