Τρεις ημέρες στην Έκθεση Παιδικού Βιβλίου που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην Μπολόνια αρκούν για να μας δώσουν μια καθαρή εικόνα του τι συμβαίνει στον κόσμο του βιβλίου για παιδιά: ποιες είναι οι νέες τάσεις, ποιες αλλαγές έχουν αρχίσει να διαφαίνονται, ποια βιβλία ξεχωρίζουν και βραβεύονται, αλλά και τι πρόκειται να φτάσει σύντομα και στην ελληνική αγορά.
Ο πολύχρωμος κόσμος της Bologna Children’s Book Fair (BCBF) ανοίγει κάθε άνοιξη τις πύλες του στον εκθεσιακό χώρο Fiere, λίγο έξω από το κέντρο της πόλης, και υποδέχεται χιλιάδες επαγγελματίες: εκδότες, συγγραφείς, εικονογράφους, μεταφραστές, εκπαιδευτικούς, βιβλιοθηκονόμους και δημοσιογράφους.
Φέτος, 1.577 εκθέτες από περίπου 95 χώρες και περιοχές του κόσμου έδωσαν το “παρών” στη μικρή ιταλική πόλη, η οποία φιλοξενεί, παραδοσιακά, τη μεγαλύτερη έκθεση παιδικού βιβλίου παγκοσμίως. Για πρώτη φορά, συμμετείχαν εκπρόσωποι από χώρες όπως η Αλβανία, το Αζερμπαϊτζάν, το Εκουαδόρ, η Γεωργία, η Γουατεμάλα, η Ισλανδία, η Μαδαγασκάρη, η Μάλτα, η Βόρεια Μακεδονία, το Περού, η Σαουδική Αραβία, η Σρι Λάνκα και η Ταϊλάνδη. Περισσότεροι από 33.000 εμπορικοί επισκέπτες — αύξηση 5% σε σχέση με το 2024 — συμμετείχαν τόσο στη BolognaBooksPlus όσο και στη Bologna Licensing Trade Fair/Kids, τα δύο παράλληλα εμπορικά γεγονότα που πραγματοποιούνται κάτω από την ομπρέλα της BCBF. Κατά τη διάρκεια της Έκθεσης πραγματοποιήθηκαν πάνω από 500 εκδηλώσεις, οργανωμένες από την ομάδα της BCBF και τους εκθέτες, ενώ περισσότερες από 100 παράλληλες δράσεις έλαβαν χώρα και εκτός του εκθεσιακού χώρου.
Η παρουσία της Ελλάδας στην BCBF
Η Ελλάδα στην Έκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια εκπροσωπείται από δύο φορείς: το Υπουργείο Πολιτισμού, του οποίου το περίπτερο βρίσκεται στον κύριο χώρο της BCBF, και τον Σύλλογο Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ), του οποίου το περίπτερο φιλοξενείται στο τμήμα της BolognaBookPlus, που αφορά την αγορά δικαιωμάτων και βιβλίων ενήλικης λογοτεχνίας. Ωστόσο, ο φορέας που έχει την επίσημη ευθύνη να εκπροσωπεί τη χώρα και την εγχώρια παραγωγή βιβλίου για παιδιά και νέους είναι το Υπουργείο Πολιτισμού. Και για ακόμη μία χρονιά θεωρούμε πως δεν κατάφερε να εκπροσωπήσει τους Έλληνες δημιουργούς και εκδότες όπως αρμόζει και τους αξίζει. Ο τρόπος παρουσίασης των ελληνικών βιβλίων δεν μπόρεσε να υπηρετήσει τον βασικό του σκοπό: να προβάλει τους Έλληνες δημιουργούς στο διεθνές κοινό και να συστήσει τα βιβλία τους, πολλά από αυτά βραβευμένα και με Κρατικό Βραβείο. Το περίπτερο ήταν φτωχό, καθόλου πρακτικό, χωρίς σαφή αισθήτική που να ταιριάζει με την ελληνική λογοτεχνία για παιδιά, χωρίς καμία προβολή σημαντικών συμμετοχών — και μάλιστα σε μια χρονιά εξαιρετικά σημαντική για τον χώρο του ελληνικού βιβλίου για παιδιά, καθώς δύο ελληνικά βιβλία περιλαμβάνονται φέτος στη λίστα του BRAW Amazing Bookshelf, ανάμεσα σε 150 από όλον τον κόσμο, ενώ ένα ακόμη, ανέκδοτο silent book Ελληνίδας εικονογράφου, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 16 κορυφαία έργα του είδους, που συμπεριλαμβάνεται στους φιναλίστ του Silent Book Contest και είναι υποψήφιο για το βραβείο “Gianni De Conno” που θεσμοθετεί ο εκδοτικός οίκος Carthusia.
Κι όμως, σε κανένα από αυτά τα τρία έργα και σε κανέναν από τους τέσσερις δημιουργούς δεν έγινε αναφορά, ούτε στο περίπτερο ούτε μέσω κάποιας επίσημης ανακοίνωσης ή καμπάνιας του Υπουργείου. Μιλάμε για τα εικονογραφημένα βιβλία Τι κοιτάζουν; της Αγγελικής Μπόζου (εκδ. Μικρή Σελήνη), Η τρομερή Μιράντα της Θεοδώρας Κατσιφή και της Πετρούλας Κρίγκου (εκδ. Μικρή Σελήνη) και το Routes της Ίριδας Σαμαρτζή (υποψήφιο για το Βραβείο “Gianni De Conno”). Αφήσαμε έτσι να χαθεί ακόμα μία ευκαιρία να αναδειχθεί διεθνώς η δυναμική της σύγχρονης ελληνικής παραγωγής, όπως συνέβη και πέρυσι με «Το αρχαίο σχολείο» των Δημήτριου Παντερμαλή και Φίλιππου Αβραμίδη (εκδ. Μέλισσα), το οποίο είχε διακριθεί στο BRAW Amazing Bookshelf 2024, αλλά δεν προβλήθηκε πουθενά, παρά μόνο στη λίστα που εκδίσει η ίδια η Έκθεση της Μπολόνια.
Ανοιχτό παραμένει και το ερώτημα – που αφορά βέβαια συνολικά την BCBF και όχι απαραίτητα μόνο το ελληνικό υπουργείο — γιατί να προβάλλεται και το ενήλικο βιβλίο στην BolognaBookPlus, μια επιλογή που εξετάσαμε διεξοδικά όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη αγορά το 2023 (βλ. σχετικό άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών). Γιατί το ενήλικο βιβλίο να καταλαμβάνει ζωτικό χώρο και προβολή από το παιδικό και εφηβικό, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ένα εθνικό περίπτερο σε μια έκθεση που απευθύνεται πρωτίστως σε εκδότες και φορείς που εκδίδουν βιβλία για παιδιά και νέους αναγνώστες, απορία που έχουν εκφράσει και πολλοί δημιουργοί.
Η διεθνής σκηνή του βιβλίου για παιδιά και νέους αναγνώστες
Με εξαίρεση το εθνικό μας περίπτερο και κάποια ακόμα ελάχιστα αδιάφορης αισθητικής, ο εκθεσιακός χώρος της Fiere πλημμύρισε και φέτος από φροντισμένες και καλοσχεδιασμένες εγκαταστάσεις που φιλοξένησαν είτε μεμονομένους εκδότες, είτε εθνικές αποστολές, έχοντας ως πρωταρχικό στόχο την προβολή των παραγωγών τους, των δημιουργών και των βιβλίων τους. Η αισθητική, η επιμέλεια και η στρατηγική παρουσίαση κάθε περιπτέρου αποτύπωναν ξεκάθαρα και τόνιζαν τη σημασία που δίνει κάθε χώρα στο παιδικό βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν της. Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά περίπτερα ξεχώρισαν εκείνα της Ουκρανίας, της Φινλανδίας, της Εσθονίας —που ήταν και η φετινή τιμώμενη χώρα—, της Χιλής, της Νότιας Κορέας και της Βραζιλίας. Κάθε ένα με το δικό του ιδιαίτερο ύφος, με σαφή προσανατολισμό στην εξωστρέφεια, τη συνεργασία και τη δημιουργική παρουσίαση.
Στην Έκθεση παρουσιάστηκαν βιβλία από συνολικά 95 χώρες, με κυρίαρχη παρουσία να έχουν τα εικονογραφημένα βιβλία, οι εκδόσεις για πολύ μικρά παιδιά, τα novelty books και τα βιβλία γνώσεων. Αντιθέτως, τα κόμικς και η παιδική και εφηβική λογοτεχνία φαίνεται πως παραμένουν πιο πίσω στην προτίμηση των εκδοτικών οίκων — τουλάχιστον ως προς την ποσότητα και την ένταση προβολής τους στον διεθνή αυτό χώρο. Αν κρατάμε κάτι από τη φετινή μας επίσκεψη στην έκθεση είναι η εστιασμένη προσοχή στην εικόνα, με εξαιρετικές μεν εικονογραφήσεις που όμως δεν είχαν να προσφέρουν κάτι καινούργιο και πρωτοποριακό και που σίγουρα δεν προκαλούσαν το ενδιαφέρον του επισκέπτη.
Επιμέρους εκθέσεις και masterclasses
Οι εικαστικές εκθέσεις μέσα στον χώρο της Fiere αλλά και αυτές που πραγματοποιούνται εκτός των τειχών του εκθεσιακού κέντρου είναι που συγκεντρώνουν πάντα το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Εντός της έκθεσης απολαύσαμε την έκθεση των Εσθονών εικονογράφων, που όπως αναφέραμε και προηγούμενως ήταν η τιμώμενη χώρα, την έκθεση έργων της Beatrice Alemagna στο πλαίσιο της “Original Art”, που παρουσιάζονται έργα καλλιτεχνών που τα βιβλία τους μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν στην Αμερική την αμέσως προηγούμενη χρονιά και έκλεψαν την καρδιά κοινού και κριτικών, την έκθεση του Καναδού, βραβευμένου με Hans Christian Andersen Award Εικονογράφησης, Sydney Smith, όπου παρουσιάστηκαν αυθεντικά έργα του τόσο από τα βιβλία του όσο και από τον φετινό κατάλογο “Illustrators Annual”. Μάλιστα, είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε και την ξενάγηση στα έργα από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, παρουσία του εκδότη του Neal Porter, της διευθύντριας της BCBF Elena Pasoli και εκδοτών από όλο τον κόσμο, που εκδίδουν τα βιβλία του Smith στις χώρες τους.
Στα highlights της φετινής επίσκεψής μας, η έκθεση Silent Book Contest, όπου παρουσιαστηκαν τα 16 ανέκδοτα εικονογραφημένα βουβά βιβλία που παίρνουν μέρος στον διαγωνισμό για το βραβείο “Gianni De Conno”, με το βιβλίο της Ίριδας Σαμαρτζή να ξεχωρίζει, αλλά και η έκθεση εκτός Fiere του Paul Cox, μια μεγάλων διαστάσεων εγκατάσταση με τον τίτλο “Wallbook”, που φιλοξενήθηκε στο Fondazione Del Monte di Bologna e Ravenna. Πολυσχιδής καλλιτέχνης, γραφίστας, δημιουργός βιβλίων και εικονογράφος, ο Βέλγος Cox παρουσιάζει αυτές τις ημέρες στην πόλη του ιταλικού Βορρά, έναν τεράστιο συνεχή πίνακα μήκους 75 μέτρων, ο οποίος καλύπτει ολόκληρο το χώρο του Fondazione del Monte di Bologna e Ravenna, σαν μια γιγαντιαία αφηγηματική τοιχογραφία. Περιδιαβαίνοντας ο επισκέπτης τις αίθουσες της έκθεσης, του δίνεται η ευκαρία να βυθιστεί σε ένα χρωματικό σύμπαν, με γραμμές και φιγούρες σε έντονες αποχρώσεις που δημιουργούν, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της έκθεσης, ένα βιβλίο σε μορφή τοίχου (φωτό επάνω).
Από τις συζητήσεις που παρακολουθήσαμε, ξεχωρίσαμε τo πάνελ “Where The Boys Are: The Right Books Can Make Them Heroes“, για το οποίο θα ακολουθήσει ξεχωριστό άρθρο, καθώς και το “Authors taking a stand“, για τους συγγραφείς και εικονογράφους που μέσα από τις ιστορίες τους υψώνουν φωνή για χιλιάδες παιδιά σε εμπόλεμες ζώνες,
Παρακάτω μπορείτε να πάρετε μια μικρή γεύση από τα όσα έγιναν στη Διεθνή Έκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια φέτος και θα ακολουθήσουν μέσα τις επομενες ημέρες άρθρα για τις ομιλίες που παρακολουθήσαμε.
