Τα έμφυλα στερεότυπα είναι παντού ακόμα και σήμερα, πολλές δεκαετίες μετά την πρώτη προσπάθεια διάφορων οργανώσεων να αναδείξουν και να προστατεύσουν τα γυναικεία και εν γένει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Διανύουμε τους τελευταίους μήνες του 2019 και θα περίμενε κανείς πως δεν υπάρχει λόγος να γίνεται αυτή η συζήτηση, όμως η καθημερινότητα μας επιστρέφει βίαια στην πραγματικότητα. Και δεν μιλάμε μόνο για το τι συμβαίνει στη ζωή των ενηλίκων, αλλά κυρίως για το πώς εκλαμβάνουν τα παιδιά την παρουσία έμφυλων στερεοτύπων στη ζωή τους, αλλά και μέσα από τα βιβλία που διαβάζουν. Με αφορμή μια σειρά βιωματικών εργαστηρίων με τίτλο “Παραμύθι Ανάποδα”, που θα ξεκινήσουν το Σάββατο στη Θεσσαλονίκη, η Κόκκινη Αλεπού μίλησε με την ομάδα που τα σχεδίασε, την Genderhood και τη Σοφία Κωνσταντοπούλου, μία εκ των τριών συνδημιουργών.
Κ. Κωνσταντοπούλου, τι είναι το Genderhood, από ποιους δημουργήθηκε, σε τι αποσκοπεί και σε ποιους απευθύνεται;
Το Genderhood είναι ένα project που ειδικεύεται σε θέματα έμφυλων στερεοτύπων, ισότητας, ρόλων εξουσίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2017 απαντώντας στην ανάγκη να συμβάλλουμε οι δημιουργοί του στη δημιουργία ενός κόσμου που θα χωρά όλες και όλους, ανεξαρτήτως φύλου. Η ομάδα αποτελείται από εμένα, την Νίκη Παντελιού και την Ιωάννα Νικολαΐδου. Τι κάνουν – με τη σειρά – μια επικοινωνιολόγος, μια εκπαιδευτικός και μια νηπιαγωγός παρέα; Στήνουν ένα ταμπλό και μέσα από δραστηριότητες μη τυπικής εκπαίδευσης παιδιά και ενήλικες τοποθετούν τα πιόνια των επιθυμιών και των αναγκών τους και διαμορφώνουν το τοπίο του αύριο με όλο και λιγότερα στερεότυπα κάθε φορά. Απευθύνόμαστε σε παιδιά από 4 ετών και άνω, σε εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας εκπαίδευσης, σε γονείς και σε εταιρίες που θέλουν να ενσωματώσουν δράσεις για τη διάσταση του φύλου είτε μέσα στο ίδιο το εργασιακό περιβάλλον είτε εκπονώντας family events.
Τι συμβαίνει σήμερα με τα έμφυλα στερεότυπα και τι έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν;
Τα έμφυλα στερεότυπα ήταν και είναι εδώ: στον δρόμο, στα media, στο κυριακάτικο τραπέζι, στα σχολικά βιβλία, στα παραμύθια, στις ταινίες κινουμένων σχεδίων. Βέβαια, αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι υπάρχουν πολλές οργανώσεις και παρατηρητήρια που μιλούν για τους έμφυλους ρόλους. Ήδη βλέπουμε δυναμικούς γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους σε πλαίσιο ισότητας, ταινίες που προτείνουν άλλα πρότυπα ζωής από τον πρίγκιπα του παραμυθιού και, φυσικά, πρωτοβουλίες σαν τη δική μας που προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν παιδιά και ενήλικες και να τους βοηθήσουν να ανακαλύψουν πώς θα ήταν να ζει η καθεμιά και ο καθένας μας σε ένα πλαίσιο αυτοεκτίμησης και αμοιβαίου σεβασμού.
Πώς προέκυψε το Παραμύθι Ανάποδα;
Από τον Ιανουάριο του ’19 τρέχουμε στη σελίδα μας στο Facebook την καμπάνια #enaparamithitifora προτείνοντας κάθε εβδομάδα από ένα παραμύθι που να μην αναπαράγει έμφυλα στερεότυπα. Είδαμε ότι η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγάλη και αγκάλιασε την πρωτοβουλία μας. Έτσι, αποφασίσαμε να στήσουμε ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που να χρησιμοποιεί ως αφετηρία τα παραμύθια προκειμένου να δει με μία ανάποδη ματιά τους έμφυλους ρόλους που αποτυπώνονται σε αυτά. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα -και συγχρόνως μια έρευνα για το πώς τα παιδιά είναι έτοιμα να αλλάξουν τις ιστορίες. Αποτελείται από 7 διαφορετικά δίωρα βιωματικά εργαστήρια*. Στο τελευταίο εργαστήρι, μάλιστα, τα παιδιά φτιάχνουν από το μηδέν στήνοντας το ολόδικό τους παραμύθι και βάζοντας μέσα τους χαρακτήρες που επιθυμούν. Η ιδέα μας είναι να συγκεντρώσουμε όλο το παραγόμενο από τα χέρια των παιδιών υλικό και να οργανώσουμε μία παρουσίαση-γιορτή στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, τον Μάιο του 2020.
Τι ακριβώς συμβαίνει στο πρόγραμμα αυτό και πώς παίρνουν μέρος τα παιδιά;
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι 100% βιωματικό. Οπότε εύκολα θα μπορούσαμε να αναστρέψουμε την ερώτηση και να απαντήσουμε στο πώς παίρνουμε μέρος εμείς ως εμψυχώτριες. Να πούμε ότι το ολοκληρωμένο πρόγραμμα απαρτίζεται από 7 διαφορετικά βιωματικά εργαστήρια. Κάθε ένα από αυτά το έχουμε στήσει πάνω σε ένα διαφορετικό παραμύθι. Αρχίζουμε πάντα με μια δραματοποιημένη αφήγηση του παραμυθιού και μετά περνάμε σε ανίχνευση των έμφυλων στερεοτύπων με διαδραστικές δραστηριότητες. Τα παιδιά αφού συγκεντρώσουν τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται σε κάθε ήρωα ή ηρωίδα και σχετίζονται με το φύλο τους, σχολιάζουν πώς αισθάνονται για αυτό. Βέβαια, παραμύθι χωρίς δημιουργική γραφή δεν γίνεται. Καλούμε τα παιδιά να πιάσουν μολύβι και χαρτί και, με τη βοήθεια της μυστικής βοηθού μας, της Μαρίας της Λεξιμανίας, βρίσκουν διαφορετικό τέλος στην ιστορία του παραμυθιού. Κι έπειτα στήνουμε το σκηνικό για role-playing από τα ίδια τα παιδιά. Στο τέλος, φυσικά, διαβάζουν δυνατά τις ιστορίες που έγραψαν. Πιστεύουμε ότι μέσα από αυτή την κυκλική διαδικασία αφήγηση -> δημιουργική γραφή -> παιχνίδι -> συζήτηση -> role-playing -> ανάγνωση τα παιδιά κατανοούν ότι η δύναμη για αλλαγή κρύβεται μέσα τους. Έτσι, όχι μόνο ψυχαγωγούνται εξερευνώντας ιστορίες και κόσμους φανταστικούς, αλλά αποκτούν αυτοεκτίμηση και νιώθουν ότι και τα ίδια μπορούν να φτιάξουν μια πραγματικότητα που όλες και όλους θα τους χωρά.
Εκτός από το Παραμύθι Ανάποδα σχεδιάζετε και εκοπονείτε και άλλα προγράμματα για παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς. Μιλήστε μας για αυτά.
Είναι σημαντικό για εμάς να προσεγγίζουμε ολιστικά το θέμα και να εμπλέκουμε όλες τις ηλικιακές ομάδες: παιδιά & μεγάλα παιδιά, δηλαδή παιδαγωγούς και γονείς. Για παιδιά προσχολικής ηλικίας και λίγο μεγαλύτερα τρέχουμε το Παίζοντας για την Ισότητα, μία σειρά από τρία βιωματικά εργαστήρια που έχουν ως κύριο εργαλείο το παιχνίδι. Για εκπαιδευτικούς η πρότασή μας είναι πρώτα να συνεργαστούμε στο σχολείο τους ώστε να εμπλακούν και να πάρουν ιδέες από τη μεθοδολογία που χρησιμοποιούμε. Σύντομα θα έχουμε τη δυνατότητα να παρουσιάσουμε σεμινάρια για ομάδες εκπαιδευτικών ώστε να ενσωματώσουν τη διάσταση του φύλου στην παιδαγωγική διαδικασία. Τέλος, η ανάγκη να απευθυνόμαστε σε γονείς προέκυψε από τη συνεργασία μας με ένα νηπιαγωγείο της Θεσσαλονίκης, που ήθελε να εντάξει και τους γονείς σε όλο αυτό. Έτσι, αρχίσαμε να κάνουμε βιωματικά εργαστήρια στους γονείς των παιδιών που ήδη έχουν παρακολουθήσει κάποιο από τα προγράμματά μας. Ανυπομονούμε να κάνουμε στο μέλλον και εργαστήρια σε gonna-be γονείς που μπορεί να θέλουν, αλλά να μην ξέρουν πώς να μεγαλώσουν ένα παιδί σε περιβάλλον ισότητας των φύλων.
Πού μπορεί να σας βρει κάποιος;
Αν δεν είμαστε πίσω από ράφια βιβλιοθηκών ξεσκονίζοντας παλιά στερεότυπα, θα μας βρείτε όπου μας καλέσετε. Αν και η έδρα μας είναι στη Θεσσαλονίκη, αφήνουμε το Genderhood να μας ταξιδέψει: από την Αθήνα και την Πελοπόννησο μέχρι τη Θράκη ακόμα και το Βερολίνο. Θεωρούμε ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα να λαμβάνει διαφορετικά πρότυπα ζωής γύρω από τους έμφυλους ρόλους και δε θέλουμε να περιοριζόμαστε μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό αν έχετε ενδιαφέρον για το μεγάλωμα των παιδιών σε ένα πλαίσιο ισότητας πέρα από έμφυλους ρόλους, καλέστε μας και θα είμαστε εκεί! Και για τα events που διοργανώνουμε εμείς από κοινού με αγαπημένους χώρους, ακολουθήστε μας στη σελίδα μας στο Facebook και περιμένουμε να σας δούμε σε κάποια από τις προγραμματισμένες μας δράσεις.
Η Σοφία Κωνσταντοπούλου σπούδασε Επικοινωνία και Μ.Μ.Ε. στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστημίο Αθηνών και δούλεψε σε προγράμματα νέων σε ΜΚΟ της Μαδρίτης. Παίρνοντας έμπνευση από τις φεμινιστικές κολεκτίβες της Ισπανίας, άρχισε να παρακολουθεί σεμινάρια για παιδιά, νέες/νέους και γυναίκες με θέμα την ισότητα των φύλων. Έχει λάβει μέρος ενεργά σε projects σε Βραζιλία, Ισπανία, Βαλκάνια και Ελλάδα. Πρόσφατα συμμετείχε στο πρόγραμμα START- Create Cultural Change στη Γερμανία, όπου γεννήθηκε το Genderhood για να έρθει και να ωριμάσει ως κοινωνικο-εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Ελλάδα του σήμερα. Η Νίκη Παντελιού είναι πτυχιούχος Φιλοσοφίας- Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, με Μεταπτυχιακό τίτλο στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ευαισθητοποιημένη γύρω από θέματα ετερότητας, έχει εργαστεί σε οργανισμούς με στόχο την ενδυνάμωση πολιτισμικών μειονοτήτων και κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων στην Ελλάδα και την Πορτογαλία. Η Ιωάννα Νικολαϊδου είναι φοιτήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ, ένω έχει ήδη ένα πτυχίο Πολιτικών Έργων Υποδομής που παραμένει στο συρτάρι. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στη δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία παιδιών.
Μάθετε περισσότερα για τη σειρά βιωματικών εργαστηρίων που ξεκινά το Σάββατο 23 Νοεμβρίου στο Βιβλιοπωλείο Νους & Γνώση, στη Θεσσαλονίκη εδω.
