Μπορεί άραγε ένα βιβλίο γνώσεων να κινήσει το ενδιαφέρον ενός παιδιού ώστε να κατανοήσει το δάσος και τον φυσικό κόσμο και να τον δει με άλλη ματιά; Το στοίχημα δύσκολο, οι επιλογές πολλές και το ύφος του κάθε βιβλίου διαφορετικό.
Ξεκινώντας από αυτά που απευθύνονται στις πιο μικρές ηλικίες, το «Γίνε Δέντρο» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (4+) όπου το κείμενο της Μαρίας Τζανφεράρι σύντομο και λιτό, εξηγεί εύστοχα τη λειτουργία των ριζών, του κορμού και την πολυπλοκότητα ενός δάσους. Το μεγάλο πλεονέκτημα ωστόσο του βιβλίου είναι η εξαιρετική εικονογράφηση της Φελιτσιτά Σάλα που περνάει το μήνυμα του κειμένου αβίαστα και συνδέει με έξυπνο τρόπο τα δέντρα και το δάσος με την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Κάθε λογής παιδιά σκαρφαλώνουν και στέκονται πλάι σε κάθε λογής δέντρα, με αποκορύφωμα το τετράπτυχο που ξεδιπλώνοντας το, αποκαλύπτονται άνθρωποι όλων των ηλικιών και χαρακτηριστικών που χαίρονται τη φύση. Σαφής ο παραλληλισμός δέντρων και ανθρώπων, όπως των δέντρων-μητέρων και των δέντρων μεταναστών. Γιατί μαζί όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτου φύλου, ηλικίας, καταγωγής είμαστε δάσος…
Στο «9 ιστορίες από τα θαύματα της φύσης» από τις εκδόσεις Πατάκη (5+) την ανάγνωση του συχνά εκτενούς κειμένου του Γκάμπυ Ντόουνεϋ διευκολύνει ο έμμετρος χαρακτήρας του σε συνδυασμό με την εικονογράφηση της Μόνα Κ. Η ζωή στο δάσος χωρίζεται σε «μικρά καθημερινά θαύματα», με ευφάνταστους τίτλους. Το «διαδίκτυο στο δάσος» μιλάει για το ριζικό σύστημα των δέντρων, η μαγική μεταμόρφωση των βατράχων και το «επτά χρόνια φαγοπότι» μυεί τον μικρό αναγνώστη στον κύκλο ζωής ενός βατράχου και ενός σκαθαριού αντίστοιχα, το πέταγμα των ψαρονιών θα κάνει τα παιδιά να βλέπουν με άλλο τρόπο τα πουλιά που πετούν στον ουρανό αλλά και να αναρωτιούνται πως οι νυχτοπεταλούδες ελκύονται από το φως του φεγγαριού.
Στην ίδια λογική, με διαφορετική και πολύ έξυπνη προσέγγιση «Η μυστική ζωή των δέντρων» από τις Εκδόσεις Susaeta (6+). Το κείμενο της Moira Butterfield, παρότι αρκετό σε έκταση δε κουράζει. Με τη βοήθεια της εικονογράφησης της Vivian Mineker, κάθε λειτουργία ενός δέντρου είναι κομμάτι της ιστορίας μιας βελανιδιάς που μπλέκει μοναδικά με δεντροϊστορίες από την Ινδία, την Ουγγαρία, τη Σκωτία, τη Νορβηγία, την Περσία και τη Μεγάλη Βρετανία. Έτσι μαθαίνουμε το πως ξεκινάει η ζωή της Άριας της βελανιδιάς, τη συνταγή για το αγαπημένο της φαγητό, τα μυστικά του κορμού της, τις δεντρο-κουβέντες που απλώνονται σε όλο το δάσος μέσα από το ριζικό σύστημα, το πως αλλάζει η όψη του δάσους ανά εποχή. Ένα βιβλίο ιδανικό για ανάγνωση μέσα σε ένα δάσος…
«Τα μυστικά σημάδια της φύσης» από τις εκδόσεις Πατάκη (6+), μας καλεί να λειτουργήσουμε σαν πρόσκοποι και να ανασύρουμε την παρατηρητικότητά μας για να «διαβάσουμε» το φυσικό περιβάλλον αλλιώς. Μειονέκτημα πιθανώς η αναφορά σε οικοσυστήματα που δεν είναι πολύ οικεία, όπως η έρημος και το δάσος του Αμαζονίου, ωστόσο οι Κραίγκ Κοντίλ και Κάρρι Σράιοκ μας εξηγούν πώς μπορούμε κοιτώντας τα σύννεφα να προβλέψουμε μια καταιγίδα ή μια μπόρα μυρίζοντας τον αέρα, πώς από τους σχηματισμούς των αμμόλοφων μπορούμε να καταλάβουμε την κατεύθυνση του ανέμου, να διαβάσουμε τον χάρτη ενός κισσού που σκαρφαλώνει στα δέντρα και να βρούμε το δρόμο μας από τον ιστό μιας αράχνης ή εντοπίζοντας τον πολικό αστέρα στο νυχτερινό ουρανό.
Στα «Δέντρα» από τις εκδόσεις Μικρή Σελήνη (9+) του Piotr Socha, η εικονογράφηση του Woljciech Grajkowski κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο και μυεί τον μικρό αναγνώστη στη ποικιλομορφία των φύλων, των ριζών και των καρπών καλώντας τον να μπει σε δάση με δέντρα μοναδικά. Είναι πράγματι δέντρο ό,τι μοιάζει με δέντρο; Και υπάρχουν πράγματι δέντρα όπως οι σεκόγιες που ξεπερνούν τα 100 μέτρα ύψος και τα 3000 έτη ζωής; Δέντρα ιερά σε όλες τις θρησκείες, με μαντικές ικανότητες που μπλέκουν με θρύλους του δάσους με μονόκερους, ξωτικά και τρολ.
Στο εξαιρετικό «Το δίχτυ της ζωής. Ιστορίες Βιοποικιλότητας» από την Ελληνοεκδοτική (6+), όπου η Ελένη Σβορώνου και η εικονογράφηση της Zafouko Yamamoto, μας καλούν να κατανοήσουμε την έννοια και την αξία της βιοποικιλότητας και το θαυμαστό πλέγμα των σχέσεων, μέσα από δραστηριότητες, ερωταποκρίσεις και κουίζ. Θίγει με έξυπνο και καθόλου βαρετό τρόπο την έννοια του οικοσυστήματος είτε αφορά το μπαλκόνι μας, την παραλία που περπατάμε, το δάσος ακόμα και το ίδιο το ανθρώπινο σώμα που συνιστά και αυτό οικοσύστημα. Δύσκολα θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η σύνδεση της απώλειας της βιοποικιλότητας με την ανθρώπινη υγεία, η συρρίκνωση των δασών και τέλος τι μπορούμε να κάνει ο καθένας από μας, γίνονται εύκολα κατανοητά.
Τέλος, εντελώς διαφορετική η οπτική του «Εφευρέσεις από το ζωϊκό βασίλειο» από τις Εκδόσεις Πατάκη (7+, κείμενο: Κριστιάν Ντοριόν, εικονογράφηση: Γκόσια Χέρμπα) καθώς μας καλεί να δούμε με άλλο μάτι πλάσματα από το ζωϊκό βασίλειο που έχουν αποτελέσει έμπνευση για την τεχνολογία. Πλεονέκτημα η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο των αυτοτελών ιστοριών για κάθε ζώο. Έτσι μαθαίνουμε για ζώα-χτίστες όπως οι κάστορες και οι τερμίτες, για τον ηχοεντοπισμό σε νυχτερίδες και δελφίνια, για τα ζώα που ανακυκλώνουν καθώς στο φυσικό κόσμο τίποτα δε πάει χαμένο, για το πως η σύριγγα των κουνουπιών έδωσε την ιδέα για τη χειρουργική βελόνα ή το «σκουλήκι των πλοίων» ενέπνευσε τη διάνοιξη της πρώτης υποθαλάσσιας σήραγγας κάτω από τον Τάμεση. Γιατί όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο, «οι άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι αυτοί κάνουν όλες τις εφευρέσεις αλλά στην πραγματικότητα μπορούν να μάθουν ένα δύο πραγματάκια από τα ζώα και τη φύση γύρω τους».
