Η εικόνα ενός γονιού, πιο συχνά της μητέρας, να βρίσκεται αγκαλιά με το παιδί της και να του διαβάζει ένα παραμύθι είναι, θα λέγαμε, συνηθισμένη. Η διαδικασία αυτή, να παίρνει ο γονιός το παιδί αγκαλιά και να διαβάζουν, ξεκινά περίπου όταν θεωρήσει πως τα παιδιά του πλέον μπορούν να μείνουν προσηλωμένα σε κάτι για μικρό έστω χρονικό διάστημα ή έχουν αρχίσει να μιλούν. Όμως, η σχετική αρθρογραφία διαφωνεί: η μεγαλόφωνη ανάγνωση θα πρέπει να ξεκινά πολύ νωρίτερα από όταν εμείς θεωρούμε ότι τα παιδιά μπορούν να αντιλαμβάνονται την ιστορία που τους διαβάζουμε…
Με αφορμή το αφιέρωμα της Κόκκινης Αλεπούς στο διεπιστημονικό σωματείο «Διαβάζοντας Μεγαλώνω» και την επικείμενη μεγάλη του εκδήλωση στο Πάρκο για το Παιδί και τον Πολιτισμό στις 8 Σεπτεμβρίου*, μιλήσαμε με την παιδίατρο, κ. Μαρία Μπούρη, ιδρυτικό μέλος του σωματείου, μετεκπαιδευθείσα στην ανακουφιστική φροντίδα παιδιών, η οποία μεταξύ πολλών άλλων έχει μεταφράσει και το βιβλίο της Marie Bonnafé, «Tα βιβλία κάνουν καλό στα μωρά» (μτφρ. Γρηγόρης Αμπατζόγλου, Μαρία Μπούρη, Χριστίνα Χατζηδημητρίου, Εκδόσεις ΣΥΜΕΠΕ – Επιστημονικός Σύλλογος Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου, Θεσσαλονίκη 2017). Συζητήσαμε μαζί της για τη σημασία και τα οφέλη της μεγαλόφωνης ανάγνωσης από τη βρεφική ήδη ηλικία, για τους τρόπους με τους οποίους συμμετέχουν επισκέπτες υγείας και παιδίατροι στην ευαισθητοποίηση των γονέων στο θέμα αυτό, καθώς και για το πώς αντιμετωπίζουν οι γονείς τις προτροπές για ένταξη του βιβλίου στην καθημερινή ζωή του παιδιού από τους πρώτους μήνες της ζωής του.
Κ. Μπούρη, ποια είναι τα οφέλη της ανάγνωσης από τη βρεφική ήδη ηλικία ενός παιδιού;
Η μεγαλόφωνη ανάγνωση από τους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού συμβάλει στην καλύτερη γλωσσική ανάπτυξη στην προσχολική ηλικία, στην αύξηση του πλούτου του λεξιλογίου και της πολυπλοκότητας της σύνταξης του λόγου και γενικά ευνοεί το αυξημένο ενδιαφέρον του παιδιού για το βιβλίο και το διάβασμα. Η ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά κινητοποιεί την ανάπτυξη του εγκεφάλου, ωθεί την έναρξη του λόγου χωρίς καθυστερήσεις και ενισχύει το κίνητρο του παιδιού για μάθηση. Επίσης, τo διάβασμα στη βρεφική και προσχολική ηλικία συνδέεται με υψηλότερη γλωσσική ικανότητα κατά την είσοδο στο σχολείο και επομένως με καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Δεν θα πρέπει ωστόσο να παραβλέψει κανείς ότι με επίκεντρο το βιβλίο, την ανάγνωση και την αφήγηση, ενισχύεται η αλληλεπίδραση γονέα-παιδιού, δηλαδή βρίσκει «χώρο και χρόνο» ώστε να εκτυλιχθεί και να εμπλουτισθεί ο δεσμός και η σχέση τους, γεγονότα θεμελιώδους σημασίας για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη κάθε παιδιού.
Πώς εσείς, ως γιατρός, ενδιαφερθήκατε για το θέμα αυτό και με ποιον τρόπο προσπαθείτε να ευαισθητοποιήσετε γονείς και επισκέπτες υγείας;
Ως παιδίατρος, θεωρώ ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του έργου μας η υποστήριξη των γονέων στη σχέση τους με το παιδί –γεγονός με σημασία όχι μικρότερη από την προάσπιση της υγείας και της ομαλής ανάπτυξης ενός παιδιού. Οι ιστορίες, τα βιβλία και η αφήγηση από την αγαπημένη φωνή του γονέα αποτελούν εξαιρετικό όχημα, αλλά και ένα ασφαλές εφαλτήριο, για το «άνοιγμα» του παιδιού στον κόσμο… Το γεγονός αυτό, μαζί με τα οφέλη της πρώιμης ενασχόλησης των μικρών παιδιών με το βιβλίο από πλευράς γνωστικής και προς όφελος του σχολικού γραμματισμού, αποτέλεσαν για μένα σημαντικά κίνητρα συμμετοχής στο σωματείο Διαβάζοντας Μεγαλώνω. Εργαζόμενη, δε, με οικογένειες που αντιμετωπίζουν αντίξοες συνθήκες καθημερινότητας, στο πλαίσιο των οποίων μπορεί το παιδί κατά κάποιο τρόπο «να ξεχαστεί», η εμπλοκή μου αποκτούσε ιδιαίτερη σημασία.
Με πρωτοβουλία του «Διαβάζοντας Μεγαλώνω» και την επιστημονική ευθύνη της Επίκουρης Καθηγήτριας του Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, κ. Βάνας Σακελλάρη, επισκέπτρια υγείας η ίδια και ιδρυτικό μέλος του σωματείου, έχουν διοργανωθεί μέχρι σήμερα δύο επιμορφωτικά προγράμματα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη τα οποία παρακολούθησαν 50 επισκέπτριες υγείας. Είμαστε διαθέσιμες από κοινού με την κ. Σακελλάρη, να απαντήσουμε σε ερωτήσεις και προβληματισμούς που μπορεί να ανακύπτουν, καθώς οι επισκέπτριες υγείας που παρακολούθησαν τα προγράμματα αυτά εφαρμόζουν τις γνώσεις τους στα πλαίσια εργασίας τους. Η παραπάνω πρωτοβουλία αναμένεται να επεκταθεί μελλοντικά και σε άλλους επισκέπτες υγείας σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Ως παιδίατρος, θεωρώ ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του έργου μας η υποστήριξη των γονέων στη σχέση τους με το παιδί –γεγονός με σημασία όχι μικρότερη από την προάσπιση της υγείας και της ομαλής ανάπτυξης ενός παιδιού.
Πώς εμπλέκονται οι επισκέπτες υγείας και με ποιον τρόπο ενημερώνουν τους γονείς για την ανάγκη της μεγαλόφωνης ανάγνωσης;
Οι επισκέπτες υγείας αποτελούν βασικά μέλη της διεπιστημονικής ομάδας που παρέχει υπηρεσίες πρόληψης και αγωγής υγείας στους φορείς φροντίδας μητέρας-παιδιού του δημοσίου συστήματος υγείας. Λόγω της φύσης της εργασίας τους, έρχονται σε επαφή με τις οικογένειες, συνήθως μεγαλύτερης διαρκείας από τον παιδίατρο, τόσο κατά την παροχή υπηρεσιών στον φορέα αλλά και κατά τις επισκέψεις κατ΄ οίκον που πραγματοποιούν στις οικογένειες με βρέφη και μικρά παιδιά. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσουν την ενημέρωση των γονέων για τα οφέλη της επαφής των μικρών παιδιών με το βιβλίο και την ανάγνωση, στην ευαισθητοποίηση και συνολική υποστήριξη των οικογενειών ως προς την καθημερινή φροντίδα του παιδιού τους, την προαγωγή της υγείας και της ομαλής του ανάπτυξης. Παράλληλα καθοδηγούν τους γονείς στην επιλογή των κατάλληλων βιβλίων ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών και διασυνδέουν τις οικογένειες με τις παιδικές βιβλιοθήκες της περιοχής.
Υπάρχει ενδιαφέρον από τον κλάδο της παιδιατρικής να εμπλακούν και άλλοι γιατροί και να ενημερώνουν τους δικούς τους ασθενείς;
Το «Διαβάζοντας Μεγαλώνω» έχει διεξάγει στο παρελθόν σεμινάριο για παιδιάτρους στο θέμα αυτό, ενώ πρόκειται να διοργανώσει και στο μέλλον παρόμοια σεμινάρια. Η δημοσιοποίηση των δικών μας δεδομένων και το ερευνητικό έργο τεκμηρίωσης που πραγματοποιούμε πιστεύουμε ότι θα κινητοποιήσει και άλλους συναδέλφους παιδιάτρους, ώστε να εμπλακούν ενεργά στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των οικογενειών που φροντίζουν.
Ποια είναι η αντίδραση των γονιών και τι ακριβώς είναι αυτό που κάνετε στο φορέα εργασίας σας;
Οι γονείς στους οποίους παρέχουμε υπηρεσίες ανήκουν στην πλειοψηφία τους στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, με συνέπεια να αντιμετωπίζουν δυσμενείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, με επιπτώσεις ως προς την πρόσβασή τους στα βιβλία, αλλά και ως προς το χρόνο που θα αφιερώσουν στο παιδί τους. Η προσπάθεια ενημέρωσης και ενθάρρυνσής τους αποσκοπεί στο να εντάξουν το βιβλίο στην καθημερινότητά τους, μέσα στη δίνη της οποίας πολλές φορές μπορεί να αντιμετωπίζουν αμήχανα και βιαστικά την παρουσία του παιδιού, ή η αλληλεπίδραση μαζί του να εστιάζει κατά κύριο λόγο στην καθημερινή φροντίδα των βασικών του αναγκών…
Παράλληλα, με τη συμβολή των φοιτητών (επισκεπτών υγείας) του Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας του Παν/μίου Δυτικής Αττικής, που πραγματοποιούν μέρος της εκπαίδευσής τους στο φορέα μας, διοργανώνονται κατά καιρούς μικρές ομάδες ανάγνωσης στο χώρο αναμονής του παιδιατρικού ιατρείου.
Η αντίδραση των γονιών είναι ιδιαίτερα θετική, καθώς με τη συζήτηση αποσαφηνίζονται πολλές παρανοήσεις (π.χ. αν και τι «καταλαβαίνει» ένα μικρό παιδί, ποια είναι τα κατάλληλα βιβλία ανά ηλικία, κ.λπ.) οι οποίες μπορεί να δρουν ως κωλύματα για την έγκαιρη ενασχόληση του μικρού παιδιού με το βιβλίο και την ανάγνωση. Η αντίδραση των γονέων είναι πολλές φορές ιδιαίτερα συγκινητική, καθώς μέσα από τις στιγμές μοιράσματος μιας ιστορίας ή ενός βιβλίου, «ανακαλύπτουν» πολλές φορές το ίδιο το παιδί τους, το «μαθαίνουν» κι αυτοί την ίδια στιγμή που κι εκείνο- με τη ασφάλεια ίσως που του δίνει το μοίρασμα αυτό-, αρχίζει να μαθαίνει, όλο και περισσότερο κάθε μέρα, τον κόσμο…
Διαβάστε εδώ για το διεπιστημονικό σωματείο Διαβάζοντας Μεγαλώνω.
* Την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου το Διαβάζοντας Μεγαλώνω οργανώνει στο Πάρκο για το Παιδί & τον Πολιτισμό στους Αμπελόκηπους, στην Αθήνα, εκεί όπου βρίσκονται η Βρεφική – Νηπιακή και η Παιδική – Εφηβική Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων, γιορτή για την Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού. Περισσότερες πληροφορίες σύντομα, εδώ στην Κόκκινη Αλεπού!
