Τον περασμένο Οκτώβριο βρέθηκαν στην Αθήνα, με αφορμή τη συμπλήρωση 10 χρόνων από την πρώτη μετάφραση στα ελληνικά παιδικών βιβλίων του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης από τις εκδόσεις Μέλισσα, ο Curtis Scott (εκδότης) και η Ηannah Kim (Διευθύντρια Μarketing) του ΜοΜΑ. Κατά την επίσκεψή τους σε σχολεία της Αθήνας, οι δυο τους παρουσίασαν στους μαθητές τα μυστικά του επαγγέλματός τους στο μουσείο μοντέρνας Τέχνης. Η Ζωή Κοσκινίδου μίλησε με τον Curtis Scott για τον ρόλο των βιβλίων Τέχνης στη ζωή των παιδιών όλων των ηλικιών και πώς μέσα από αυτά οι νεαροί αναγνώστες έρχονται σε επαφή με σπουδαίους δημιουργούς και τα έργα τους.
Γιατί είναι απαραίτητα τα βιβλία τέχνης που απευθύνονται σε παιδιά και ποιος είναι ο σκοπός τους;
Η αποστολή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης είναι να συνδέσει ανθρώπους από όλο τον κόσμο με τη σ’ύγχρονη Τέχνη. Φιλοδοξούμε να γίνουμε καταλύτης πειραματισμού, μάθησης και δημιουργικότητας, τόπος συγκέντρωσης για όλους και «σπίτι» για τους καλλιτέχνες και τις ιδέες τους. Οι εκδόσεις του μουσείου παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκπλήρωση αυτής της αποστολής και τα παιδικά βιβλία προσφέρουν μια μοναδική πλατφόρμα για τη μεταφορά αυτής της αποστολής στους νέους. Ακόμα κι αν ένα παιδί δεν μπορεί να επισκεφτεί το μουσείο, μπορεί να μάθει για την Τέχνη και τους καλλιτέχνες και να ανακαλύψει την παρουσία της Τέχνης στον κόσμο γύρω του μέσα από βιβλία. Και έχουμε δει μέσω των συνεργασιών μας με εκδότες σε άλλες χώρες ότι αυτές οι ιστορίες και τα μαθήματα μεταφράζονται εύκολα σε άλλες γλώσσες, βοηθώντας μας να βρούμε κοινό έδαφος μεταξύ πολιτισμών.
Πώς επιλέγετε τα θέματα για τα βιβλία που δημιουργείτε στις εκδόσεις MoMA; Τι θέλετε να υπάρχει σε ένα παιδικό βιβλίο Τέχνης και τι όχι;
Στο MoMA εκδίδουμε βιβλία που σχετίζονται με την ποικιλία των ιδεών, των καλλιτεχνών και των έργων Τέχνης που εκπροσωπούνται στις συλλογές και τις εκθέσεις μας. Αναζητούμε θέματα που θα αρέσουν στους μικρούς αναγνώστες και επιδιώκουμε να συνεργαστούμε με τους καλύτερους συγγραφείς και εικονογράφους, είτε είναι καθιερωμένοι συγγραφείς είτε νέοι στον χώρο. Και θέλουμε να επιτύχουμε ισορροπία μεταξύ του «λέγοντας» (μέσω του κειμένου) και του «δείχνοντας» (μέσω των εικονογραφήσεων). Όταν δημιουργούμε ένα βιβλίο για παιδιά αυτό που θέλουμε να πετύχουμε είναι να εξάψουμε τη φαντασία των παιδιών-αναγνωστών και να τους δείξουμε πως υπάρχουν και άλλοι τρόποι αντίληψης της Τέχνης που βλέπουν στον κόσμο γύρω τους, όχι απλώς να παρέχουμε στοιχεία για τη ζωή ή τον τρόπο δουλειάς ενός καλλιτέχνη—αν και προσέχουμε πολύ και φροντίζουμε ώστε τα βιβλία μας να είναι ακριβή!
Ενώ λέμε ότι όλα τα παιδιά είναι καλλιτέχνες, καθώς μέσα από την Τέχνη μαθαίνουν για τον κόσμο γύρω τους, τελικά τείνουμε να μειώνουμε την επαφή της με αυτά καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Είναι αλήθεια ότι ο καθένας σε οποιαδήποτε ηλικία έχει την ικανότητα να εκτιμήσει την Τέχνη, είτε επιλέξει να δημιουργήσει τέχνη, είτε να τη μελετήσει, να γράψει για αυτήν, είτε απλώς να τη βιώσει. Η «Tέχνη» δεν είναι απλώς ζωγραφική, σχέδιο και γλυπτική — μπορεί να είναι μια φωτογραφία, μια ταινία, μια παράσταση ή ακόμα και ένα καλοσχεδιασμένο αντικείμενο που χρησιμοποιούμε καθημερινά, όπως ένα ποτήρι ή μια χάρτινη σακούλα. Δεν μπορώ να μιλήσω για την κοινωνία στο σύνολό της, αλλά στο MoMA δε μειώνουμε τη σημασία της Τέχνης καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Στην πραγματικότητα, εάν η Τέχνη διδάσκεται και μελετάται λιγότερο σε ορισμένα σχολεία καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τότε ο εκπαιδευτικός ρόλος του Μουσείου γίνεται ακόμη πιο σημαντικός.
Την τελευταία δεκαετία περίπου έχουμε παρατηρήσει πως υπάρχει αύξηση στις εκδόσεις Τέχνης που απευθύνονται σε παιδιά, ακόμα και σε μωρά. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό; Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά αυτής της αύξησης της παραγωγής; Υπάρχει κοινό που μπορεί να καταναλώσει τόσο μεγάλο αριθμό βιβλίων Τέχνης;
Έχουν διεξαχθεί πολλές επιστημονικές μελέτες που δείχνουν τη σημασία της ανάγνωσης και της οπτικής διέγερσης —ειδικά για τα πολύ μικρά παιδιά— στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι περισσότεροι γονείς θέλουν το καλύτερο για τα παιδιά τους και θέλουν να μάθουν, επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι εκδότες θα δημιουργούσαν περισσότερα βιβλία για παιδιά. Καθώς ο αριθμός των παιδικών βιβλίων αυξάνεται, γίνεται όλο και πιο σημαντικό για εμάς να κάνουμε τα βιβλία μας να αντικατοπτρίζουν τις ξεχωριστές αξίες του μουσείου μας—ότι η Τέχνη εμπνέει και μεταμορφώνει και ότι το έργο και η αποστολή μας βασίζονται στην ανθρώπινη σύνδεση. Η βασική τεχνολογία της δημιουργίας ενός βιβλίου— βάζοντας μελάνι σε χαρτί και στη συνέχεια δέσιμο των τυπωμένων φύλλων— δεν έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 500 χρόνια, αλλά οι ιδέες και οι εικόνες που περιέχονται σε αυτά τα βιβλία αλλάζουν συνεχώς. Το MoMA εστιάζει στην «Τέχνη της εποχής μας», και έτσι έχουμε πάντα κάτι νέο να δείξουμε και να μοιραστούμε.
Επηρέασε η πανδημία τις καλλιτεχνικές εκδόσεις και κατά συνέπεια και τον τρόπο που οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι γονείς και τα παιδιά αλληλοεπιδρούν με την Τέχνη;
Τις πρώτες μέρες της πανδημίας φοβόμασταν ότι το κλείσιμο του Μουσείου θα σήμαινε ότι θα πουληθούν λιγότερα από τα βιβλία μας. Αυτό που ανακαλύψαμε ήταν το ακριβώς αντίθετο. Δεδομένου ότι οι γονείς και τα παιδιά δεν μπορούσαν να επισκεφθούν μουσεία, αγόραζαν βιβλία για να συνεχίσουν να βιώνουν την Τέχνη στο σπίτι τους. Ενώ πολλά από τα βιβλία μας είχαν αυξήσει τις πωλήσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ένα συγκεκριμένο – το Art-Making with MoMA, ένα βιβλίο με δραστηριότητες σχετικές με την Τέχνη που μπορούν να κάνουν τα παιδιά στο σπίτι χρησιμοποιώντας υλικά που μπορεί να έχουν ήδη στο σπίτι – έγινε πολύ δημοφιλές στους γονείς που αναζητούσαν τρόπους να διασκεδάσουν και να ασχοληθούν με την Τέχνη μαζί με τα παιδιά τους. Και αυτός ο τίτλος θα είναι σύντομα διαθέσιμος στα ελληνικά μέσω του συνεργάτη μας, του Εκδοτικού Οίκου Μέλισσα.
Ποια είναι η θέση της Τέχνης στα σχολεία της Αμερικής; Θεωρείται σημαντικό μάθημα και τελικά τα βιβλία Τέχνης έχουν θέση στις σχολικές βιβλιοθήκες και με ποιον τρόπο δουλεύονται;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση για μένα να απαντήσω, επειδή η Αμερική είναι μια τόσο μεγάλη χώρα με τόσες πολλές διαφορετικές κοινότητες και τα δημόσια σχολεία εποπτεύονται κυρίως από την τοπική τους κοινότητα. Μπορώ όμως να πω ότι στα σχολεία που φοιτούσαν τα δικά μου παιδιά, έμαθαν για την Τέχνη και τους καλλιτέχνες από πολύ μικρή ηλικία. Καθώς μεγάλωναν, τα μαθήματά τους έγιναν πιο εξειδικευμένα και είχαν περισσότερες επιλογές, επομένως θα μπορούσαν να επιλέξουν να μάθουν περισσότερα είτε για τα Μαθηματικά, τις Επιστήμες, τις Γλώσσες ή τη Μηχανική, αλλά θα μπορούσαν επίσης να μάθουν περισσότερα για Τέχνη ή τη Μουσική, αν το ήθελαν. Ως εκδότης βιβλίων Τέχνης για παιδιά, μπορώ να πω ότι αυτά τα βιβλία έχουν οπωσδήποτε θέση στις σχολικές βιβλιοθήκες, καθώς δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να μάθουν. Και ξέρω ότι ισχύει και στην Ελλάδα αυτό, γιατί όσο ήμασταν στην Αθήνα είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε διάφορα σχολεία* και να δούμε τις υπέροχες βιβλιοθήκες τους, όπου τα βιβλία Τέχνης είχαν τιμητική θέση, να δούμε από κοντά τα έργα Τέχνης που οι μαθητές είχαν δημιουργήσει και να απαντήσουμε στις ερωτήσεις τους για το MoMA και τους καλλιτέχνες για τους οποίους είχαν μάθει.
Μιλώντας για βιβλιοθήκες, έχει επηρεάσει η απαγόρευση βιβλίων στην Αμερική τα βιβλία τέχνης για παιδιά και έφηβους;
Οι απαγορεύσεις βιβλίων επηρεάζουν όλα τα είδη βιβλίων, όχι μόνο τα Τέχνης. Ως εκδότης, είμαι αντίθετος σε αυτήν και σε άλλες μορφές λογοκρισίας, που περιορίζει την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών και τις απόψεις μας για τον κόσμο. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποια στιγμή στην παγκόσμια ιστορία που η απαγόρευση ενός βιβλίου να είχε κάποιο θετικό αποτέλεσμα.
Για ποιο από τα βιβλία που έχετε ήδη εκδώσει στο MoMA είστε περισσότερο περήφανοι και γιατί; Υπήρξε ποτέ ένα βιβλίο που ήταν τόσο προκλητικό που φοβηθήκατε ότι δεν θα πουληθεί;
Νομίζω ότι ο μεγαλύτερος φόβος κάθε εκδότη είναι ότι τα βιβλία του δεν θα πουλήσουν! Αλλά εμείς τα φτιάχνουμε έτσι κι αλλιώς γιατί πιστεύουμε σε αυτά. Από τα παιδικά μας βιβλία μου αρέσει «Ο κήπος του Ματίς», γιατί παρουσιάζει με πολύ ωραίο τρόπο το έργο του Γάλλου καλλιτέχνη και τη χαρτοκοπτική στην οποία αφιερώθηκε τη δεκαετία του 1940. Οι εικονογραφήσεις αποτυπώνουν το στυλ του Ματίς και το βιβλίο περιλαμβάνει πολλές αναδιπλούμενες σελίδες που δείχνουν τα αυθεντικά έργα τέχνης του καλλιτέχνη. Είμαι επίσης πολύ περήφανος για το βιβλίο Cars! Cars! Cars!, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η συλλογή design του MoMA περιλαμβάνει δέκα πολύ διαφορετικά οχήματα και ήταν προγραμματισμένο να εκτεθούν το καλοκαίρι του 2020. Αρχικά, δεν πιστεύαμε ότι είχαμε αρκετό χρόνο για να φτιάξουμε ένα βιβλίο για αυτήν την έκθεση, αλλά στη συνέχεια το Μουσείο έπρεπε να κλείσει λόγω της πανδημίας και η έκθεση αναβλήθηκε. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αναπτύξαμε μια ιστορία και προσλάβαμε έναν εικονογράφο για να δημιουργήσει ένα διασκεδαστικό βιβλίο για τα αυτοκίνητα, το οποίο δίχνει στα παιδιά τη σημασία του καλού σχεδιασμού και παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, ποια θα είναι τα επόμενα βιβλια Τέχνης που θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νεας Υόρκης;
Μέχρι τώρα τα περισσότερα βιβλία μας ήταν εικονογραφημένα βιβλία για αναγνώστες Δημοτικού, αλλά εξετάζουμε την ανάπτυξη τίτλων για πολύ μικρούς αναγνώστες (ηλικίας 0 έως 4 ετών) αλλά και για παιδιά ηλικίας 8 έως 12 ετών. Αλλά για όποια ηλικία προορίζονται αυτό που θέλουμε είναι όλα τα βιβλία μας να είναι όμορφα εικονογραφημένες ιστορίες που τα παιδιά απολαμβάνουν να διαβάζουν. Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε πάνω σε ένα βιβλίο για την Anni Albers, μια πολύ σημαντική καλλιτέχνιδα και δασκάλα που έζησε και δούλεψε στα μέσα του εικοστού αιώνα. Στο βιβλίο παρουσιάζεται η Albers να διδάσκει ένα περίεργο πουλί πώς να χρησιμοποιεί την τέχνη της υφαντικής για να φτιάξει τη σπασμένη φωλιά του. Το διδάσκει για τα υλικά και τις τεχνικές, ακόμη και κάποια στοιχεια από την ιστορία της υφαντικής και στη συνέχεια το πουλί χρησιμοποιεί ό,τι έχει μάθει.
*(σ.σ. οι Curtis Scott και Ηannah Kim επισκέφτηκαν τρία σχολεία, το Λάτσειο Δημοτικό Σχολείο, την Εράσμειο Ελληνογερμανική Σχολή και το Pierce College, άρα η εικόνα τους για τις σχολικές βιβλιοθήκες και τα βιβλία Τέχνης σε αυτές δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο των σχολείων στην Ελλάδα).
