Η Εύη Παπαδοπούλου και ο Βασίλης Χρυσικόπουλος
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εκδόσεις που βρέθηκε το καλοκαίρι στις προθήκες των βιβλιοπωλείων είναι η ιστορία του Πρίγκιπα με τα τρία πεπρωμένα, από τις εκδόσεις Μάρτης. Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στο γεγονός ότι το παραμύθι αυτό που διαβάζουμε εμείς τώρα, χρονολογείται στον 13ο π.Χ αιώνα, κατά τις αρχές της 19ης Φαραωνικής Δυναστείας, και σώζεται σε πάπυρο που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Η Κόκκινη Αλεπού είχε την ευκαιρία να μιλήσει με τους συντελεστές του βιβλίου, τους συγγραφείς, Εύη Παπαδοπούλου και Βασίλη Χρυσικόπουλο, αρχαιολόγοι και οι δύο, και την εικονογράφο Farida El Gazzar (η συνέντευξή της θα δημοσιευτεί αύριο) και να μάθει όλες εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες που το κάνουν τόσο ιδιαίτερο.
Κυρία Παπαδοπούλου και κ. Χρυσικόπουλε, θα θέλαμε για αρχή να μας μιλήσετε για την πραγματική ιστορία του πάπυρου και του παραμυθιού του πρίγκιπα. Πού βρέθηκε, από πότε χρονολογείται κλπ;
Αυτό που σήμερα ονομάζουμε «παραμύθι» δεν λεγόταν απαραίτητα έτσι στην αρχαία Αίγυπτο. Σημαντικό κομμάτι της αρχαίας αιγυπτιακής λογοτεχνίας ήταν οι διηγήσεις, με σκοπό τη νουθεσία, την παρακίνηση για επίτευξη στόχου μέσω συμβόλων πάντοτε με φορέα έναν άνθρωπο με ιδιαίτερες δυνάμεις ή έναν θεό με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, αδυναμίες. Ο πάπυρος, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται ο «Πρίγκιπας με τα τρία πεπρωμένα», έχει τον τίτλο Harris 500 και ανακαλύφθηκε κάποια στιγμή μέσα στον 19ο αιώνα. Χρονολογείται στο τέλος της 18ης δυναστείας ή την αρχή της 19ης δυναστείας του Νέου Βασιλείου, μία περίοδο άνθησης των τεχνών και επέκτασης των συνόρων του αιγυπτιακού κράτους. Ήδη το 1872 ο πάπυρος είχε πουληθεί από την κόρη του συλλέκτη Ηarris στην αιγυπτιακή συλλογή του Βρετανικού Μουσείου. Κάποια στιγμή τμήμα του παπύρου καταστράφηκε από ατύχημα στην Αλεξάνδρεια, όσο ακόμα ήταν στην κατοχή του Harris. Φήμες λένε πως ο Harris αντέγραψε τον πάπυρό του κι έτσι κάπου φυλάσσεται ολόκληρο το κείμενό του, μόνο που, μέχρι σήμερα, δεν έχουν επιβεβαιωθεί.
Πόσα τέτοια παραμύθια έχουν ανακαλυφθεί σε ανασκαφές; Ήταν σύνηθες φαινόμενο η γραφή παραμυθιών εκείνα τα χρόνια;
Αρκετές από αυτές τις διηγήσεις έχουν ανακαλυφθεί σε ανασκαφές, υπάρχουν όμως κι εκείνες που εντοπίστηκαν σε ιδιωτικές συλλογές αρχαιοτήτων. Στην αρχαία Αίγυπτο τα περισσότερα παιδιά δεν γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Το πιο συνηθισμένο μοτίβο ζωής ήταν ο γιος να ακολουθεί το επάγγελμα του πατέρα του. Η γραφή ήταν προνόμιο των πριγκίπων και των πριγκιπισσών, των αρχόντων του τόπου, των βασιλιάδων. Ιστορίες για θεούς και φαραώ, ανθρώπους με ιδιαίτερες μαγικές ικανότητες συναντούμε από την τρίτη προχριστιανική χιλιετία. Οι διηγήσεις αυτές αντιγράφονταν και μεταδίδονταν, σε διάφορες μορφές, από γενιά σε γενιά.
Πώς προέκυψε η ιδέα να μεταφέρετε την ιστορία του πρίγκιπα σε ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο;
Οι μύθοι και οι παραδόσεις των λαών συχνά και σε όλο τον κόσμο διασκευάζονται και εικονογραφούνται, προκειμένου να οδηγήσουν τους μικρούς και, πολλές φορές, τους μεγάλους αναγνώστες στη γνώση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του ανθρώπου με τρόπο εύληπτο και συνάμα ευχάριστο. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο και κάθε φορά η πρόκληση είναι διαφορετική. Το όνειρο της παρουσίασης του αρχαίου Αιγύπτιου πρίγκιπα στο ελληνικό κοινό έγινε πραγματικότητα μετά από πολλή έρευνα και ώρες συνεργασίας με την εικονογράφο Farida el Gazzar και τους εκδότες Άννα Παπαφίγκου και Γιάννη Γκανά για να αποδοθεί όσο το δυνατόν πιο πιστά στις αντιλήψεις και τη νοοτροπία του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού.
Ποιος είναι ο σκοπός της δημιουργίας μιας σειράς τέτοιων παραμυθιών, βασισμένων σε αρχαίους πολιτισμούς; Σε τι ηλικίες απευθύνονται;
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως τα παραμύθια της συγκεκριμένης σειράς αποτελούν μεταφράσεις και διασκευές ιστοριών από την αρχαία Αίγυπτο και μόνο. Σκοπός όλων μας είναι να δελεάσουμε μικρούς και μεγάλους αναγνώστες σε μία περαιτέρω γνωριμία με έναν σπουδαίο αρχαίο πολιτισμό, παλαιότερο και διαφορετικό από τον ελληνικό, ο οποίος όμως, στη δύση του, έμελλε να αναπτύξει ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με τη χώρα μας, σχέσεις που διαφαίνονται μέσα από τα ευρήματα των ανασκαφών ως τις μέρες μας.
Ο πάπυρος Harris 500 όπως φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο
Κυρία Παπαδοπούλου, έχετε γράψει δύο παιδικά βιβλία με θέματα που έχουν αντληθεί από τα αρχαία χρόνια. Πιστεύετε πως το κοινό δείχνει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους παραμύθια και ποιες είναι οι αντιδράσεις των αναγνωστών σας; Τι δείχνει να τους ενδιαφέρει περισσότερο όταν τα διαβάζουν;
Επιτρέψτε μου να επισημάνω δυο διαφορές στα παιδικά βιβλία τα οποία αναφέρατε. Αρχικά, είναι βασισμένα σε δυο αρχαίους πολιτισμούς: τον ελληνικό και τον αιγυπτιακό και, στη συνέχεια, ξεχωρίζουν γιατί το ένα (αναφέρομαι στο Ταξίδι της Κυμοθόης που κυκλοφόρησε το 2015 από τις Εκδόσεις Καλέντης) είναι ένα αρχαιολογικό παραμύθι, δηλαδή μία πρωτότυπη ιστορία βασισμένη σε έναν αρχαιολογικό χώρο και δημιουργημένη από μένα, ενώ ο Πρίγκιπας με τα τρία πεπρωμένα είναι μετάφραση και διασκευή μιας ιστορίας που γεννήθηκε και καταγράφηκε από τους αρχαίους Αιγύπτιους. Και τα δυο αποτελούν κομμάτια δυο σειρών που ελπίζουμε να αγαπηθούν από μικρούς και μεγάλους, αφού τα παραμύθια για εμάς δεν έχουν ηλικία.
Η πρώτη σειρά, των αρχαιολογικών παραμυθιών μου, ετοιμάζεται αυτή τη στιγμή από τις Εκδόσεις Πατάκη και η έκδοση του δεύτερου αρχαιολογικού παραμυθιού αναμένεται να είναι έτοιμη στις αρχές του 2018. Η δεύτερη σειρά, των αρχαίων αιγυπτιακών παραμυθιών, ξεκινάει με τον Πρίγκιπα με τα τρία πεπρωμένα και αναμένεται να συνεχιστεί και με άλλες διηγήσεις, μόνο που θα μας επιτρέψετε να μην σας αποκαλύψουμε ακόμα τίποτα παραπάνω.
Το κοινό, κρίνοντας από την προσωπική μου εμπειρία τα πέντε τελευταία χρόνια που ασχολούμαι με τα αρχαιολογικά παραμύθια, όχι μόνο δείχνει ενδιαφέρον αλλά ενθουσιάζεται όταν συνειδητοποιεί πόσο προσιτή και ευχάριστη γίνεται η γνώση, όταν την ντύνει, τη μαγεύει και τη στολίζει μια ιστορία και οι χαρακτήρες της.
Κύριε Χρυσικόπουλε, για εσάς Ο πρίγκιπας με τα τρία πεπρωμένα αποτελεί την πρώτη σας επαφή με τη συγγραφή ενός παιδικού βιβλίου. Πώς σας φάνηκε σαν εμπειρία και τι αποκομίσατε;
Η μετάφραση και διασκευή μιας διήγησης, και μάλιστα προερχόμενης απευθείας από την αρχαία Αίγυπτο έκρυβε για μένα μια μεγάλη πρόκληση αλλά και τον βαθύτερο στόχο και όραμα της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου, που ιδρύσαμε από κοινού με εκλεκτούς συναδέλφους αιγυπτιολόγους το 2009 και της οποίας έχω την τιμή να ηγούμαι: τη δημιουργία μιας βιβλιοθήκης στην Αθήνα, όπου ο καθένας, επιστήμονας και μη, θα μπορεί να ανατρέξει για να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό. Η εμπειρία ήταν μοναδική γιατί βρέθηκα να αναζητώ στο ιερογλυφικό κείμενο τον διαφορετικό τρόπο έκφρασης, τη διαφορετική δομή της αιγυπτιακής γλώσσας, για να ερμηνεύσω λέξεις και έννοιες. Φυσικά, ήταν τεράστια η συμβολή μιας πραγματικά άριστης συνεργασίας με την εικονογράφο Farida el Gazzar και τις εκδόσεις Μάρτης, καθώς οι πλούσιες συζητήσεις μας τροφοδοτούσαν διαρκώς με φρέσκιες ιδέες και λύσεις τα όποια προβλήματα.
Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη της ζωγράφου Farida El Gazzar που εικονογράφησε το βιβλίο Ο Πρίγκιπας με τα τρία πεπρωμένα.
Η δρ Εύη Παπαδοπούλου είναι αρχαιολόγος, διδάκτωρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Από το 1996 υπήρξε ενεργό μέλος σε ανασκαφές στην Πάτρα, στη Ν. Όλυνθο Χαλκιδικής, στη Δωδώνη, στην Ιθάκη και την Ιορδανία, εποπτεύοντας την αρχαιολογική έρευνα και εκπαιδεύοντας παράλληλα φοιτητές στην τεχνική της ανασκαφής. Στο πλαίσιο της πολιτιστικής της δράσης γράφει και παρουσιάζει, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αρχαιολογικά παραμύθια, με απώτερο σκοπό την προσέγγιση της αρχαιολογικής επιστήμης και τη διάδοση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στο ευρύ κοινό.
Ο δρ Βασίλης Χρυσικόπουλος είναι απόφοιτος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και του τμήματος Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με διδακτορικό δίπλωμα στην Αιγυπτιακή Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο Lumière Lyon 2 της Γαλλίας. Το 2009 ίδρυσε μαζί με άλλα 27 μέλη την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου (EEMAA), με σκοπό τη μετάδοση επιστημονικής ή εκλαϊκευτικής γνώσης σχετικής με τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό.
