Δεν είναι η πρώτη φορά που το ακούμε, σίγουρα θα δεν είναι η τελευταία. Ακόμα ένας διάσημος λοιπόν που έγραψε βιβλίο για παιδιά. Ο λόγος για τη Βρετανή ηθοποιό Keira Knightley, η οποία πρόσθεσε το όνομά της στον μακρύ κατάλογο των διασήμων που αποφάσισαν να γράψουν ένα παιδικό βιβλίο. To “I Love You Just the Same”, που έχει γράψει και εικονογραφήσει, θα κυκλοφορήσει τον επόμενο Σεπτέμβριο από τον Simon & Schuster και απευθύνεται σε παιδιά 4+ ετών.
Με την ανακοίνωση της επικείμενης κυκλοφορίας και τον χαμό που προκλήθηκε στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αναριωτιόμαστε τι είναι τελικά αυτό που κάνει τους διάσημους ηθοποιούς, τραγουδιστές, αθλητές, παρουσιαστές κλπ να θέλουν να μπουν στα χωράφια της παιδικής λογοτεχνίας. Η Knightley, όπως είπαμε, δεν είναι η πρώτη και σίγουρα δεν είναι η τελευταία διάσημη που αποπειράται να γράψει ένα παιδικό βιβλίο. Είναι μια πρακτική που έχουν ακολουθήσει πολλοί πριν από εκείνη, όπως ο Bruce Springsteen, η Madonna, ο Paul McCartney, η Sophie Dahl, ο Colin Meloy των Decemberists (και ο μοναδικός στη λίστα μαζί με την Dahl που έχει γράψει ολόκληρη τριλογία fantasy και όχι εικονογραφημένο), η Dolly Parton, η Natalie Portman, ο Jimmy Fallon, o Jimmy Kimmel, η Julie Andrews, η Lupita Nyong’o, ο Pharrell Williams, η Natalie Portman, η Reese Witherspoon μέχρι και ο μπασκετμπολίστας LeBron James και η Δούκισσα του Σάσεξ και σίγουρα θα ακολουθήσουν πολλοί ακόμα.
Τι μπορεί λοιπόν να προσφέρει σε έναν ήδη διάσημο η ενασχόλησή του με τα βιβλία για παιδιά και το κυριότερο τι έχει να κερδίσει; Μια από τις εξηγήσεις είναι ίσως και η πιο απλή που συνάδει και με τους κανόνες του marketing: για τους celebrities που ζουν και δραστηριοποιούνται στον χώρο τους στην εποχή των social media, η δημιουργία ένα brand γύρω από το όνομά τους είναι αυτό που θα τους βοηθήσει να μένουν συνεχώς στον αφρό της επικαιρότητας. Δεν αρκεί δηλαδή να είναι απλώς επιτυχημένοι στον χώρο τους, πρέπει να επεκτείνουν την παρουσία τους και σε άλλους χώρους, ώστε να παραμένουν επίκαιροι συνεχώς, ακόμα και όταν δεν έχουν πρωταγωνιστήσει σε μία ταινία, δεν έχουν βγάλει νέο άλμπουμ ή δε βγαίνουν στην τηλεόραση. Τους έχουμε δει να επεκτείνονται στον χώρο της μόδας και των καλλυντικών, των αρωμάτων και των αξεσουάρ. Γιατί όχι και στον χώρο του παιδικού βιβλίου, που θεωρείται – ειδικά στις αγγλόφωνες χώρες – ένας από τους πιο κερδοφόρους; Τα νούμερα ειδικά για την Αγγλία και την Αμερική μιλούν από μόνα τους. Στη μεν Αμερική το 2023 οι πωλήσεις παιδικών βιβλίων ξεπέρασαν τα 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα αντίστοιχα νούμερα για τη Μεγάλη Βρετανία για την ίδια χρονιά ξεπερνούν τις 412 εκατομμύρια λίρες.
Ένας άλλος λόγος για να στραφούν οι celebrities στη συγγραφή είναι η απόκτηση της γονεϊκής τους ιδιότητας. Πολλοί αστέρες του σινεμά, της μουσικής, κ.α. αποφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχη τους στη συγγραφή ενός παιδικού βιβλίου όταν έγιναν οι ίδιοι γονείς και πιθανώς μπαίνοντας στη διαδιακασία να διαβάσουν στα δικά τους παιδιά. Γιατί λοιπόν να μην έχουν να τους πουν και μια δική τους ιστορία, αφού μπορούν να το κάνουν;
Πρέπει βέβαια να λάβουμε υπόψη μας ότι η πλειονότητα των βιβλίων που γράφτηκαν από διάσημους έκαναν μεν ένα τεράστιο “μπαμ” τον πρώτο καιρό της κυκλοφορίας τους λόγω του ονόματος των συγγραφέων τους, αλλά γρήγορα βρέθηκαν στα αζήτητα. Κι εδώ μπαίνει η ερώτηση: γιατί δεν αγοράζονται πια, μήπως γιατί το περιεχόμενο δεν είναι αξιόλογο; Πόσα από τα βιβλία που έχουν γράψει οι παραπάνω θυμόμαστε σήμερα; Και πόσοι από τους celebrities αυτούς έβγαλαν παραπάνω από ένα βιβλίο; Μόνο ο David Walliams, ένα από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα celebrity που και έγινε συγγραφέας και τα βιβλία του πουλάνε αδιάλειπτα από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας τους ως σήμερα. Ο Βρετανός Walliams, τηλεπερσόνα, ηθοποιός, κωμικός, μέλος της κριτικής επιτροπής του Britain’s Got Talent και ένας από τους πιο γνωστούς και υψηλά αμοιβόμενους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας, έχει γράφει περισσότερα από 20 βιβλία για παιδιά και, σύμφωνα με το BookTrust, πουλάει γύρω στα 20.000 βιβλία την εβδομάδα, ενώ μόνο το 2019 έβγαλε περίπου 10 εκατομμύρια λίρες από τις πωλήσεις των βιβλίων του.
Οι άνθρωποι που ασχολούνται επαγγελματικά με την παιδική λογοτεχνία και βιοπορίζονται από αυτή εξέφρασαν την έντονη αγανάκτησή τους όταν δημοσιοποιήθηκε η είδηση για το επικείμενο βιβλίο της Knightley, με δηλώσεις τους τόσο στα κλασικά Μέσα ενημέρωσης, όπως ο Guardian που έκανε και ειδικό θέμα, όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτυωσης. Για παράδειγμα, ο συγγραφέας Joshua Seigal δήλωσε πως οι celebrities δεν έχουν ανάγκη ούτε περισσότερα χρήματα, ούτε την επιπλέον έκθεση, σε αντίθεση βέβαια με πολλούς συγγραφείς που και τα δύο τους είναι απαραίτητα, ενώ η συγγραφέας Charlotte Levin έκανε πλάκα στο X (πρώην Twitter) ότι τώρα που η Knighlty θα γράψει παιδικό βιβλίο, θα γίνει και εκείνη ηθοποιός.
Οι celebrities που στράφηκαν στη συγγραφή παιδικών βιβλίων έχουν, λόγω της φήμης τους, πολύ περισσότερες ευκαιρίες να δουν τα βιβλία τους να κυκλοφορούν, σε αντίθεση με τους άγνωστους στο κοινό συγγραφείς που πρέπει όχι μόνο να αποδείξουν τη λογοτεχνική τους αξία ώστε να δουν το βιβλίο τους στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου, αλλά και να περάσουν την πολύ δύσκολη και επίπονη, συχνά απογοητευτική διαδικασία της επιλογής του χειρόγραφού τους από κάποιον εκδότη. Οι celebrities έχουν τεράστιο πλεονέκτημα όχι μόνο λόγω της φήμης τους, αλλα και λόγω του τεράστιου αριθμού ακολούθων τους στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, για να διαφημίσουν το βιβλίο τους και να το προωθήσουν. Έτσι, ο εκδοτικός που θα αγοράσει τα δικαιώματα για ένα τέτοιο βιβλίο θα πάρει έτοιμο και το marketing plan της προώθησης, χωρίς καν να απασχολήσει κάποιον υπάλληλο ή να ξοδέψει επιπλέον χρήματα. Τη συγκεκριμένη άποψη υποστηρίζει και η Helen Tamblyn-Saville, ιδιοκτήτρια του ανεξάρτητου βιβλιοπωλείου Wonderland στην Αγγλία η οποία σημειώνει ότι “οι celebrities επωφελούνται και από την κάλυψη από τα ΜΜΕ που οι περισσότεροι συγγραφείς, ιδίως οι συγγραφείς παιδικών βιβλίων, απλώς δεν έχουν”. “Τα πράγματα θα μπορούσε να ήταν πολύ διαφορετικά”, αναφέρει ο συγγραφέας James A Lyons στο ίδιο άρθρο, “αν οι celebrities χρησιμοποιούσαν τις πλατφόρμες τους με τους εκατομμύρια ακολούθους τους για να προωθήσουν την πρόσβαση στην ευρύτερη αγορά παιδικών βιβλίων, αντί να διαφημίζουν απλώς τους εαυτούς τους. Τότε η παρουσία τους στον χώρο θα ήταν όχι μόνο ευπρόσδεκτη αλλά και πιο ουσιαστική”.
Παράλληλα, πολλοί είναι οι συγγραφείς που αναφέρουν ότι με τον τρόπο και την ευκολία που οι celebrities γράφουν ένα παιδικό βιβλίο είναι σαν να απαξιώνουν παντελώς τις προσπάθειες και το ταλέντο των μη διάσημων συγγραφέων. «Το να γράφεις για παιδιά είναι τέχνη», αναφέρει ο Seigal στον Guardian και συνεχίζει «απαιτεί δεξιότητα, εξάσκηση και πειθαρχία. Δουλεύω πολύ σκληρά για τα βιβλία μου και είναι πολύ ενοχλητικό αυτό που συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι φαίνεται να πιστεύουν ότι το να γράψεις ένα παιδικό βιβλίο είναι πανεύκολο».
Θα πρέπει εδώ να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι όλα τα βιβλία διασήμων κακά. Άνθρωποι του χώρου, συγγραφείς, κριτικοί και βιβλιοπώλες, αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν και ποιοτικά παιδικά βιβλία γραμμένα από διασημότητες. Για παράδειγμα η συγγραφέας Katherine Rundell ξεχωρίζει κάποια από αυτά τα βιβλία, όπως «το νέο μυθιστόρημα της (σ.σ. ηθοποιού και κωμικού) Kate McKinnon που είναι εξαιρετικό, αλλά και τα βιβλία γνώσεων του ποδοσφαιριστή της Manchester United, Marcus Rashford με τον δημοσιογράφο Carl Anka και την ψυχολόγο Katie Warriner». Και συνεχίζει η Rundell: «Το χειρότερο νομίζω είναι ότι πολλά από τα βιβλία των celebrities δεν είναι καν γραμμένα από τους ίδιους. Απλώς βάζουν το όνομά τους στο εξώφυλλο, ενώ κάποιος άλλος, ένας ghost writer, έχει αναλάβει σχεδόν εξολοκλήρου το συγγραφικό έργο. Έχουμε αναρωτηθεί πώς θα μας φαινόταν αν κάποιος έβαζε το όνομά του σε ένα κοντσέρτο που δεν είχε συνθέσει ή σε έναν πίνακα που δεν είχε ζωγραφίσει; Όλη αυτή η ιστορία με τους διάσημους και τα παιδικά βιβλία το μόνο που κάνει είναι να αποπροσανατολίζει το αναγνωστικό κοινό που ψάχνει να βρει ωραία παιδικά μυθιστορήματα και κάνει τα παιδικά βιβλία να μοιάζουν φτηνιάρικα και εύκολα στην παραγωγή, αντί γι’ αυτό που είναι – ένα είδος λογοτεχνίας με τους δικούς του κανόνες και τη δική του δύναμη».
Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που δεν βλέπουν κάτι κακό στα βιβλία γραμμένα από διάσημους, όπως ο συγγραφέας Howard Pearlstein, ο οποίος θεωρεί ότι αυτά “βοηθούν να διατηρηθεί υγιής η βιομηχανία. Η προσοχή που δίνεται σε κάθε παιδικό βιβλίο που έχει γραφτεί από έναν διάσημο δημιουργεί ένα κύμα που συμπαρασύρει ολόκληρη την εκδοτική βιομηχανία προς τα πάνω», αναφέρει ο Pearlstein. Ένα ακόμα επιχείρημα υπέρ των βιβλίων γραμμένα ή “γραμμένα” από celebrities είναι ότι βοηθούν στην αύξηση της εκπροσώπησης στην παιδική λογοτεχνία. «Τα μυθιστορήματα διασημοτήτων είναι ένας από τους τρόπους για να μπουν στις ιστορίες για παιδιά μαύροι και καφέ χαρακτήρες, όπως ακριβώς συμβαίνει με τη σειρά βιβλίων Breakfast Club Adventures του Marcus Rashford, του παίκτη της Mancester United», αναφέρει η Jasmine Richards, πρώην ghost writer μυθιστορημάτων διασημοτήτων.
Από την άλλη, δεν μπορούμε να μην παραβλέψουμε την εξαιρετική κριτική που είχε γράψει προ τριετίας η Ιρλανδή δημοσιογράφος Rosita Boland στους Irish Times, για το βιβλίο της Meghan Markle “Το παγκάκι”. Η δημοσιογράφος με τη μεγάλη εμπειρία στον χώρο των εκδόσεων εικονογραφημένων βιβλίων είχε αποδομήσει το βιβλίο της Δούκισσας του Σάσεξ κι είχε γράψει μεταξύ άλλων στο εκτενές της άρθρο ότι “το όνομα ενός αστέρα πουλάει βιβλία”. Και κανείς εκδότης στον κόσμο δεν θα χάσει την ευκαιρία να βγάλει λίγα περισσότερα χρήματα από την κυκλοφορία ενός ακόμα βιβλίου διάσημου, με έτοιμο marketing plan και σίγουρες πωλήσεις. Το αν το βιβλίο αυτό θα αξίζει, αν θα το αγαπήσουν τα παιδιά και αν θα έχει τα χαρακτηριστικά που θα το καταστήσουν με το πέρασμα του χρόνου κλασικό είναι μια εντελώς διαφορετική συζήτηση που δεν έχει καμία σχέση με τις πωλήσεις.
Για την ιστορία, και την Ελλάδα έχουμε celebrities που έχουν γράψει βιβλία για παιδιά, μεταξύ των οποίων η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Ρούλα Κορομηλά, η Μαρί Κωνσταντάτου, η Σία Κοσιώνη, η Άννα Βερούλη, ο Πασχάλης Τσαρούχας, η Ευγενία Μανωλίδου, η Θεοφανία Παπαθωμά, η Δήμητρα Παπαδήμα, η Ζέτα Δούκα, ο Μάνος Γαβράς κ.α.
