“5” θα πει τα πέντε πιο αγαπημένα βιβλία ενός εικονογράφου. Κάθε μήνα ένας Έλληνας ή μία Ελληνίδα δημιουργός επιλέγει και παρουσιάζει πέντε εικονογραφημένα βιβλία – ελληνικά ή ξένα, καινούρια ή παλιότερα, για παιδιά ή ενήλικες. Μέσα από αυτές τις επιλογές και τα μικρά κείμενα που συνοδεύουν τα βιβλία – ένα είδος λεζάντας – παίρνουμε μια μικρή γεύση από τις αναγνωστικές προτιμήσεις των καλλιτεχνών, τα βιβλία των οποίων έχουμε στα σπίτια μας και ξεφυλλίζουμε σχεδόν καθημερινά με ή χωρίς τα παιδιά μας. Μας δίνουν με αυτόν τον τρόπο μια ιδέα από τις επιρροές τους, τους καλλιτέχνες που θαυμάζουν και τα έργα που αγαπούν να έχουν στη βιβλιοθήκη τους. Παράλληλα, μέσα από τις επιλογές αυτές γνωρίζουμε βιβλία και δημιουργούς που ίσως να μην είχαμε συναντήσει ως τώρα. Ένα ταχύρυθμο μάθημα εικαστικών, μια εισαγωγή στον υπέροχο κόσμο της εικονογράφησης, που μόνο οι ίδιοι οι εικονογράφοι μπορούν να προσφέρουν.
Επιμέλεια στήλης: Ζωή Κοσκινίδου
Εικονογράφος και δημιουργός κόμικς, ο Τόμεκ Γιοβάνης γεννήθηκε στην Πολωνία και είναι απόφοιτος του τμήματος Γραφιστικής της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας, με ειδικότητα στο Αnimation. Εικονογραφεί βιβλία για παιδιά και νέους, έχει δημιουργήσει την κόμικς σειράς Κουλούρι (Jemma Press), έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας The Very Closed Circle. Έργα του έχουν βραβευθεί στα ΕΒΓΕ, στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς και σε διεθνείς διαγωνισμούς. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο χώρο του animation σαν animator, storyboard artist, layout supervisor και σκηνοθέτης, συμμετέχοντας σε σειρές κινούμενων σχεδίων, ταινίες μεγάλου μήκους, διαφημιστικά και τίτλους τηλεοπτικών σειρών και προγραμμάτων. Έχει εικονογραφήσει βιβλία για τις Εκδόσεις Πατάκη, Παπαδόπουλος, Μεταίχμιο, Κέδρος, Oxford University Press, Scholastic, MacMillan κ.ά. και έχει σχεδιάσει τις κόμικ στριπ σειρές Οι Αναγνώστες (Εκδόσεις Πατάκη) και Αστυνόμος Νιανιά (Ταλκ free press). Και τα δύο βραβεύθηκαν στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς. Το 2022 άνοιξε τον προσωπικό του πολυχώρο Tomek*SPACE όπου εργάζεται, δημιουργεί / εκθέτει τα έργα του και παραδίδει μαθήματα κόμικς για παιδιά και νέους.
Με αφορμή τη συμμετοχή του στη στήλη “5”, επέλεξε και παρουσιάζει 5 βιβλία τα οποία έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη ζωή του, προσωπική και επαγγελματική, βιβλία, που σύμφωνα με τα γραφόμενά του, διαβάζει ακούραστα ξανά και ξανά, τα έχει πάντα δίπλα μου στο γραφείο ή στο σπίτι και τα χρησιμοποιεί σαν ένα κουτί πρώτων βοηθειών.
Pan Maluśkiewicz i Wieloryb (Ο Κύριος Τοσοδούλης και η Φάλαινα), βασισμένο στο ποίημα του Julian Tuwim (1939), εικονογράφηση Bohdan Butenko, Nasza Księgarnia 1956.
Η πρώτη μου επαφή με τη χρυσή εποχή της πολωνικής εικονογράφησης για παιδιά κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Το διασκεδαστικό ποίημα του Γιούλιαν Τούβιμ ζωντανεύει στα χέρια του πρωτοπόρου εικονογράφου και γραφίστα Μπόχνταν Μπουτένκο για να «εκπαιδεύσει» γενιές και γενιές παιδιών μέχρι σήμερα. Το βιβλίο είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας συντονισμένης προσπάθειας του τότε Πολωνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Τεχνών (50’s) να ανεβάσει την ποιότητα του παιδικού βιβλίου, αναθέτοντας τη δημιουργία τους στην αφρόκρεμα της καλλιτεχνικής και γραφιστικής κοινότητας, δίνοντας τους μία αξιοσημείωτη καλλιτεχνική ελευθερία. Το αποτέλεσμα (όπως φαίνεται στο βιβλίο) ήταν το παιδικό βιβλίο σε βάθος εικοσαετίας να αποκτήσει μία αυθεντικότητα, πρωτοτυπία, να διακατέχεται από καλλιτεχνικούς πειραματισμούς και μία ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ. Ακόμα με στοιχειώνει η λιτή και εύστοχη σύνθεση και το πολύ ωραίο χιουμοριστικό σκίτσο των χαρακτήρων.
Tytus, Romek i A’Tomek Κείμενο/Εικονογράφηση: Henryk Jerzy Chmielewski, 15 Τόμοι (1966-1982).
Τα κόμικς του Χένρικ Χμιελέφσκι (aka Papcio Chmiel) χαρακτηρίζονται από ασταμάτητη δράση και πρωτότυπες ιστορίες. Δύο πρόσκοποι (Romek και A’Tomek) προσπαθούν να εκπαιδεύσουν έναν χιμπαντζή (Tytus), ο οποίος είναι δημιούργημα του ίδιου του Χμιελέφσκι από το χυμένο στο χαρτί μελάνι. Καταιγιστική χωρίς ανάσα δράση, έξυπνο σουρεαλιστικό χιούμορ και πολύ ιδαίτερη εικονογράφηση. Το ενδιαφέρον μ’ αυτό το κόμικς ήταν ότι δημοσιευόταν πρώτα σε πολύ μικρά επεισόδια στην πολωνική νεανική εφημερίδα «Ο Κόσμος των Νέων» τρεις φορές την εβδομάδα και αφού ολοκληρωνόταν εκεί οι ιστορίες, τότε κυκλοφορούσαν μαζεμένες σε τόμους. Αυτό μας έβαζε σε μία διαδικασία συλλογής των τευχών, συζητήσεων στις παρέες πάνω στην ιστορία, ενισχύοντας έτσι την ντόπια πολωνική σκηνή κόμικς. Tο Tytus, Romek i A’Tomek μου έμαθε τι θα πει storytelling και η σωστή και απέριττη διαχείριση των διαλόγων.
Antresolka Profesorka Nerwosolka Κείμενο/Εικονογράφηση Tadeusz Baranowski, εκδ. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1980.
Το απόλυτο blow mind κόμικς της παιδικής/προεφηβικής μου ηλικίας. Ενώ το Tytus, Romek i A’Tomek το απολάμβανα και διασκέδαζα, το Antresolka Profesorka Nerwosolka ήταν το σημείο μηδέν όπου εμφυτεύτηκε μέσα μου όχι απλά η αγάπη για την τέχνη των κόμικς, αλλά για τη δημιουργία και την καλλιτεχνική έκφραση γενικά. Ο Μπαρανόφσκι, απόφοιτος της Ακαδημίας Καλών και Γραφικών Τεχνών*, πειραματίστηκε με τα κόμικς όσο κανένας άλλος. Εντυπωσιακό και πρωτότυπο σχέδιο, αντισυμβατικό στήσιμο των καρέ, εύστοχο χιούμορ, παιχνίδι με τη γλώσσα (όχι λογοπαίγνια) και σουρεαλιστικά στοιχεία σε μέγιστο βαθμό και σε όλα τα επίπεδα να προβοκάρουν ασταμάτητα τον αναγνώστη. Κι αυτό πρωτοεμφανίστηκε στην εφημερίδα «Ο Κόσμος των Νέων» και διαβάζοντας το, ένιωθα ότι «μπούχτιζα» με φαντασία, ενέργεια και δημιουργικότητα.
*Ναι, καλά διαβάσατε. Στην Πολωνία η Σχολή Καλών Τεχνών και οι Γραφικές Τέχνες είναι μία σχολή.
The Robert Crumb Coffee Table Art Book, Back Bay Books, 1997.
Μία αναδρομή στο έργο του Ρόμπερτ Κραμπ, από την παιδική του ηλικία μέχρι το 1997, ενός από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους και πρωτοπόρου του underground αμερικανικού κόμικς. Σ’ αυτό το βιβλίο παρακολουθούμε την εξέλιξη του αυτοδίδακτου δημιουργού, ο οποίος χρόνο με τον χρόνο βελτιωνόταν σχεδιαστικά και θεματικά. Τα κόμικς του προκλητικά, κάποιες φορές εξοργιστικά, κατέγραφαν με καυστικό τρόπο την αμερικανική κοινωνία των δεκαετιών 1960-1980. Όταν έφτανα στο σημείο να αμφισβητώ κάποια από τα κόμικς του, πάντα εμφανιζόταν μπροστά μου ένα σκίτσο με την αυτοπροσωπογραφία του να δηλώνει κατηγορηματικά “I’m not here to be polite!”. Κάθε τόσο ξεφυλλίζω το Coffee Table Art Book για να μου «ρίχνει μια κλωτσιά» και να με σπρώχνει σε καινούργια μονοπάτια, ώστε να μη σταματάω ποτέ να ψάχνω…
The Complete Cul de Sac 2007-2012, Κείμενο/Εικονογράφηση: Richard Thompson, Andrews McMeel Publishing, 2014
Από τις τελευταίες μου ανακαλύψεις και επιρροές. Σε μία περίοδο που ο ίδιος έφτιαχνα πολλά κόμικς στριπάκια με διαφορετική θεματολογία, ήρθε ο Τόμσον με το Cul de Sac να μου προσφέρει απλόχερα τα φώτα του. Σ’ αυτή τη συλλογή αποτυπώνεται η προσπάθεια του Τόμσον να φτάσει το στριπάκι, όχι για να γίνει επιτυχημένο, αλλά στο επίπεδο που ο ίδιος επιθυμούσε ώστε να τον εκφράζει απόλυτα. Οι καθημερινές ιστορίες της Αλίκης και της παρέας της είναι για μένα ένα λαμπρό δείγμα της υπομονετικής δουλειάς η οποία ακολουθεί ένα στόχο, χωρίς βιασύνες και εύκολες λύσεις. Παρακολουθώντας τις ιστορίες δεν ξέρω τι να πρωτο-μελετήσω: Το απίθανο σχέδιο με τη φοβερή θαρραλέα γραμμή του; Τη σύνθεση και το στήσιμο των καρέ; Το timing της δράσης; Το lettering; Τις ιδέες; Τους χαρακτήρες με τις απίστευτες εκφράσεις τους; Όλα μοιάζουν τόσο εύκολα και απλά στα χέρια του Τόμσον.
Βρείτε τον Τόμεκ Γιοβάνη εδώ: Website | Facebook | Instagram
