Ηταν πέρυσι τέτοιες μέρες που μιλούσαμε εδώ στην Κόκκινη Αλεπού για την απουσία δυναμικών γυναικείων κεντρικών χαρακτήρων στα παιδικά βιβλία που διαβάζαμε κι εμείς μικροί, αλλά και διαβάζουν τα παιδιά σήμερα. Με ελάχιστες εξαιρέσεις (Πίπη Φακιδομύτη, Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, Άννα των αγρών, Ματίλντα, Μικρές Κυρίες, Βιού κλπ) το μεγαλύτερο ποσοστό των βιβλίων που καταναλώσαμε τότε και συνεχίζουμε να καταναλώνουμε τώρα ως ενήλικες που επιλέγουμε και διαβάζουμε στα παιδιά μας βρίθουν από έμφυλα στερεότυπα, αγόρια σε κεντρικούς ρόλους, πριγκίπισσες που αναζητούν μια… ανδρική χείρα βοηθείας και ζώα. Πολλά ζώα.
Από πέρυσι μέχρι φέτος παρατηρήθηκε και στην Ελληνική αγορά, όπως και στου εξωτερικού από όπου και ξεκίνησε η τάση, άνθιση των βιβλίων που εξυμνούν τα κορίτσια, τα βάζουν στο επίκεντρο και πλέκουν όλη την ιστορία γύρω τους. Τα περισσότερα από αυτά παρέχουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για πολύ σημαντικές γυναίκες που κατόρθωσαν παρά τις όποιες αντιξοότητες και τα στερεότυπα της εποχής που έζησαν, να διαγράψουν λαμπρές επαγγελματικές πορείες και να αναγνωρίζονται πλέον ως ισάξιες των ανδρών συναδέλφων τους, ενώ άλλα παρουσιάζουν ιστορίες δυναμικών κοριτσιών που ζουν μεγάλες περιπέτειες σε φανταστικά ή και πραγματικά περιβάλλοντα.
Στην Ελλάδα το μοναδικό ελληνικό βιβλίο που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην αγορά και που εξυμνεί γυναικεία πρότυπα είναι το Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια – 40 μοναδικές Ελληνίδες (κείμενο: Κατερίνα Σχινά – εικονογράφηση: 15 Ελληνες δημιουργοί – εκδόσεις Παπαδόπουλος). Εχουν φτάσει όμως στα χέρια μας και κάποια ανάλογου περιεχομένου βιβλία που κυκλοφόρησαν αρχικά στο εξωτερικό και που πρόσφατα μεταφράστηκαν στα ελληνικά, όπως το τεράστιο best seller Goodnight Stories for Rebel Girls (Favili-Cavallo, εκδόσεις Ψυχογιός). Από τις εκδόσεις Φουρφούρι διαβάσαμε την ιστορία της Αμέλια Ερχαρτ, της πρώτης γυναίκας αεροπόρου (Αμέλια, το κορίτσι που έμαθε να πετάει – Μάρα Νταλ Κόρσο, Ντανιέλα Βολπάρι), ενώ πάλι από τις εκδόσεις Ψυχογιός διαβάσαμε στα ελληνικά τρία από τα βιβλία της σειράς της Andrea Beaty (Ρόζι η Ριβίαρ, η μηχανικός, Έιντα Τουίστ, η επιστήμονας και Ιγκι Πεκ, ο αρχιτέκτονας – μετάφραση – επιμέλεια: Αργυρώ Πιπίνη, Ευδοξία Μπινοπούλου). Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε τα φανταστικά Ημερολόγια της Εστέρ – Ιστορίες από τη ζωή της Εστέρ, ετών 10 του Ριάντ Σατούφ (εκδόσεις Ποταμός). Φήμες, δε, υπάρχουν ότι μεγάλος ελληνικός εκδοτικός έχει αγοράσει ήδη και ετοιμάζει τρία από τα βιβλία της σειράς Little People, Big Dreams.
Κι ενώ ο αριθμός των μεταφρασμένων βιβλίων που μιλούν για σπουδαίες γυναίκες ή που έχουν πρωταγωνίστριες κορίτσια όλο και αυξάνεται, στην εγχώρια παραγωγή παρατηρείται έλλειψη στα γυναικεία πρότυπα που παρουσιάζονται μέσα από τα ελληνικά παιδικά βιβλία. Με μια γρήγορη ματιά στις κυκλοφορίες από το 2015 ως το 2017, από τα 1024 εικονογραφημένα και τα 547 βιβλία για πιο μεγάλα παιδιά, αυτά που έχουν για πρωταγωνίστριες δυναμικά κορίτσια που δεν είναι νεράιδες, μάγισσες, πριγκίπισσες ή ζώα δεν ξεπερνούν τα… είκοσι. Λαμπρά παραδείγματα εικονογραφημένων είναι το Το αρχηγείο της Χριστίνας Κωνσταντουδάκη (εκδ. Βιβλιοσκόπιο), οι Πιθανότητες του Δημήτρη Μπασλάμ (εκδ. Πατάκη), η Ιζαντόρα Ντακ -εμπνευσμένη από την πραγματική ιστορία της Ισιδώρας Ντάνκαν – της Στέλλας Μιχαηλίδου, το Ηφαίστειο της Χριστίνας Φραγκεσκάκη (και τα δύο από εκδόσεις Καλειδοσκόπιο) και Η Ροζώ της Ράνιας Μπουμπουρή (εκδ. Ψυχογιός). Από τα βιβλία που εκδόθηκαν τα τρία τελευταία χρόνια και απευθύνονται σε παιδιά ηλικίας 9+ ξεχωρίζουν τα Η Αλίκη στην πολη της Αργυρώς Πιπίνη (εκδ. Πατάκη), Μία, το αόρατο κορίτσι της Δέσποινα Μάντζαρη (εκδόσεις Κέδρος), Το Κορίτσι με το ξύλινο σπαθί του Σπύρου Γιαννακόπουλου (εκδ. Πατάκη), Σιλουανή του Θοδωρή Παπαϊωάννου (εκδ. Ίκαρος), Μπέτυ Ρουμπέτη της Φανής Τερζόγλου (εκδ. Ψυχογιός), Ζει το ντόντο; της Μαρίας Πιερή Στασίνου (εκδ. Κέδρος), Φόντο σε διπλό καθρέφτη της Ελένης Δικαίου (εκδ. Πατάκη) και Σκληρό καρύδι της Ελένης Σβορώνου (εκδ. Καλειδοσκόπιο), όπως και το Να με αντέχεις της Αλεξάνδρας Μητσιάλη (εκδ. Παπαδόπουλος) που μάλιστα έχει για κεντρικούς χαρακτήρες όχι μία αλλά δύο γυναίκες, μια μητέρα και μια κόρη. Δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε και την Πριγκίπισσα Αθηνά της Στέλλας Κάσδαγλη και τη Νάνσι του Σπύρου Γιαννακόπουλου (εκδ. Πατάκη), που αν και πριγκίπισσες και οι δύο, ειναι διαφορετικές και αντισυμβατικές.
Όμως τελικά τι είναι αυτό που ζητάμε; Θέλουμε βιβλία φεμινιστικά (όρος που στο εξωτερικό χρησιμοποιείται για να περιγράψει βιβλία σαν το Rebel Girls) ή μήπως αυτό που θέλουμε είναι βιβλία που να μπορούν όλα τα παιδιά να καθρεφτιστούν στα πρόσωπα των ηρώων τους; Αν με ρωτάτε, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν φεμινιστικά παιδικά βιβλία. Θα έπρεπε η κοινωνία μας και οι οικογένειές μας να είναι έτσι δομημένες που να μην χρειάζεται να μιλάμε για τα αυτονόητα. Να μην χρειαζόμαστε παιδικά βιβλία που να εξυμνούν τις γυναίκες που πολέμησαν για τα όνειρά τους, να μην πρέπει να αγωνιζόμαστε εν έτει 2018 για βασικά επαγγελματικά και κοινωνικά δικαιώματα. Όμως απέχουμε πολύ από αυτή την ουτοπική κοινωνία και οικογένεια. Οσο η κοινωνία θέλει τα κορίτσια όμορφα και τα αγόρια δυναμικά, τα κορίτσια μαμάδες ή στην καλύτερη δασκάλες και τα αγόρια θαρραλέους εξερευνητές ή τολμηρούς επιστήμονες, τα κορίτσια στο σπίτι με τα παιδιά και τα αγόρια να κυνηγούν τα επαγγελματικά τους όνειρα, τα κορίτσια αποτυχίες αν δεν θέλουν να παντρευτούν ή να κάνουν παιδιά και τα αγόρια επιτυχημένους εργένηδες, χρειαζόμαστε και θέλουμε πολλά παιδικά βιβλία που να έχουν για κεντρικούς χαρακτήρες κορίτσια, να μιλούν για φανταστικά κατορθώματα και σούπερ ηρωίδες. Χρειαζόμαστε πολλές Νάνσι, πολλές Ιζαντόρες και πολλές Μπέτυ για τις τόσες πολλές Μαρίες, Χριστίνες, Μυρτούδες γύρω μας.
#InternationalWomensDay
#IWD2018
