Κάθε χρόνο την άνοιξη διοργανώνεται στη Μπολόνια η μεγαλύτερη έκθεση παιδικού βιβλίου στον κόσμο. Γύρω στο τέλος Μαρτίου με αρχές Απριλίου, η μικρή αυτή πόλη του ιταλικού Βορρά υποδέχεται πλήθος κόσμου που καταφθάνει με σκοπό να ενημερωθεί για τις νέες κυκλοφορίες σε παγκόσμιο επίπεδο και τις νέες τάσεις, να αγοράσει και να πουλήσει δικαιώματα, να γνωρίσει νέους εικονογράφους και συγγραφείς, να ανταλλάξει απόψεις και να βραβεύσει τα καλύτερα βιβλία και τους πιο σημαντικούς δημιουργούς.
Οπως κάθε χρονιά, λοιπόν, έτσι και φέτος, η Fiera, λίγο έξω από το κέντρο της πόλης, πλημμύρισε από κόσμο που έφτασε στην Μπολόνια από κάθε γωνιά της γης. Μπαίνοντας στο ανακαινισμένο και διευρυμένο εκθεσιακό κέντρο, σε υποδέχονται οι λευκοί τοίχοι των εικονογράφων που μέχρι και την τελευταία ημέρα γεμίζουν ασφυκτικά από χιλιάδες επαγγελματικές κάρτες και αφίσες εικονογράφων που θέλουν να κάνουν το έργο τους γνωστό στον εκδοτικό κόσμο.
Τρεις διαφορετικές αίθουσες, εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων, φιλοξένησαν φέτος τους περισσότερους από 1.400 εκδότες από όλο τον κόσμο. Οι διοργανωτές Ιταλοί κατέλαβαν έναν πολύ μεγάλο χώρο του εκθεσιακού χώρου, με τους Αγγλοσάξωνες και τους Ασιάτες όμως να κρατούν το μεγαλύτερο μερίδιο παρουσίας. Οι Ευρωπαίοι εκδότες, μαζεμένοι όλοι μαζί σε μία αίθουσα, ήταν αυτοί που ξεχώρισαν για τις επιλογές τους, θεματολογικά και αισθητικά.
Το ελληνικό περίπτερο ήταν στημένο σε περίοπτη θέση. Δεκατέσσερις ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι μοιράστηκαν τον ίδιο χώρο για τέσσερις μέρες και παρουσίασαν στο παγκόσμιο κοινό μέρος της εγχώριας παραγωγής. Εκεί ήταν και τα βιβλία που ξεχώρισε και βράβευσε το ελληνικό τμήμα του IBBY, μαζί με τα πανό με τη συγγραφέα Μαρία Παπαγιάννη και την εικονογράφο Ιριδα Σαμαρτζή, υποψήφιες για το βραβείο Andersen που θα απονεμηθεί το 2020. Πέρα από τους δεκατέσσερις εκδοτικούς (Διάπλους, Ικαρος, Καλειδοσκόπιο, Καστανιώτης, Κέδρος, Κόκκινη Κλωστή Δεμένη, Μέλισσα, Μεταίχμιο, Μίνωας, Νεφέλη/Volatilium, Παπαδόπουλος, Πατάκης, Ψυχογιός) που βρέθηκαν κατω από την ίδια στέγη, στην Μπολόνια έφτασαν και πολλοί Ελληνες εκδότες μεμονωμένα και χωρίς παρουσία στο περίπτερο, για να ενημερωθούν για τις νέες κυκλοφορίες και να κλείσουν καινούργιες συμφωνίες.
Oι τάσεις
Στις δύο ημέρες που η Κόκκινη Αλεπού βρέθηκε στίς αίθουσες της Fiera κατάφερε να καταγράψει τις νέες τάσεις και να δει που περίπου κινείται φέτος η αγορά του παιδικού βιβλίου. Ετσι, μαζί με τα πολλά silent books, τα βιβλία που απευθύνονται σε πολύ μικρά σε ηλικία παιδικά (toddler books), είδαμε και πολλά βιβλία – ακορντεόν, όπως αυτό της Linking Publishing από την Ταϊβάν (φωτό επάνω), το οποίο πέρα από το ασυνήθιστο κάπως φορμάτ του, είχε πολλά κοπτικά, σημεία με 3d printing (ανάγλυφα), ενώ το κείμενο ήταν τυπωμένο και στη Braille.
Τα φεμινιστικά βιβλία εξακολουθούν να δηλώνουν δυναμικά την παρουσία τους, με βιβλία όπως τα Yo no era feminista (Δεν ήμουν φεμινίστρια) όπου δέκα γυναίκες από διάφορα μέρη της Λατινικής Αμερικής απαντούν μέσα από τις εμπειρίες τους στην ίδια ερώτηση για το πότε έγιναν φεμινίστριες. Τα κείμενά τους συνοδεύονται από έργα εικονογράφων από τη Χιλή, το Μεξικό και την Ισπανία. Το Kvinner I Kamp (Γυναίκες στη μάχη) μας έρχεται από τη Νορβηγία, το έγραψε η Marta Breen και το εικονογράφησε η Jenny Jordahl. Το βιβλίο περιγράφει τα σημαντικότερα θέματα των γυναικών και των κινημάτων τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων 150 ετών. Τα δικαιώματα για τη μετάφρασή του έχουν ήδη αγοραστεί από 13 χώρες.
Εκτός από τις παραπάνω κατηγορίες, είδαμε και αρκετά βιβλία που η ιστορίες τους επικεντρώνονται σε παιδιά που αναζητούν τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Πέρα από το βραβευμένο με BRAW Julian is a mermaid της Jessica Love που μιλάει μέσα από μια γλυκιά ιστορία για τη ζωή του Julian, ο οποίος λατρεύει τις γοργόνες και τον τρόπο που τον αντιμετωπίζει η αγαπημένη του γιαγιά, είχαμε την τύχη να διαβάσουμε και το συγκλονιστικό El nino perfecto του Ισπανού συγγραφέα και εικονογράφου Βernat Cormand και του συγγραφέα Álex González. Στις σελίδες του μικρού αυτού σε μέγεθος βιβλίου διαβάζουμε για τη ζωή του Daniel, ενός αγοριού που τα κάνει όλα τέλεια: είναι το τέλειο αγόρι, ήσυχο, καλό, υπάκουο, που δεν προβληματίζει κανέναν, μέχρι που στο τελευταίο εικονογραφημένο σαλόνι αποκαλύπτεται το μυστικό του. Το βιβλίο, που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ισπανία το 2012 και μεταφράστηκε στα πορτογαλικά λίγο μετά, αποτελεί ένα υπέροχο δείγμα βιβλίων που μιλούν, μέσα από την εικόνα περισσότερο κι όχι από το κείμενο, για την ανάγκη κάποιων παιδιών να μην εξωτερικεύσουν όσα κρύβουν στην ψυχή τους, από φόβο μήπως χαλάσουν την εικόνα που έχουν οι γονείς τους για εκείνα και άρα χάσουν την αγάπη τους. Το βιβλίο, μάλιστα, έχει λογοκριθεί στην Ισπανία από τον ίδιο του τον εκδοτικό, ο οποίος αφού το εξέδωσε και αφού κατακρίθηκε, του άλλαξε κατηγορία, βγάζοντάς το από τα παιδικά βιβλία και τοποθετώντας το θεματικά στα εικονογραφημένα ενηλίκων.
Το τρίτο βιβλίο από τα πολλά που μας κέντρισαν το ενδιαφέρον ήταν το¡Vivan las unas de colores των Alicia Acosta και Luis Amavisca σε εικονογράφηση Gusti, το οποίο είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Πρωταγωνιστής του είναι ο Juan, του οποίου του αρέσει πολύ να βάφει τα νύχια του. Τα παιδιά όμως στο σχολείο τον κοροϊδεύουν. Σε αυτό το σημείο επεμβαίνει ο πατέρας του και τον υποστηρίζει, δείχνοντάς του με αυτόν τον τρόπο το πόσο τον αγαπά, ενώ παράλληλα θίγει τα θέματα της ελευθερίας της εκφρασης, της ανοχής, της γονεϊκής αποδοχής, το σεβασμού στο διαφορετικό και τους ρόλους των φύλων. Τέλος, και το γαλλικό Princesse Kevin (συγγρ. Michaël Escoffier, εικον. Roland Garrigue) ήταν από τα βιβλία που μας εξέπληξαν θετικά λόγω του τρόπου με τον οποίο επιλέγουν να μιλήσουν στα παιδιά για ένα τόσο καυτό θέμα, αυτό της διαφορετικότητας και των επιλογών, χρησιμοποιώντας πολύ χιούμορ και τοποθετώντας στο επίκεντρο ως πρωταγωνιστή ένα αγόρι πολύ σίγουρο για τον εαυτό του και τις επιλογές του, που εμφανίζεται στη γιορτή του σχολείου ντυμένος πριγκίπισσα.
Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφερθούμε σε κάποια βιβλία που εκδίδονται από ισπανικούς εκδοτικούς οίκους και απευθύνονται σε μεγαλύτερα παιδιά. Πρόκειται για βιβλία που αφορούν στη μουσική, με εικονογραφημένες βιογραφίες μεγάλων συγκροτημάτων (Queen, Depeche Mode) και αστέρων της ροκ (Kurt Cobain, Freddie Mercury, κλπ). Τέλος, να σημειώσουμε και κάτι που παρατηρήσαμε: τη μικρότερη σε σύγκριση με τα εικονογραφημένα βιβλία παρουσία των βιβλίων για μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους, αλλά και την τεράστια άνθιση των non-fiction books, τα γνωστά βιβλία γνώσεων, που πλέον έχουν περάσει σε άλλο επίπεδο όχι μόνο κειμενικά αλλά κυρίως εικαστικά.
Bologna Ragazzi Award
Tα φετινά BRAW απονεμήθηκαν σε πέντε μοναδικής αισθητικής βιβλία. Βραβέυτηκαν: το τσέχικο Panáček, pecka, švestka, poleno a zase panáček, η γνωστή ιστορία του Πινόκιο γραμμένη από τον Vojtěch Mašek, εικονογραφημένη από τον Chrudoš Valoušek, με τη γραφιστική επιμέλεια του Juraj Horváth, το αμερικάνικο Julian is a mermaid της Jessica Love, το πορτογαλικό Atlas das viagens e dos exploradores σε κείμενα της Isabel Minhós Martins και εικονογράφηση τουBernardo P. Carvalho, το αγγλικό A History of Pictures for Children, σε κείμενα των David Hockney και Martin Gayford και εικονογράφηση της Rose Blake και τέλος το ισπανικό ¡A dormir, gatitos! της Bàrbara Castro Urío.
ALMA 2019
O Φλαμανδός συγγραφέας Bart Moeyaert είναι ο νικητής του φετινού Βραβείου Astrid Lindgren. Ο Moeyaert γεννήθηκε το 1964, μένει στην Αμβέρσα του Βελγίου και έκανε το ντεμπούτο του το 1983, στα 19 του χρόνια, με το βιβλίο Duet met valse noten. Είναι δημιουργός περισσότερων από 50 βιβλίων, ενώ γράφει από εικονογραφημένα μέχρι βιβλία για νέους και ποίηση, τηλεοπτικά σενάρια, θεατρικά έργα, έχει μεταφράσει πολλά βιβλία και διδάσκει δημιουργική γραφή. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας (οι εκδόσεις Πατάκη είχαν κυκλοφορήσει το 2000 το βιβλίο του “Φίλησέ με“, μτφρ. Αλίκη Μπαλάσκα). Στο σκεπτικό της σουηδικής Ακαδημίας που τον επέλεξε ανάμεσα σε 263 υποψήφιους από 64 χώρες, τονίζεται “η αξία του συμπυκνωμένου του λόγου και της μουσικότητάς του, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο γράφει για σχέσεις σε σημείο κρίσης με μια κινηματογραφική αμεσότητα. Το έργο του Bart Moeyaert υπογραμμίζει το γεγονός ότι τα βιβλία για παιδιά και νέους έχουν μια αυτονόητη θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία“.
Οι καλύτεροι εκδότες
Στο πλαίσιο της έκθεσης βραβεύονται κάθε χρόνο και οι καλύτεροι εκδότες παγκοσμίως ανά ήπειρο. Ετσι φέτος, καλύτερος εκδοτικός στην Αφρική είναι ο Sub-Saharan Publishers, που εδρεύει στη Γκάνα και ιδρύθηκε το 1992. Εξειδικεύεται σε βιβλία που έχουν να κάνουν με θέματα περιβάλλοντος. Ο καλύτερος εκδοτικός οίκος της Ασίας είναι ο Locus Publishing Company, που ιδρύθηκε το 1996 στην Ταϊβάν. Από την Ευρώπη ξεχώρισε ο πορτογαλικός Orfeu negro, που δημιουργήθηκε το 2007 και δίνει βάρος στα παιδικά εικονογραφημένα βιβλία τέχνης. Από τη Βόρεια Αμερική ξεχώρισε ο καναδικός Comme des géants, που εξειδικεύεται στα βιβλία για πολύ μικρά σε ηλικία παιδιά, ενώ από την Κεντρική και Νότια Αμερική βραβεύτηκε ο εκδοτικός Limonero, που εδρεύει στην Αργεντινή. Τέλος, από την Ωκεανία βραβεύτηκε ο εκδοτικός Scribble Kids’ Books από την Αυστραλία.
Η καλύτερη εικονογράφος
Η Ιταλίδα Sarah Mazzetti αναδείχτηκε η καλύτερη εικονογράφος για το 2019. Το βραβείο International Award for Illustration Bologna Children’s Book Fair – Fundación SM απονεμηθηκε στην Mazzetti με το σκεπτικό ότι η δουλειά της καταφέρνει να δημιουργήσε γέφυρες ανάμεσα στην αφήγηση, τη γραφιστική τέχνη και τα graphic novel.
Επίλογος
Αν πρέπει, κλείνοντας, να χαρακτηρίσουμε με μία μόνο λέξη τη Διεθνή Εκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια, αυτή θα ήταν σχολείο. Ενα σχολείο που μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες σε μαθαίνει όχι μόνο τι νεό κυκλοφορεί στον χώρο του παιδικού βιβλίου, αλλά κάνει κάτι πιο σημαντικό: διευρύνει τους ορίζοντές σου. Σε κάθε σου βόλτα μέσα στον χώρο της έκθεσης συναντάς τόσους πολλούς και ενδιαφέροντες ανθρώπους, τόσο πολύ και διαφορετικό κόσμο, ακούς τόσες πολλές και διαφορετικές απόψεις, γίνεσαι αποδέκτης τεράστιου όγκου πληροφοριών και εικόνων και τελικά φεύγεις από εκεί λίγο καλύτερος άνθρωπος. Και κάτι τελευταίο, αλλά εξαιρετικά σημαντικό: το πόσο μεγάλη σημασία παίζει η τυπογραφία στην έκδοση ενός βιβλίου και πόσο μπορεί να αλλάξει την όψη του και την καλλιτεχνική του αξία, από τη χρωματική παλέτα που χρησιμοποιείται στην εκτύπωση, μέχρι το σχήμα του, μικρό ή μεγάλο, landscape ή portrait, τα πάντα παίζουν ρόλο. Μέχρι την επόμενη φορά*, λοιπόν.
* To 2020 η έκθεση θα πραγματοποιηθεί από τις 30 Μαρτίου ως τις 2 Απριλίου.
