“Η λογοκρισία είναι το παιδί του φόβου και ο πατέρας της άγνοιας”, δήλωσε η Laurie Halse Anderson, η φετινή νικήτρια του βραβείου Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA). Και δεν σταμάτησε εκεί. Δώρισε 100.000 δολάρια από το χρηματικό ποσό που συνόδευε το βραβείο της στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό PEN America, του οποίου στόχος είναι να ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη για την προστασία της ελεύθερης έκφρασης στις Ηνωμένες Πολιτείες και παγκοσμίως μέσω της προώθησης της λογοτεχνίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η “Banned Books Week 2023” (Eβδομάδα «απαγορευμένων» βιβλίων) έλαβε μέρος από τις 1 εως τις 7 Οκτωβρίου, 2023, εδώ στην Αμερική. Τα νεότερα στοιχεία σχετικά με τη λογοκρισία και την απαγόρευση κυκλοφορίας παιδικών και νεανικών τίτλων σε δημόσιες βιβλιοθήκες και σχολεία στις Η.Π.Α. είναι άκρως ανησυχητικά. Για τη σχολική περίοδο 2022-23 καταγράφηκαν 3.362 περιπτώσεις απαγόρευσης βιβλίων. Οι μαθητές δεν είχαν πρόσβαση σε 1.557 τίτλους βιβλίων, «φιμώνοντας» έργα περισσότερων από 1.480 συγγραφέων, εικονογράφων και μεταφραστών. Οι απαγορεύσεις είχαν ως βασικό τους στόχο συγγραφείς που ανήκουν στις εξής ομάδες: γυναίκες, έγχρωμους και άτομα LGBTQ+. Και τα χειρότερα έπονται.
Δεν είναι μόνο οι συντονισμένες εκστρατείες από μαμαδογκρούπ και συντηρητικούς πολιτικούς παράγοντες, αλλά και η αυξανόμενη εμφάνιση προτεινόμενων νόμων/νομοσχεδίων και κρατικών ρυθμίσεων (Educational gag orders) που περιορίζουν ή απαγορεύουν εντελώς μέσα στις σχολικές αίθουσες: Ιστορικές αλήθειες και γεγονότα, πρόσβαση σε σχολικές βιβλιοθήκες, δικαίωμα συμπερίληψης και εκπροσώπησης διάφορων ομάδων.
Το 63% όλων των απαγορεύσεων (2022-2023) σημειώθηκαν σε οκτώ πολιτείες (Τέξας, Φλώριδα, Μισσούρι, Γιούτα, Νότια Καρολίνα, Άρκανσας, Αριζόνα, Οκλαχόμα), με νομοθεσία που είτε διευκόλυνε άμεσα την απαγόρευση βιβλίων, είτε δημιούργησε τις συνθήκες ώστε οι τοπικές ομάδες να πιέζουν και να εκφοβίζουν τους εκπαιδευτικούς και τους βιβλιοθηκονόμους να αφαιρέσουν βιβλία από τις σχολικές τάξεις και βιβλιοθήκες.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα προτεινόμενων νόμων/νομοσχεδίων και κρατικών ρυθμίσεων (Educational gag orders):
- Η πολιτεία της Φλώριντα, με το υψηλότερο ποσοστό (40%) των νόμων περί απαγόρευσης και λογοκρισίας βιβλίων, πέρασε το νομοσχέδιο HB 1557: The “Parental Rights in Education Act”, γνωστό και ως “Don’t Say Gay”, που ουσιαστικά απαγορεύει στις σχολικές περιφέρειες να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την έμφυλη ταυτότητα. Με αυτό τον τρόπο αγνοούν και περιθωριοποιούν νέους ανθρώπους και δημιουργούν ένα μη συμπεριληπτικό σχολικό περιβάλλον, επιβάλλουν στους εκπαιδευτικούς έναν στερεοτυπικό τρόπο με τον οποίο θα διδάξουν διάφορα θέματα και αδειάζουν μεταφορικά και κυριολεκτικά τις σχολικές βιβλιοθήκες από τίτλους που θεωρούν επικίνδυνους και μη ηθικούς. Φωτογραφία από Twitter @JagsFanBrian
- Στο Χιούστον (Τέξας), 28 σχολικές βιβλιοθήκες έβαλαν λουκέτο στις πόρτες τους σε σχολεία που εξυπηρετούν κυρίως έγχρωμους μαθητές και οικογένειες οικονομικά ευάλωτες. Η επίσημη ανακοίνωση έγραφε πως βάση του Νέου Σχολικού Προγράμματος, οι βιβλιοθήκες αυτές μετατρέπονται σε «Team Centers» (Ομαδικά εργαστήρια), όπου μαθητές με παραβατική συμπεριφορά θα απομακρύνονται από τον γενικό πληθυσμό του σχολείου και θα μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματά τους σε αυτά τα «εργαστήρια». Οι βιβλιοθηκονόμοι θα έπρεπε να αναζητήσουν άλλη θέση εργασίας. Αυτή η απαράδεκτη κίνηση στερεί την πρόσβαση των μαθητών σε πλήρως εξοπλισμένες και στελεχωμένες βιβλιοθήκες, γεμάτες με βιβλία που αντιπροσωπεύουν τις ταυτότητες, τους πολιτισμούς, τις γλώσσες, τις ιστορίες και τις εμπειρίες αυτών των παιδιών. (Πηγή).
- Στο Άρκανσας, ο αμφιλεγόμενος νόμος «Act 372» που υπογράφτηκε από τη Ρεπουμπλικανή Γερουσιαστή Sarah Huckabee Sanders τον περασμένο Μάρτιο, ουσιαστικά ποινικοποιεί βιβλιοθηκονόμους και βιβλιοπώλες σε περίπτωση που βιβλία με «άσεμνο» ή «επιβλαβές για ανήλικους» περιεχόμενο γίνουν διαθέσιμα σε ανήλικους. Ο νόμος αυτός, χωρίς να θέτει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο τι σημαίνουν οι παραπάνω όροι, μπορεί να οδηγήσει σε αυθαίρετη ερμηνεία και «περιορισμούς βάσει περιεχομένου» που παραβιάζουν το δικαίωμα της Πρώτης Τροποποίησης στην ελευθερία της έκφρασης.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις ΗΠΑ (και εξαπλώνεται και σε άλλα σημεία του πλανήτη) δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά. Έχουν βαθιά πολιτικές και συντηρητικές προεκτάσεις, που αποσκοπούν στη φίμωση της ελεύθερης έκφρασης, στην καταστολή φωνών και ιδεών που αντιπροσωπεύουν και αντικατοπτρίζουν περιθωριοποιημένες ομάδες. Αν δεν προστατέψουμε τους δημιουργούς, τις βιβλιοθήκες και τα βιβλιοπωλεία από την αυθαίρετη λογοκρισία, αυτό που θα μείνει στο τέλος είναι ράφια άδεια από βιβλία, ιδέες, ελευθερία έκφρασης, αποδοχή.
Κλείνοντας, ας σκεφτούμε τα λόγια του συγγραφέα και ακαδημαϊκού Ibrahim X. Kendi (Stamped, Antiracist Baby, Goodnight Rasicm), στο φετινό ετήσιο συνέδριο του Αμερικανικού Συνδέσμου Βιβλιοθηκών: «Θέλω να συγχαρώ τους επαγγελματίες βιβλιοθηκών, τους βιβλιοθηκονόμους και τους υποστηρικτές σας για τον καθημερινό σας αγώνα για την ελευθερία μας από τη λογοκρισία, την ελευθερία μας από την απαγόρευση βιβλίων, την ελευθερία μας από την άγνοια, την ελευθερία μας από την ομοφοβία, την ελευθερία μας από τον σεξισμό, την ελευθερία μας από τον ρατσισμό. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο κομπλιμέντο από το να αποκαλείς έναν άνθρωπο μαχητή της ελευθερίας. Και αν πολεμάς τις απαγορεύσεις βιβλίων, αν παλεύεις ενάντια στη λογοκρισία, τότε είσαι μαχητής της ελευθερίας». Διαβάζετε Απαγορευμένα Βιβλία!
