Άβα Χαλκιαδάκη: «Θέλουμε να σπάσουμε τον κύκλο που οδηγεί από την αγραμματοσύνη στη φτώχεια και από την φτώχεια στην αγραμματοσύνη»
Η μεγαλόφωνη ανάγνωση είναι ίσως ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία που έχει ένας γονιός στα χέρια του, ώστε να βοηθήσει το παιδί του να μεγαλώσει, να τονώσει τους δεσμούς ανάμεσά τους και να μοιραστεί την αγάπη για τα βιβλία. Το μόνο που χρειάζεται είναι το παιδί ή τα παιδιά του, λίγο χρόνο και ένα βιβλίο και από εκεί και πέρα η μεγαλόφωνη ανάγνωση θα κάνει τη δουλειά της υπόγεια και μυστικά. Και σιγά-σιγά, μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα, χρόνο με τον χρόνο θα αποκαλύπτει τα μαγικά που έκανε τόσο καιρό. Αυτή τη μαγεία, τον τρόπο που η μεγαλόφωνη ανάγνωση δουλεύει μέσα μας και μας αλλάζει μια για πάντα, είναι κάτι που στην Κόκκινη Αλεπού πιστεύουμε πολύ. Για αυτό και δεν θα μπορούσαμε να μην σας γνωρίσουμε το Διαβάζοντας Μεγαλώνω, ένα διεπιστημονικό σωματείο που με τις παρεμβάσεις του προσπαθεί να διευκολύνει τη γνωριμία του παιδιού με το βιβλίο από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του.
Το Διαβάζοντας Μεγαλώνω δημιουργήθηκε το 2013 από μια ομάδα ανθρώπων που αγαπούν τα παιδιά και τα βιβλία και που γνωρίζουν τη μεγάλη σημασία που έχει η ανάγνωση στην ανάπτυξη των παιδιών και στην πορεία τους στη ζωή. Η ομάδα αυτή δεν προϋπήρχε. Ξεκίνησε το 2011 ως ένας μικρός πυρήνας ερευνητών στο γραφείο της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών Άντας Κατσίκη – Γκίβαλου και τα περισσότερα μέλη της γνωρίστηκαν κατά τη διαδικασία εκπόνησης της μελέτης «Καλλιεργείται η αγάπη για το διάβασμα; Τόποι ανάγνωσης και τρόποι εκπαίδευσης». Η μελέτη αυτή είχε ως στόχο την αποτύπωση των παραμέτρων που συνδιαμορφώνουν το περιβάλλον της ανάγνωσης στην Ελλάδα και τη διερεύνηση των όρων που διασφαλίζουν δυνητικά το δικαίωμα στην ανάγνωση σε μεγαλύτερα τμήματα του παιδικού πληθυσμού.
Όπως αναφέρει στην Κόκκινη Αλεπού η κ. Άβα Χαλκιαδάκη, μέλος της ερευνητικής ομάδας και ιδρυτικό μέλος του Διαβάζοντας Μεγαλώνω, «η μελέτη ανέδειξε τρία βασικά ελλείμματα των πολιτικών ανάγνωσης που ασκούνται στη χώρα μας: την έλλειψη εξειδικευμένου φορέα για το παιδικό βιβλίο, την απουσία πολιτικής για την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών και την ανυπαρξία αναγνωστικής πολιτικής για τη βρεφική και τη νηπιακή ηλικία. Αυτά τα τρία ελλείμματα μας κινητοποίησαν και μας έφεραν κοντά, ανθρώπους από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους που λίγους μήνες πριν δεν γνωριζόμασταν». Τα ελλείμματα των πολιτικών ανάγνωσης και η αναγκαιότητα παρεμβάσεων συζητήθηκαν διεξοδικά στο τριήμερο συνέδριο «Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία: Πραγματικότητες και προοπτικές» και ο διάλογος που αναπτύχθηκε λειτούργησε ως καταλύτης για την απόφαση σύστασης του Σωματείου. «Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία του σωματείου», μας λέει η κ. Χαλκιαδάκη, «έγινε στο συνέδριο, τον Μάρτιο του 2013 και καθοριστικός ήταν ο ρόλος της παιδιάτρου Stefania Manetti, μέλους της Συντονιστικής Επιτροπής του ιταλικού προγράμματος Nati per Leggere, που στην ομιλία της παρουσίασε τη φιλοσοφία, την αναγκαιότητα και τα αποτελέσματα των προγραμμάτων προώθησης της μεγαλόφωνης ανάγνωσης που υλοποιούνται με εξαιρετικά αποτελέσματα σε πολλά μέρη του κόσμου. Το δεύτερο βήμα έγινε την αμέσως επόμενη μέρα, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, σε μια τρίωρη συνάντηση εργασίας με την κ. Manetti, που είχε ως στόχο να μάθουμε περισσότερα από την εμπειρία των Ιταλών και να δούμε με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι ανάλογο και στη χώρα μας. Ακολούθησαν αρκετές συναντήσεις και ένας εξαιρετικά γόνιμος διάλογος μέχρι να καταλήξουμε στην απόφαση για τη δημιουργία του σωματείου μας που απέκτησε νομική υπόσταση λίγο πριν φύγει το 2013. Αυτό που κυρίως μας κινητοποίησε ήταν η ανάδειξη πρωτοβουλιών από τη διεθνή κοινότητα που έχουν ως στόχο να φέρουν το βιβλίο στην καθημερινότητα των παιδιών από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής τους και η τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητά τους, ιδίως για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον με περιορισμένα μορφωτικά ερεθίσματα».
Σκοπός του σωματείου είναι η εφαρμογή πολιτικών και η υιοθέτηση πρακτικών που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των παιδιών στο βιβλίο από τους πρώτους μήνες της ζωής τους και θα ενθαρρύνουν τη συστηματική και αυτόβουλη ενασχόλησή τους με το διάβασμα. «Θέλουμε να βάλουμε περισσότερα παιδικά βιβλία σε περισσότερα σπίτια», μας λέει χαρακτηριστικά η κ. Χαλκιαδάκη. «Να κάνουμε περισσότερα παιδιά να παίρνουν τα βιβλία τους για να παίξουν, με την ίδια άνεση, την ίδια φυσικότητα και την ίδια χαρά που παίρνουν τις κούκλες, τα τουβλάκια και τα αυτοκινητάκια τους. Θέλουμε να κάνουμε περισσότερα παιδιά να ζητούν από το μπαμπά και τη μαμά να τα πάρει αγκαλιά και τους διαβάσει μια ιστορία. Και θέλουμε να είναι περισσότεροι οι γονείς που θα ανταποκρίνονται σε αυτά τα αιτήματα και που θα το κάνουν με την καρδιά τους και σε καθημερινή βάση». Και καταλήγει: «αυτό που στην ουσία θέλουμε είναι να βάλουμε σε τροχιά τον κύκλο της ανάγνωσης στη ζωή των παιδιών και να σπάσουμε τον κύκλο που οδηγεί από την αγραμματοσύνη στη φτώχεια και από τη φτώχεια στην αγραμματοσύνη».
Οι παρεμβάσεις του Διαβάζοντας Μεγαλώνω στηρίζονται στην επιστημονική βιβλιογραφία και στα πορίσματα διεθνών ευρείας κλίμακας ερευνών που επισημαίνουν τη μεγάλη σημασία που έχει για την ανάπτυξη του παιδιού η σχέση που θα αποκτήσει από τα πρώτα χρόνια της ζωής του με το βιβλίο. Επίσης, όπως επισημαίνει η κ. Χαλκιαδάκη «η χαρά που νιώθει το παιδί όταν το παίρνουμε αγκαλιά και μοιραζόμαστε μαζί του ένα βιβλίο, αποτελεί το σημαντικότερο ίσως κίνητρο για την ανάπτυξη μιας δια βίου καλής σχέσης με την ανάγνωση και συνδέεται άμεσα με την κατάκτηση των δεξιοτήτων γραμματισμού που θα του επιτρέψουν να σχεδιάσει ελεύθερα, συνειδητά και μετά λόγου γνώσης το μέλλον του και να πραγματώσει τα όνειρά του». Στα πέντε, σχεδόν έξι πια, χρόνια λειτουργίας του, το σωματείο έχει αναπτύξει σημαντική δραστηριότητα οργανώνοντας επιστημονικές ημερίδες και ενημερωτικές εκδηλώσεις, πραγματοποιώντας επιμορφωτικά σεμινάρια για επαγγελματίες υγείας, βιβλιοθηκονόμους και εκπαιδευτικούς και οργανώνοντας εκδηλώσεις για παιδιά, ενώ έχει συγκροτήσει επιστημονική ομάδα για την επιλογή, την ταξινόμηση και την κριτική θεώρηση των παιδικών βιβλίων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, καθώς και μία διεπιστημονική ομάδα για την επιμόρφωση των επαγγελματιών υγείας.
Η δημιουργία της πρώτης Βρεφικής – Νηπιακής Βιβλιοθήκης στην Ελλάδα
Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί η συμβολή του Διαβάζοντας Μεγαλώνω στον σχεδιασμό και τη λειτουργία της πρώτης Βρεφικής – Νηπιακής Βιβλιοθήκης στην Ελλάδα το 2016. Όπως μας ανέφερε η κ. Χαλκιαδάκη «η διαμόρφωση χώρων για τα πολύ μικρά παιδιά στις βιβλιοθήκες υπήρξε μία από τις πρώτες προτεραιότητες του σωματείου μας, καθώς δεν έχει νόημα να λες στον γονιό ότι πρέπει να διαβάζει καθημερινά στο παιδί του, όταν δεν υπάρχουν βιβλιοθήκες που θα του δώσουν πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό βιβλίων, ώστε να μπορεί να επιλέξει αυτά που του αρέσουν και να μπορέσει να τα χαρεί με το παιδί του στο σπίτι.» Και συνεχίζει: «Η ομάδα μας είχε μελετήσει καλά παραδείγματα βιβλιοθηκών από διάφορες χώρες και είχαμε ήδη αναπτύξει μια εξαιρετική σχέση συνεργασίας με την βιβλιοθήκη Salaborsa της Bologna, στην Ιταλία, όταν η Μαρία Ηλιοπούλου, ιδρυτικό μέλος του σωματείου μας, ανέλαβε τη νεοσύστατη Αντιδημαρχία για το Παιδί στον Δήμο Αθηναίων και προχώρησε τις ενέργειες για τη δημιουργία Βρεφικής – Νηπιακής Βιβλιοθήκης στο κτηριακό συγκρότημα του πρώην ΚΑΠΑΨ, στους Αμπελόκηπους. Το Διαβάζοντας Μεγαλώνω στήριξε την προσπάθεια για τη δημιουργία της βιβλιοθήκης αυτης με πολλούς τρόπους. Η Σοφία Γρηγορίου, μεταφράστρια και μέλος του Δ.Σ. του αωματείου μας, εκπαιδεύτηκε για δύο μήνες στη Salaborsa και οι γνώσεις και η εμπειρία που αποκόμισε αποτέλεσαν ένα πολύτιμο κεφάλαιο που χρησιμοποιήθηκε για την επιμόρφωση του προσωπικού και την ανάπτυξη των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης. Το αρχιτεκτονικό γραφείο CADU πρόσφερε δωρεάν την προμελέτη για τη διαμόρφωση και τον εξοπλισμό του χώρου, λαμβάνοντας υπόψη στο σχεδιασμό τις κατευθυντήριες οδηγίες της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών, ενώ η ομάδα μας προμηθεύτηκε σημαντικό αριθμό ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων που τα πρόσφερε στη βιβλιοθήκη για την ενίσχυση της συλλογή της».
Το Διαβάζοντας Μεγαλώνω συνεχίζει να στηρίζει τη λειτουργία της Βρεφικής – Νηπιακής Βιβλιοθήκης σε σταθερή και εθελοντική βάση με συμφωνητικό συνεργασίας που έχει συνάψει με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού & Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, στη δικαιοδοσία του οποίου βρίσκεται η βιβλιοθήκη.
Ηξερες ότι…
- …από το 2017 το Διαβάζοντας Μεγαλώνω πραγματοποιεί στη Βρεφική – Νηπιακή Βιβλιοθήκη το πιλοτικό πρόγραμμα αναγνώσεων «Διαβάζοντας, μεγαλώνουν!» για παιδιά 12-36 μηνών; Το πρόγραμμα αξιολογείται συνεχώς τόσο από εξωτερικούς παρατηρητές, όσο και με την συμπλήρωση ειδικών ερωτηματολογίων από τους γονείς των παιδιών. Έχουν ολοκληρωθεί πέντε κύκλοι αναγνώσεων στη Βρεφική – Νηπιακή Βιβλιοθήκη, ενώ ένας ακόμα κύκλος πραγματοποιήθηκε το 2018 στην Παιδική Βιβλιοθήκη Δήμου Χαλανδρίου «Μίμης Βασιλόπουλος».
- Το Διαβάζοντας Μεγαλώνω είναι μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών και συμμετέχει στη διοργάνωση συμποσίων και σεμιναρίων για βιβλιοθηκονόμους με προσκεκλημένους από τη διεθνή βιβλιοθηκονομική κοινότητα; Επίσης, είναι μέλος του ευρωπαϊκού δικτύου για την προώθηση της ανάγνωσης EURead, στο οποίο συμμετέχουν 25 φορείς και οργανώσεις από 22 ευρωπαϊκές χώρες και παίρνει μέρος σε όλες τις σχετικές δράσεις και πρωτοβουλίες.
Εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού
Την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου το Διαβάζοντας Μεγαλώνω οργανώνει στο Πάρκο για το Παιδί & τον Πολιτισμό στους Αμπελόκηπους, στην Αθήνα, εκεί όπου βρίσκονται η Βρεφική – Νηπιακή και η Παιδική – Εφηβική Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων, γιορτή για την Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού. Περισσότερες πληροφορίες σύντομα, εδώ στην Κόκκινη Αλεπού!
Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη της κ. Μαρίας Μπούρη, παιδιάτρου και μέλους του σωματείου Διαβάζοντας Μεγαλώνω, για τα οφέλη της μεγαλόφωνης ανάγνωσης.
