Την Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου, στον χώρο του When Hub, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση των εκδόσεων Πατάκη στο πλαίσιο του «Μήνα Εφηβείας 2025», με τίτλο Γράφτηκαν χθες, διαβάζονται σήμερα;. Στο πάνελ συμμετείχαν ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Βαγγέλης Ηλιόπουλος, η συγγραφέας και εμψυχώτρια Στέλλα Κάσδαγλη – συνιδρύτρια των WHEN και inc.lude –, η Δρ Βασιλική Νίκα, μέλος ΕΔΙΠ του ΠΤΔΕ ΕΚΠΑ, και η εκπαιδεύτρια Σεξουαλικής Αγωγής και ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων και συγγραφέας Μαίρη Χιόνη.
Όπως επισημαινόταν και στο κείμενο της πρόσκλησης, τα έμφυλα στερεότυπα, οι διακρίσεις και η βία αποτελούν έννοιες που συχνά κρύβονται μέσα σε εφηβικά βιβλία παλαιότερων δεκαετιών – έργα που πολλές φορές αγαπήθηκαν από το κοινό, αλλά σήμερα διαβάζονται με διαφορετική ματιά. Με την αυξανόμενη κοινωνική ευαισθησία γύρω από θέματα ισότητας, αποδοχής και συμπερίληψης, τίθεται το ερώτημα: τι κάνουμε με αυτά τα κείμενα; Τα αποκλείουμε ή συνεχίζουμε να τα διαβάζουμε, αναγνωρίζοντας ότι αντανακλούν αντιλήψεις μιας άλλης εποχής;
Πρώτος πήρε τον λόγο ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, ο οποίος τόνισε ότι προσεγγίζει το ζήτημα της συζήτησης κυρίως ως συγγραφέας. Υπογράμμισε τη σημασία του διαλόγου γύρω από το τι φοβάται ή τι επιθυμεί να αλλάξει μια κοινωνία σε κάθε ιστορική περίοδο. Εξήγησε ότι δεν θα επιθυμούσε να αναθεωρηθούν παλαιότερα έργα του, καθώς η κατανόηση ορισμένων λέξεων και νοημάτων απαιτεί διαμεσολάβηση από τους ενήλικες. «Ο χρόνος θα ξεκαθαρίσει ποια έργα θα επιζήσουν, ακόμη κι αν κάποιες λέξεις χαθούν», σημείωσε.
Η Στέλλα Κάσδαγλη στάθηκε στη σημασία της συζήτησης με τα παιδιά όταν συναντούν κείμενα που ενδέχεται να αναπαράγουν στερεότυπα ή προσβλητικές αναπαραστάσεις. Ως συγγραφέας, όπως είπε, την ενδιαφέρει να ακούει πώς τα παιδιά σήμερα αντιλαμβάνονται τα παλαιότερα βιβλία της. Επισήμανε επίσης την ευθύνη των εκδοτών στη μετάφραση και επιμέλεια έργων που ενδέχεται να περιέχουν προκαταλήψεις, θέτοντας το ερώτημα: «Πώς μεταφράζεται ένα βιβλίο που έχει μέσα του στερεότυπα; Τι αποφάσεις χρειάζεται να ληφθούν;».
Η Βασιλική Νίκα μίλησε για την προσωπική της εμπειρία διαβάζοντας ως παιδί βιβλία που τότε της φαίνονταν ρεαλιστικά, αλλά σήμερα αποκαλύπτουν ρατσιστικά ή έμφυλα στερεότυπα. Τόνισε ότι τα παλαιότερα βιβλία δεν είναι προς “επιδιόρθωση”, όμως απαιτείται διαμεσολάβηση από τον εκδότη, μέσω επιμέτρων ή σχολίων που θα πλαισιώνουν την ανάγνωση. Σημείωσε, επίσης, μια σύγχρονη αντίφαση: ενώ η κοινωνία είναι πιο ευαισθητοποιημένη από ποτέ για το περιεχόμενο των βιβλίων, οι νέοι αναγνώστες διεθνώς μειώνονται, την ώρα που τα παιδιά καταναλώνουν μαζικά ηλεκτρονικό περιεχόμενο. «Το χρέος μας είναι να καθοδηγούμε και να πλαισιώνουμε – όχι να αποκλείουμε», κατέληξε.
Η Μαίρη Χιόνη αναφέρθηκε στη δύναμη του βιβλίου ως εργαλείου συμπερίληψης για τα παιδιά. Τόνισε ότι τα παλαιότερα έργα, ακόμη και με τα στερεότυπά τους, δεν πρέπει να απορρίπτονται αλλά να αποτελούν αφορμή για συζήτηση. Η παράλληλη χρήση παλιών και νέων κειμένων, όπως και οι ασκήσεις δημιουργικής γραφής, είναι πολύτιμα εργαλεία για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης σε παιδιά και ενήλικες.
Σημαντική ήταν και η παρέμβαση του Δικαίου Χατζηπλή, εκ μέρους των εκδόσεων Πατάκη, ο οποίος υπογράμμισε ότι συχνά είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς τα συναισθήματα ανθρώπων που έχουν βιώσει βία, αποκλεισμό ή ρατσισμό και γίνεται ακόμη δυσκολότερο όταν λείπουν βιβλία που αναδεικνύουν αυτά τα τραύματα.
Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από ταυτόχρονη διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα από την OmniSign (omnisign.gr), επιβεβαιώνοντας τον στόχο της συμπεριληπτικότητας της εκδήλωσης.
