Συγγραφέας – εικονογράφος: Dr. Seuss
Μετάφραση: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Χρονιά έκδοσης: 2018
Ηλικίες: 5+
Να σας γνωρίσουμε τον Γκριντς, τον πιο διάσημο από τους χαρακτήρες που δημιούργησε ο Dr. Seuss και μαζί τον πιο κακό, κυνικό και μισάνθρωπο. Κι όμως, αυτός ο δύστροπος πράσινος τύπος που μισεί τα Χριστούγεννα είναι ένας από τους δύο χαρακτήρες παιδικού βιβλίου (ο άλλος είναι ο Εμπενίζερ Σκρουτζ) που είναι κακός, αλλά συνάμα άρρηκτα συνδεδεμένος με την εορταστική αυτή περίοδο.
Μένει εδώ και 53 χρόνια στην Whoville (Κάποιων-πόλη) απομονωμένος και μακριά από τους Κάποιους που είναι ανοιχτόκαρδοι και καλόκαρδοι. Εκείνος – λέει η ιστορία – γεννήθηκε με καρδιά δυο νούμερα μικρότερη από τις κανονικές καρδιές και μάλλον γι’ αυτό μισεί τα Χριστούγεννα. Τα μισεί όσο τίποτε άλλο και έχει βάλει σκοπό να τα καταστρέψει. Δεν μπορεί να ακούει χαρούμενες φωνές και τραγούδια, δεν μπορεί να ησυχάσει στη σκέψη πως την επόμενη ημέρα, την ημέρα των Χριστουγέννων όλοι θα είναι μαζεμένοι στα σπίτια τους και θα γιορτάζουν, τα παιδιά τους θα τσιρίζουν όλο χαρά και όλοι μαζί θα τρώνε λουκούλια γεύματα. Πρέπει κάτι να κάνει: να κλέψει τα Χριστούγεννα. Με βοηθό τον σκύλο του Μαξ, θα ντυθεί Άγιος Βασίλης και θα το προσπαθήσει. Θα τα καταφέρει όμως;
Ο Γκριντς αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά βιβλία του Theodor Seuss Geisel. Πρωτοκυκλοφόρησε τον Μάιο του 1955 σε ένα τεύχος του αμερικάνικου γυναικείου περιοδικού Redbook με τη μορφή ποιήματος (32 στροφές είχε) με τίτλο “The Hoobub and the Grinch“. Σε μορφή βιβλίου κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Random House το 1957 με τον τίτλο που ξέρουμε και σήμερα (How the Grinch Stole Christmas), σε εικονογράφηση από τον ίδιο τον Dr. Seuss. Από την έκδοσή του ως σήμερα έχει πουλήσει εκατοντάδες εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, έγινε τηλεοπτική ταινία κινουμένων σχεδίων το 1966, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2000 με πρωταγωνιστή τον Jim Carrey και τώρα, το 2018, ο Benedict Cumberbatch του δανείζει τη φωνή του για τη νέα 3D κινηματογραφική ταινία κινουμένων σχεδίων. Πίσω από όλη αυτήν την επιτυχία κρύβεται ο Dr. Seuss, όχι μόνο ως συγγραφέας και εικονογράφος, αλλά και ως ο άνθρωπος πίσω από τον Γκριντς. Γιατί ο Γκριντς είναι ο Dr. Seuss. Όταν γράφτηκε το βιβλίο, ο συγγραφέας του ήταν 53 χρόνων, όσα ακριβώς και τα χρόνια της απομόνωσης του πρωταγωνιστή της ιστορίας τους, ενώ αυτός ο μισανθρωπισμός που χαρακτηρίζει τον Γκριτνς ήταν κάτι που ο Dr. Seuss παραδέχτηκε αργότερα ότι χαρακτήριζε και τον ίδιο. Πέρα από όλα αυτά, το βιβλίο του αγαπήθηκε από γενιές και γενιές παιδιών και τώρα, 61 χρόνια μετά από την πρώτη του κυκλοφορία, έχουμε τη δυνατότητα να το διαβάσουμε και στα ελληνικά.
Ομως, όπως με κάθε σπουδαίο κείμενο, το μεγάλο στοίχημα είναι η μετάφραση. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση το πρωτότυπο κείμενο είναι εξαιρετικά δύσκολο: ομοιοκαταληξίες, περίεργες λέξεις (o Dr. Seuss ήταν λεξιπλάστης), πολλές (πάρα πολλές) επαναλήψεις, ο ρυθμός του έμμετρου λόγου, η μουσικότητα των λέξεων και μια εικονογράφηση που είναι τόσο σφιχτά “δεμένη” με τις λέξεις που δύσκολα τα χωρίζεις αυτά τα δύο για να μπορέσεις να αποδώσεις την ιστορία σε μιαν άλλη γλώσσα, κρατώντας τo αρχικό ύφος. Ακόμα και οι τίτλοι των βιβλίων του Dr. Seuss αποτελούν κεφάλαιο μελέτης για τους μεταφραστές ανά τον κόσμο***, όπως και το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα του συγκεκριμένου βιβλίου, που έμελε να γίνει συνώνυμο του killjoy (= Grinch, αυτός που κάνει χαλάστρα). Όλα τα παραπάνω έκαναν προφανώς το έργο του Ελληνα μεταφραστή εξαιρετικά δύσκολο, με αποτέλεσμα να έχουμε στα χέρια μας ένα αποδυναμωμένο κείμενο σε σχέση με το πρωτότυπο, που έχει χάσει τη μαγεία του, τη γοητεία των ομοιοκαταληξιών και κυρίως τη μουσικότητα των λέξεων και τον ρυθμό του. Παρόλα αυτά, η ουσία της ιστορίας παραμένει: τα Χριστούγεννα σημαίνουν πολλά παραπάνω από δώρα, don’t be such a grinch!
*** Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει αυτό το κείμενο για το αν μπορεί ο Dr. Seuss να μεταφραστεί από μια μηχανή μετάφρασης κι όχι απο έναν μεταφραστή, αλλά και αυτή η εργασία του βραβευμένου ποιητή και καθηγητής Ιαπωνικής λογοτεχνίας και μετάφρασης στο Western Michigan University των ΗΠΑ, Jeffrey Angles, με θέμα τη μετάφραση βιβλίων του Dr. Seuss στα Ιαπωνικά.
