Με μια πολύ δύσκολη για όλους εποχή, τα κόμικς έρχονται να μας σώσουν, δίνοντας τη λύση στον αναγκαστικό εγκλεισμό και γεμίζοντας τη ζωή των παιδιών με τέχνη. Η Athens Comics Library δημιούργησε πακέτα γεμάτα καλλιτεχνικές δραστηριότητες για παιδιά προσχολικής ηλικίας, με βάση τα κόμικς και την αφήγηση. Με αφορμή το πρότζεκτ “Take Away Art”, η “Κόκκινη Αλεπού” μίλησε με τη Λήδα Τσενέ, μία από τις τρεις δημιουργούς των πακέτων αυτών, ιδρύτρια της Athens Comics Library και διευθύντρια επικοινωνίας, εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών Προγραμμάτων της Comicdom Press, για την ανάγκη της επαφής με την Τέχνη σε δύσκολους καιρούς, τους σκοπούς και τις δράσεις της βιβλιοθήκης, τα κόμικς και την γενική παρουσία της 9ης Τέχνης στην Ελλάδα.
Ας μιλήσουμε λίγο για την Athens Comics Library. Πότε και πώς ξεκίνησε η ιδέα της δημιουργίας της, ποιοι οι σκοποί της και με ποιον τρόπο δραστηριοποιείται;
Η Athens Comics Library ιδρύθηκε το 2015. Η ιδέα υπήρχε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας· θέλαμε έναν φυσικό χώρο συνάντησης με την κοινότητα που έχει δημιουργηθεί τόσο γύρω από το Comicdom Con Athens, το διεθνές φεστιβάλ κόμικς που γίνεται κάθε χρόνο από το 2006, όσο και από τους συμμετέχοντες στα εργαστήρια που οργανώνουμε εδώ και μια δεκαετία. Επίσης, ήταν και λίγο θέμα ζήλειας. Σε κάθε ταξίδι στο εξωτερικό επισκεπτόμουν και μια βιβλιοθήκη κομικς και πάντα ονειρευόμουν μια τέτοια και στην Ελλάδα. Εκτός από το να έχουμε φυσικό χώρο συνάντησης με την κοινότητά μας, η ACL στόχο έχει να ενισχύσει κάτι που βρίσκεται στον πυρήνα της Comicdom Press, από όταν ξεκίνησε η δραστηριότητά μας, το 2004. Να συμβάλλουμε στη δημιουργία νέου αναγνωστικού κοινού κομικς, να συστήσουμε αυτό το ενδιαφέρον και δυναμικό αφηγηματικό μέσο σε όσο το δυνατόν περισσότερους, να μεγαλώσουμε την κόμικ σκηνή της χώρας. Στα ράφια της θα βρει κανείς μια συλλογή που αριθμεί περίπου 2.500 τίτλους από αμερικανικά, ευρωπαϊκά και ελληνικά κομικς και manga. Η βιβλιοθήκη μας είναι συνδρομητική. Οι συνδρομητές έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται κομικς όπως ακριβώς γίνεται σε μια οποιαδήποτε άλλη δανειστική βιβλιοθήκη. Επίσης, φιλοξενούμε αρκετά εργαστήρια, ομιλίες και άλλες δράσεις, ενώ η αγαπημένη μας είναι η επίσκεψη των σχολικών τάξεων.
Πριν αναφερθούμε στο προτζεκτ Take Away Art, θα θέλαμε να πείτε μερικά πράγματα για το πρόγραμμα “Bonds”.
Από το 2016 δραστηριοποιούμαστε ενεργά στο σχεδιασμό και την υλοποίηση εργαστηρίων για πρόσφυγες και μετανάστες, αξιοποιώντας τη δύναμη των κόμικς. Αυτό ήρθε σαν αποτέλεσμα της δουλειάς που ήδη είχαμε κάνει σε διαπολιτισμικά σχολεία και που μας έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο αυτό που ήδη ξέραμε: αν δώσεις σ’ ένα παιδί ένα μολύβι κι ένα χαρτί και του πεις να φτιάξει μια ιστορία, θα το κάνει με τον καλύτερο τρόπο. Αν μάλιστα βάλεις πολλά παιδιά να συνεργαστούν, θα πουν ακόμα πιο ωραίες ιστορίες, ακόμα και αν δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Αυτή μας η εμπειρία μας οδήγησε αργότερα στην ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού εγχειριδίου για την αξιοποίηση των κομικς ως εργαλείο ανάπτυξης γλωσσικών και άλλων κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων για παιδιά πρόσφυγες και τους φροντιστές τους. Το BONDS είναι ακριβώς αυτό,υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού προγράμματος Erasmus+ και είναι ελεύθερα διαθέσιμο από την ιστοσελίδα της Athens Comics Library.
Kαι τα Baytna Hubs τι είναι;
Βaytna στα αραβικά σημαίνει σπίτι και αυτό ακριβώς είναι τα Baytna Hubs που λειτουργούν στην Ελλάδα (3 στον αριθμό) με την υποστήριξη του Refugee Trauma Initiative και του Help Refugees. To 2019 η Athens Comics Library έγινε μέλος της οικογένειας των Baytna Hubs δημιουργώντας έναν ασφαλή, δημιουργικό χώρο για παιδιά πρόσφυγες προσχολικής ηλικίας και τους φροντιστές τους. Εκεί λοιπόν προσφέρουμε απασχόληση στα παιδιά αξιοποιώντας φυσικά τα comics και την αφήγηση, ενώ παράλληλα χτίζουμε μια όμορφη κοινότητα μάθησης, συνεργασίας και παιχνιδιού. Πριν μας κλείσει ο κορονοϊός, οι υπηρεσίες μας ήταν ανοιχτές κάθε Δευτέρα και Παρασκευή 10.00-14.00, ενώ τις Τετάρτες το ραντεβού μας δινόταν στο Σεράφειο Κέντρο Αθλητισμού στην Αθήνα. Μέσα από τη μεθοδολογία του Baytna επιχειρούμε να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη των παιδιών προσφύγων, τα οποία βιώνουν στρες, ανασφάλεια και τραύμα και παράλληλα να ενδυναμώσουμε τις οικογένειές τους.
Τι είναι λοιπόν το Take Away Art και πώς συνδέεται με το Baytna Hub;
Πρόκειται για πακέτα δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά προσχολικής ηλικίας, τα οποία περιλαμβάνουν όλα τα υλικά και τις οδηγίες για τέσσερις δραστηριότητες. Αποτελούν τη δική μας απάντηση τόσο στην πανδημία, όσο και στην ψηφιακή κόπωση που έχει αρχίσει να ταλαιπωρεί πολύ κόσμο, ακόμα και τα παιδιά. Και οι τρεις, η Nτίνα Ντζιώρα, η Βασιλεία Βαξεβάνη κι εγώ, που εμπλεκόμαστε στη δημιουργία του Take Away Art, είμαστε μαμάδες με μικρά παιδιά που αντιμετωπίζουμε τις δικές μας προκλήσεις μέσα στην καραντίνα. Αυτή μας η πολύ προσωπική εμπειρία και κυρίως η ανάγκη να παραμείνουμε συνδεδεμένες με τα παιδιά του Baytna Hub, που αυτή τη στιγμή βιώνουν μεγαλύτερη απομόνωση, μας οδήγησε στα δημιουργικά πακέτα μας. Κάθε πακέτο Τake Away Art περιέχει: προσωπικό γράμμα στον/στη μικρό/ή φίλο/η με το όνομά του/της, τέσσερις δημιουργικές δραστηριότητες – μια για κάθε εβδομάδα του μήνα – που βασίζονται στο κόμικ και τη δημιουργική αφήγηση, όλα τα υλικά για κάθε δραστηριότητα, γραπτές οδηγίες για τις δραστηριότητες σε τέσσερις γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και φαρσί) και μικρά δωράκια-εκπληξη απο τους συνεργάτες μας. Για κάθε πέντε πακέτα που αγοράζονται (το κόστος είναι 25 ευρώ, συν 3 ευρώ έξοδα αποστολής για νομούς εκτός Αττικής), εμείς προσφέρουμε ένα δωρεάν σε παιδιά ευάλωτων ομάδων και φυσικά στα παιδιά του Baytna Hub. Κάθε πακέτο φτιάχνεται με πολλή αγάπη από την Artεμις, την κοπέλα που θα δει κανείς και στο λογότυπό μας, και η χαρά της όταν τα παραδίδει με το ποδήλατό της στους μικρούς μας φίλους είναι πολύ μεγάλη.
Ποια πιστεύευτε ότι είναι η θέση της Τέχνης μέσα στην πανδημία; Με ποιον τρόπο βοηθάει τα παιδιά;
Η τέχνη για εμάς είναι ζωτικής σημασίας. Είναι όπως η τροφή, το νερό, ο αέρας που αναπνέουμε. Ειδικά σε δύσκολες περιόδους είναι ένας τρόπος να παραμείνουμε ενεργοί και κυρίως αισιόδοξοι. Η δημιουργικότητα, μέσα από την τέχνη, βοηθά τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους, να αποσυνδεθούν από το άγχος τους και να εκφράσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα. Επίσης, η τέχνη απαιτεί προσήλωση και αυτή η προσήλωση μπορεί να αποβεί σωτήρια σε μια εποχή όπου όλα είναι τόσο ρευστά. Μην ξεχνάμε επίσης ότι η καλλιτεχνική παραγωγική διαδικασία είναι ευχάριστη και διασκεδαστική, αλλά και μια ευκαιρία για γονείς και παιδιά να περάσουν χρόνο μαζί.
Είστε οι πλέον κατάλληλοι άνθρωποι να μας μιλήσετε για το ποια είναι η θέση των κόμικς στην Ελλάδα. Προφανώς – και κρίνοντας από τον κόσμο που συρρέει στα Comicdom Con Athens – υπάρχει κοινό που το αφορά το είδος Τέχνης. Ομως τι γίνεται με τα Μέσα που ασχολούνται με αυτό και απευθύνταν σε ένα πιο ευρύ κοινό; Το «9» δεν υπάρχει πια, το ίδιο και ο «Μπλε Κομήτης», που άντεξε μόλις δύο χρόνια.
Ναι, είμαστε, ή τουλάχιστον ήμασταν προ κορονοϊου, σε μια πολύ καλή στιγμή της ελληνικής σκηνής. Περισσότερες εκδόσεις, νέοι και ταλαντούχοι δημιουργοί, καινούργια φεστιβάλ και εκδηλώσεις, ενδιαφέρον και μεγάλων εκδοτικών για την ένταξη των graphic novels στους καταλόγους τους συνιστούν λόγους να είμαστε χαρούμενοι και να ελπίζουμε ότι η εγχώρια σκηνή θα μεγαλώσει ακόμα περισσότερο. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από περίπου 10 χρόνια που ξεκινούσαμε τα εκπαιδευτικά μας εργαστήρια είχαμε ελάχιστα ελληνικά comics να προτείνουμε στους δασκάλους που πείθονταν να τα αξιοποιήσουν. Σήμερα, όχι μόνο έχουμε, αλλά κάθε χρόνο προστίθενται και νέα στη λίστα μας. Από την άλλη, αυτό με τα έντυπα είναι ενδιαφέρον, όμως νομίζω ότι σχετίζεται και με τη γενικότερη πτώση του έντυπου, του περιοδικού γενικά. Φυσικά και θα ήταν υπέροχο να έχουμε ξανά ένα περιοδικό αφιερωμένο στα κομικς, όμως όταν υπάρχουν τόσες ψηφιακές πηγές, ο ανταγωνισμός αυξάνεται δραματικά.
Πώς βλέπουν το είδος οι μεγάλοι εκδοτικοί; Σε τι θεωρείτε εσείς ότι οφείλεται η στροφή που παρατηρείται παγκοσμίων – και στην Ελλάδα σιγά σιγά – με τις διασκευές κλασικών βιβλίων σε μορφή graphic novel;
Όπως είπα και πιο πάνω, ναι υπάρχει ενδιαφέρον και από μεγαλύτερους εκδοτικούς. Πολύ πρόσφατα για παράδειγμα κυκλοφόρησε από το Μεταίχμιο “Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου” της Άλκης Ζέη σε μορφή graphic novel από τον Δημήτρη Μαστώρο και όλο και περισσότεροι από τους μεγάλους μπαίνουν στο παιχνίδι. Αυτός εμάς μας δείχνει αφενός ότι έχει ανοίξει η αγορά, αφετέρου ότι αναγνωρίζεται- επιτέλους- η δυναμική που μπορεί να έχει αυτό το μέσο. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε βάλει και εμείς ένα χεράκι σε αυτό και με το φεστιβάλ μας (που έκλεισε 15 χρόνια) και κυρίως με τα εργαστήρια που διοργανώνουμε εντός και εκτός φεστιβάλ φέρνοντας σε επαφή παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς, βιβλιοθηκονόμους με την τέχνη που τόσο αγαπάμε.
Έχει ξεκινήσει μια τεράστια συζήτηση εδώ και κάποια χρόνια και ειδικά στην Αμερική, τη χώρα με τη μεγαλύτερη βιβλιοπαραγωγή, για τον ρόλο των κόμικς στην αναγνωστική ζωή των παιδιών και το ότι πλέον έχει αλλάξει ο τρόπος που το είδος Τέχνης και λογοτεχνίας αντιμετωπίζεται «από αυτούς που ξέρουν καλύτερα». Κόμικς τιμώνται με Caldecott και Newbery Awards, βιβλιοθήκες προτείνουν στους αναγνώστες τους τίτλους κόμικς με μεγαλύτερη άνεση, κλπ. Τι είναι αυτό που προκάλεσε αυτήν την στροφή και γιατί ως τώρα τα κόμικς αντιμετωπίζονταν ως «λιγότερο λογοτεχνία» ή «λιγότερο Τέχνη»;
Αυτή είναι μια πραγματικά πολύ μεγάλη συζήτηση. Τα κομικς δυστυχώς φέρουν μαζί τους αρκετές παρανοήσεις, στερεότυπα αν θες, τα οποία όμως ευτυχώς αρχίζουν σιγά σιγά να αλλάζουν. Ήδη, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης τους ως αναγνωστικό είδος, το ίδιο το μέσο επέλεξε, κατά κάποιο τρόπο, να υποβαθμίσει τη δυναμική του. Η ίδια η επιλογή του ονόματος “κόμικς” τα συνέδεσε με κάτι αστείο, με κάτι απλοϊκό. Έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του ‘80 για να δούμε δουλειές όπως το Maus του Art Spiegelman, το Watchmen των Alan Moore/Dave Gibbons, το Batman: The Dark Knight Returns του Frank Miller να επανασυστήνουν το μέσο και σταδιακά να δημιουργείται μια καινούργια αντίληψη γύρω από τα κόμικς: ότι είναι ένα ξεχωριστό είδος και ότι μπορούν να αφηγηθούν όλες τις ιστορίες παιδικές, ενήλικες, περιπέτειες, αυτοβιογραφίες, τρόμου, ρομαντικές κλπ. Επίσης, σταδιακά έχουμε το ενδιαφέρον μεγάλων εκδοτικών οίκων που αγκαλιάζουν και τα comics, βάζοντάς τα στις λίστες των ευπώλητων στις μεγάλες εφημερίδες, ενώ δημιουργοί όπως ο Neil Gaiman, που πατά και στη λογοτεχνία, δίνουν τα δικά τους διαπιστευτήρια για την “αξιοπιστία” της 9ης Τέχνης. Ενδιαφέρον έχει επίσης και το γεγονός ότι κάποια κόμικς, όπως για παράδειγμα το Bone του Jeff Smith, καθιερώνεται ως σχολικό ανάγνωσμα και έτσι έχουμε και μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών να εντάσσει πια τα κόμικς στη μαθησιακή διαδικασία. Όλα τα παραπάνω, καθώς και το γεγονός ότι κόμικς βλέπεις πια και στα ραφια μεγάλων βιβλιοπωλείων και όχι μόνο στα εξειδικευμένα καταστήματα (τα οποία όμως πρέπει και συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε), η μεταφορά πολλών κόμικς και στη μεγάλη οθόνη- και δεν αναφέρομαι μόνο στα υπερηρωικά-, η αύξηση της εκδοτικής παραγωγής, η οποία πλέον ικανοποιεί όλα τα γούστα, ηλικίες και βαλάντια, η διοργάνωση όλο και περισσότερων εκδηλώσεων γύρω από την 9η Τέχνη, βοηθούν στο να αποκτήσουν πια το σεβασμό που τους αξίζει.
Περισσότερα για την Athens Comics Library εδώ.
Περισσότερα για τα πακέτα Τέχνης Take Away Art εδώ.
