Δημιουργός: Oliver Jeffers
Mετάφραση: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εκδόσεις: Ικαρος
Χρονιά έκδοσης: 2020
Ηλικίες: 5+ και για ενήλικες
Ο Φαούστο πιστεύει ότι όλα του ανήκουν. Μια μέρα αποφασίζει να το επιβεβαιώσει και ξεκινά ένα ταξίδι στο οποίο συναντά ένα λουλούδι, ένα δέντρο, ένα πρόβατο, μια λίμνη, ένα βούνο… Ολα σκύβουν το κεφάλι και υποτάσσονται στη δύναμή του. Μέχρι που φτάνει στη θάλασσα. Η θάλασσα όμως έχει διαφορετική άποψη.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Oliver Jeffers απευθύνεται μέσα από τα βιβλία του τόσο στον μικρό σε ηλικία αναγνώστη, όσο και στον ενήλικα. Μετά τα The Heart and the Bottle, Ενα παιδί από βιβλία και το Βρισκόμαστε εδώ: σημειώσεις για τη ζωή στον πλανήτη Γη, δημιούργησε ένα εξαιρετικό βιβλίο, ίσως ένα από τα ομορφότερα της χρονιάς, αντλώντας έμπνευση από το ποίημα Enough – The Joe Heller Poem, που έγραψε και δημοσίευσε ο Κερτ Βόνεγκατ (Kurt Vonnegut) στο περιοδικό The New Yorker, τον Μάιο του 2005. Στο ποίημα αυτό ο Βόνεγκατ διηγείται ένα περισταστικό όπου, καλεσμένοι ο ίδιος και ο επίσης συγγραφέας και φίλος του Josef Heller στο σπίτι ενός εκατομμυριούχου, ο Βόνεγκατ ρωτάει τον Χέλερ αν τον ενοχλεί που ο οικοδεσπότης τους έβγαλε την προηγούμενη μέρα όσα έσοδα είχε κάνει ως τότε το σπουδαίο του βιβλίο Catch-22, για να πάρει την απάντηση “έχω κάτι που εκείνος δεν έχει· τη γνώση ότι έχω όσα μου χρειάζονται“.
Ενας άντρας, μεσήλικας, ντυμένος στην πένα, μαυρισμένος, αλλά όχι μαύρος, απαιτεί από οτιδήποτε ανήκει στη φύση να υποταχθεί στη δύναμή του και να γίνει δικό του. Κι αν κάτι από αυτά που διεκδικεί έχει αντίρρηση, σηκώνει τη γροθιά του, χτυπάει το πόδι του στο έδαφος και ουρλιάζει οργισμένος, μέχρι να καταφέρει να περάσει το δικό του, όπως ακριβώς κάνει ένα τρίχρονο σε tantrum. Ώσπου φτάνει η σειρά της θάλασσας, η οποία δεν υποτάσσεται. Ο Φαούστο θα θελήσει “να της δείξει εκείνης“, για να χαθεί τελικά μια για πάντα. Η αλαζονεία του θα τον οδηγήσει στον θάνατο. Η ζωή όμως θα συνεχιστεί και ο χαμός του δεν θα έχει καμία σημασία για τίποτα από όλα αυτά που κάποτε κατείχε, γιατί εκείνα θα συνεχίσουν να υπάρχουν παρά την απουσία του Φαούστο*.
Ο Jeffers, μέσα από αυτόν τον παραβολικό μύθο που έπλασε, μιλάει για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τον εγωισμό, την απληστία, την υπερκατανάλωση και τους κινδύνους που ενέχει η νοοτροπία ότι ο κόσμος γύρω μας είναι δεδομένος. Δεν είναι. Το μόνο δεδομένο είναι ότι η Γη θα συνεχίσει να γυρίζει ακόμα κι όταν εμείς δεν θα είμαστε εδώ. Αν και το βιβλίο αυτό γράφτηκε πριν από 5 χρόνια και κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2019, πολύ πριν δηλαδή το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19, στην Ελλάδα μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε σε μια εξαιρετικά περίεργη χρονική περιόδο, με τον θανατηφόρο ιό να μαστίζει ήδη την Ασία και να απειλεί και όλον τον υπόλοιπο κόσμο· να απειλεί ό,τι θεωρούσαμε ως τώρα δεδομένο. Η ιστορία του Jeffers θα μπορούσε – και ίσως θα έπρεπε – να λειτουργήσει σαν καμπανάκι κινδύνου τώρα που βρισκόμαστε στην άκρη του γκρεμού: αν όλα πάνε καλά και βγούμε ζωντανοί από όλο αυτό που συμβαίνει γύρω μας, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και ενεργούμε σε βάρος των άλλων ανθρώπων, των ζώων, της ίδιας της φύσης. Δεν είμαστε πάνω από όλους, δεν έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων. Δεν τον είχαμε ποτέ. Είμαστε μέρος όλου αυτού που ονομάζεται ζωή πάνω στον πλανήτη.
Κοιτώντας την εικόνα του Φαούστο που δημιούργησε ο Oliver Jeffers δεν μπορείς να μην σκεφτείς πως ο καλλιτέχνης έφτιαξε τον πρωταγωνιστή του θέλοντας να δώσει πρόσωπο στον καπιταλισμό. Ο ίδιος άλλωστε, μιλώντας σε μεγάλη εφημερίδα του εξωτερικού, αναφέρει πώς “δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος που να ενέπνευσε την εικόνα του Φαούστο. Θα έλεγα πως [σ.σ. την έμπνευση έδωσαν] τα υπάρχοντα συστήματα που δημιουργούν την τάση για αλαζονεία και απληστία, τα δύο στοιχεία που καταστρέφουν τον πλανήτη“. Διαβάζοντας την υπέροχη, συνάμα όμως σκληρή, ιστορία του Jeffers, δεν μπορούσα να μην σκεφτώ τους Φαούστο της δικής μας εποχής,όλους εκείνους που έχουν πολλά, όμως διεκδικούν ακόμα παραπάνω, όπως τον Martin Shkreli ή τον Joel Freedman. Ειδικά στην περίπτωση του πρώτου, η ζωή του έπαιξε το ίδιο άσχημο παιχνίδι που έπαιξε κι εκείνος σε βάρος εκατομμυρίων ασθενών. Για τον δεύτερο, περιμένουμε τον χρόνο και το κάρμα να κάνει τη δουλειά του.
Κλείνοντας, θα πρέπει να κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στην εικονογράφηση και την τυπογραφία. Ο Jeffers ήθελε με το συγκεκριμένο βιβλίο να αποτίσει φόρο τιμής στον παραδοσιακό τρόπο δημιουργίας βιβλίων. Η Τύχη του Φαούστο φτιάχτηκε εξ’ολοκλήρου στο Παρίσι, στα Idem Studios, εκεί που βρίσκεται μια μηχανή λιθογραφίας ηλικίας 200 ετών, ενώ ακόμα και η γραμματοσειρά, η Chambord Maigre, είναι από τις γραμματοσειρές που χρησιμοποιούσαν στις εκτυπώσεις της δεκαετίας του 1940. Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά μοναδικό, ένα υπέροχο εικονοβιβλίο από όλες τις απόψεις.
*Σύμφωνα με τον γερμανικό μύθο, ο Φάουστ πούλησε την ψυχή του στον Διάολο, συνάπτωντας σύμφωνο αμοιβαίας υποστήριξης και συμμαχίας με τον δαίμονα Μεφιστοφελή. Ο δαίμονας θα τον υπηρετεί για κάποια χρόνια, όμως μετά η ψυχή του Φάουστ θα ανήκει στον Διάολο και θα είναι για πάντα σκλάβος του. Ο μύθος του Φάουστ έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς (Goete, Marlowe, Bulkakov), έχει γίνει όπερα και έργο για συμφωνική ορχήστρα (Wagner, Schumann, Liszt, Mahler), ένω έχει εμπνεύσει και σύγχρονους καλλιτέχνες, όπως τους Radiohead (Faust Arp, από το άλμπουμ τους In Rainbows), τους Queen (Bohemian Rhapsody, από το άλμπουμ A Night at the Opera) και τους Gorillaz (Faust, από το άλμπουμ G-Sides).
