Από τις 3 ως τις 12 Σεπτεμβρίου η Αθήνα θα γεμίσει από τις δημιουργίες Ελλήνων και ξένων εικονογράφων που θα βρεθούν κάτω από τη στέγη του πρώτου στην ιστορία της Ελλάδας φεστιβάλ εικονογράφησης. Ενα φεστιβάλ που θέλει να κάνει μια πρώτη χαρτογράφηση της κοινότητας των εικονογράφων που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, και να μας γνωρίσει τις άπειρες εφαρμογές του illustration. Με αφορμή τη διοργάνωση του πρώτου illustradays, η Κόκκινη Αλεπού είχε την ευκαιρία να μιλήσει με δύο από τα βασικά μέλη της οργανωτικής ομάδας του φεστιβάλ, την Hundred Worlds, τη Ραφαέλα Καραγιάννη και την Αναστασία Τερζίδου, αλλά και την πολύ γνωστή στον κόσμο του ελληνικού παιδικού βιβλίου εικονογράφο Φωτεινή Τίκκου, η οποία αναλαμβάνει χρέη καλλιτεχνικής διευθύντριας του illustradays.
Πώς προέκυψε η ιδέα για το illustradays και ποια είναι η Hundrend Worlds που το διοργανώνει;
Ραφαέλα Καραγιάννη: H ιδέα ήρθε μέσα από τα χρόνια γνωριμίας μας με την Αναστασία Τερζίδου και τον Sebastiano Mion και τη διοργάνωση κάποιων εκδηλώσεων, μία εκ των οποίων είχε σχέση με την εικονογράφηση. Κάπως, λοιπόν, μετά την πρώτη καραντίνα καθίσαμε, μιλήσαμε και αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι που να έχει σχέση με το illustration στην Ελλάδα, που να συνδέεται όμως και με την έκθεση Le immagini della fantasia*, την οποία είχαμε μεταφέρει από την Ιταλία και οργανώσει στο πλαίσιο του AnimaSyros το 2018. Πίσω από το illustradays είμαστε εμείς οι τρεις, η Hundred Worlds, μια νεοσύστατη ομάδα με φρέσκιες ιδέες και προτάσεις για την πολιτιστική εκπαίδευση και την ανάδειξη της εικονογράφησης σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Αναστασία Τερζίδου: Ουσιαστικά ο καθένας από εμάς δίνει στην ομάδα την τεχνογνωσία που έχει πάνω στον τομέα που ασχολείται και γνωρίζει. Και ενώ στο κομμάτι της οργάνωσης, του σχεδιασμού του προγράμματος ήμασταν καλυμμένοι, χρειαζόμασταν έναν καλλιτεχνικό διευθυντή κι έτσι μπήκε στην ομάδα και η Φωτεινή Τίκκου, την οποία γνωρίζαμε από μια άλλη έκθεση που είχαμε κάνει. Η Φωτεινή αντιπροσωπεύει αυτό που θέλουμε να κάνουμε, οπότε η επιλογή της ήταν σχεδόν μονόδρομος.
Το φεστιβάλ αυτό φορά μόνο την εικονογράφηση όπως την γνωρίζουμε εμείς μέσα από τα παιδικά βιβλία ή γενικά το illustration ως Τέχνη;
Η ιδέα για το φεστιβάλ ξεκίνησε με την έκθεση Le immagini della fantasia. Αρχικά για εμάς έπαιξε σημαντικό ρόλο το γεγονός ότι βλέπαμε γύρω μας έργα που μπορεί να μην περνούσε καν από το μυαλό μας ότι αποτελούν μέρος ενός παιδικού βιβλίου. Οπότε ο πρώτος ενθουσιασμός προήλθε από αυτό. Προσπαθώντας να οριοθετήσουμε το θέμα του illustration για το φεστιβάλ, συνειδητοποιήσαμε ότι είναι πολύ ευρύ το πεδίο και έχει εφαρμογή σε πάρα πολλούς άλλους τομείς πέρα από το παιδικό βιβλίο. Προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε δράσεις και ιδέες που να φέρνουν πιο κοντά ολόκληρη την κοινότητα του illustration. Με αφορμή το παιδικό βιβλίο, θέλαμε να δούμε και που αλλού έχει αυτό το κομμάτι εφαρμογή, τι επαγγελματίες υπάρχουν εκεί έξω και πώς χρησιμοποιούν το αντικείμενο εργασίας τους σε τομείς όπως το βιβλίο ενηλίκων, τα editorial των περιοδικών, κλπ. Το κομμάτι, δηλαδή, του illustration που δεν συνδέεται αποκλειστικά με το παιδικό βιβλίο και που μπορεί κάποιος να αγοράσει έργα εικονογράφησης αυτόνομα, χωρίς απαραίτητα να έχουν προέλθει από κάποια έντυπη έκδοση. Ουσιαστικά αυτό που θέλαμε είναι να δούμε τι κοινότητα υπάρχει στην Ελλάδα γενικά και να απευθυνθούμε και σε αυτή, καθώς θεωρήσαμε ότι με αυτόν τον τρόπο η πρότασή μας θα ήταν πιο ολοκληρωμένη, από τη στιγμή που δεν υπάρχει σε αυτή τη φάση κάποια άλλη δράση ή διοργάνωση που να αφορά το illustration γενικά.
Ποιες είναι οι θεματικές του φεστιβάλ και τι δράσεις θα περιλαμβάνει;
Ρ.Κ. Φανταζόμαστε το illustradays σαν 10 ημέρες γιορτής, διάδρασης, οπότε όλες οι μέρες θα έχουν όσο περισσότερες δράσεις γίνεται, covid επιτρέποντος. Θα έχουμε σταθερά όλες τις ημέρες τρεις εκθέσεις: η μία θα είναι της Le immagini della fantasia, η άλλη θα είναι η έκθεση The Next Day, τα έργα της οποίας θα προκύψουν από το ανοιχτό κάλεσμα σε εικονογράφους που μένουν στην Ελλάδα που έχει ήδη γίνει και τρέχει ως τις 10 Ιουλίου. Σκοπός αυτής της έκθεσης είναι να στηρίξουμε και να προβάλλουμε ως πρώτη διοργάνωση την εγχώρια παραγωγή και να δούμε κι εμείς τι υπάρχει και να στηρίξουμε και οικονομικά τους καλλιτέχνες, αφού θα υπάρχει η δυνατότητα πώλησης των έργων αυτών. Η τρίτη έκθεση θα είναι της Φωτεινής Τίκκου, μια μικρής κλίμακας έκθεση με επιλεγμένα έργα της, τόσο μέσα από παιδικά βιβλια που έχει φιλοτεχνήσει, όσο και δικά της, ανεξάρτητες δημιουργίες. Θα υπάρχουν επίσης εργαστήρια εικονογράφησης, εικονογράφησης και animation, character design, κατασκευής παιδικού βιβλίου, όλα για παιδιά προς το παρόν, αλλά και ομιλίες με παρουσιάσεις συγκεκριμένων καλλιτεχνών. Και τέλος αναμένεται και η ανακοίνωση των καλεσμένων από την Ελλάδα και το εξωτερικό και δράσεις εξωστρέφειας και networking, ώστε να γίνει το φεστιβάλ ένας χώρος συνάντησης των επαγγελματιών ή φοιτητών εικονογράφησης με τους ανθρώπους των εκδοτικών οίκων, της διαφήμισης, κλπ. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε να αναφέρουμε και το portfolio review από τη Φωτεινή Τίκκου, αλλά και από τον επίτιμο καλεσμένο του φεστιβάλ, το όνομα του οποίου θα ανακοινωθεί πολύ σύντομα.
Φωτεινή, εσύ έχεις ζήσει στο εξωτερικό για μεγάλο διάστημα κι έχεις εργαστεί ως εικονογράφος εκεί, οπότε έχεις και εμπειρία κι από ανάλογα φεστιβάλ του εξωτερικού. Ποια είναι η εικόνα που έχει στο μυαλό σου για τις δράσεις που οργανώνονται στο εξωτερικό και αφορούν αποκλεστικά την εικονογράφηση, πέρα από το παιδικό βιβλίο και τις κλαδικές εκθέσεις, και τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα; Υπάρχει κοινότητα;
Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι στο εξωτερικό η εικονογράφηση, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το παιδικό βιβλίο, γενικά το illustration ως επάγγελμα είναι κάτι πιο αναγνωρισμένο από ό,τι στην Ελλάδα. Εδώ αν πεις πως είσαι εικονογράφος, ο άλλος αυτομάτως καταλαβαίνει ότι κάνεις αγιογραφίες κι εσύ καλείσαι να εξηγήσεις τι είναι ο εικονογράφος και τι κάνει. Στο εξωτερικό οι εικονογράφοι ως επαγγελματίες είναι περισσότερο ορατοί και αναγνωρισμένοι. Στο πλαίσιο αυτό διοργανώνονται πράγματα με μία φυσικότητα. Εκθέσεις, φεστιβάλ, θα δεις ακόμα και σε bazaar ανθρώπους να έχουν προς πώληση τα έργα τους. Μου δίνεται η εντύπωση από την έως τώρα εμπειρία μου, ότι το ελληνικό κοινό δε γνωρίζει τι είναι το illustration, τι εφαρμογές έχει, ότι είναι ένα επάγγελμα όπως όλα τα άλλα, ενώ στο εξωτερικό είναι κάτι εδραιωμένο. Στην Ελλάδα η κοινότητα μου φαντάζει μικρή, η γνώση γύρω από το illustration πιο περιορισμένη. Και νομίζω πως έχει να κάνει με την έλλειψη γνωσης σε σχέση με το τι είναι αυτό για το οποίο μιλάμε, ότι δεν είναι μόνο το παιδικό βιβλίο.
Ραφαέλα, εσείς ως οργανωτική ομάδα, έχετε εικόνα για την κοινότητα αυτή;
Ρ.Κ. Εχουμε μια μικρή εικόνα, αλλά αυτός είναι και ο σκοπός του illustradays. Να κάνουμε μια χαρτογράφηση της κοινότητας που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα. Εμείς, για παράδειγμα, έχουμε εντοπίσει πως είναι ορατό και αναγνωρισμένο το επάγγελμα του design illustrator ή του comic artist illustrator και καταλαβαίνουμε κιόλας ότι η εικονογράφηση ως όρος είναι συνδεδεμένος με το παιδικό βιβλίο. Άρα, αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε μέσα από το φεστιβάλ είναι να ανοίξουμε αυτό πεδίο και να πούμε ότι ξέρεις κάτι illustration δεν είναι μόνο αυτό.
Φ.Τ.: Στην Ελλάδα δεν υπαρχουν και πολλές εφαρμογές της εικονογράφησης, σε καμπάνιες για παράδειγμα.
Ρ. Κ. Να, δες τι έγινε με το «Μένουμε σπίτι» για την πανδημία της Covid-19!
Φ.Τ. Προφανώς και η εικονογράφηση κοστίζει και το να πάρεις κάτι έτοιμο είναι σαφώς πιο φθηνό, αλλά αυτό έχει αντίκτυπο στον κλάδο. Νιώθω ότι δεν έχει στην Ελλάδα πολλές εφαρμογές, σίγουρα δεν έχει τις ανάλογες οικονομικές απολαβές, για αυτόν τον λόγο και πολύς κόσμος θα πει «μα καλά, επάγγελμα είναι τώρα αυτο; Πώς ζεις από αυτό;».
Τι είναι λοιπόν ένας/μια illustrator; Γιατί αντιλαμβάνομαι ότι ως κοινό δεν είμαστε εκπαιδευμένοι – επειδή μας λείπουν οι προσλαμβάνουσες – για να καταλάβουμε τι ακριβώς κάνει ένας/μια illustrator.
Φ.Τ. Για μένα η εικονογράφηση είναι η αφήγηση μέσω των εικόνων, ότι λες ιστορίες και περνάς μηνύματα μέσα από τις εικόνες που δημιουργείς. Αυτό όμως έχει άπειρες εφαρμογές, όπως το βιβλίο, η διαφήμιση, η καμπάνια, τα εξώφυλλα των περιοδικών, τα εξώφυλλα των βιβλίων. Βέβαια, αφήγηση μπορεί να κάνει κι ένας ζωγράφος, ένας εικαστικός. Ο εικονογράφος όμως οφείλει να αφηγηθεί μέσα από τις εικόνες που δημιουργεί. Μέσα από το φεστιβάλ θέλουμε να δείξουμε ότι η εικονογράφηση είναι κάτι που μπορεί να σταθεί και μόνη της, χωρίς να χρειάζεται πάντα κάτι να τη βοηθάει να φανεί.
Α.Τ. Η αλήθεια είναι πως ακόμα και για μας, ως οργανωτική επιτροπή που στρέψαμε το ενδιαφέρον μας εκεί, αρχίσαμε – όσο μπαίναμε ακόμα πιο βαθιά στο κομμάτι της οργάνωσης του φεστιβαλ, της αναζήτησης και της επικοινωνίας με κόσμο που συνεχώς μας παρέπεμπαν αλλού – να ανακαλύπτουμε κομμάτια του illustration που μπορεί να μην τα είχαμε ταυτίσει από την αρχή με το κομμάτι της εικονογράφησης, εφαρμογές που μπορεί να μην μας πέρναγε καν από το μυαλό ότι άπτονται της εικονογράφησης. Οπότε, ακόμα και για μας, είναι έκπληξη να ανακαλύπτουμε περισσότερους τομείς και πεδία που έχουν σχέση με την εικονογράφηση. Αυτόν ακριβώς τον ενθουσιασμό μας θελήσαμε να τον μοιραστούμε με το κοινό.
Ρ.Κ. Αυτός είναι όμως είπαμε και ο στόχος της πρώτης αυτής διοργάνωσης του illustradays, να χαρτογραφήσουμε το κοινό αλλά και την κοινότητα. Π.χ η Φωτεινή ως καλλιτεχνική διευθύντρια μπορεί να μας γνωρίσει διάφορους εκδοτικούς οίκους και μέσα από τη δική της εμπειρία να μάθει κάποιιος για την εφαρμογή του illustration εκεί, κάτι που ως πληροφορία να μη δίνεται για παράδειγμα μέσα από τις εκάστοτε σχολές σχεδίου και design, που η εικονογράφηση υπάρχει ως μάθημα π.χ. στη γραφιστική.
Φωτενή, πώς είναι να εμπλέκεσαι σε ένα τέτοιο project και τι σημαίνει να είσαι καλλιτεχνική διευθύντρια του illustradays;
Είναι η πρώτη φορά που το κάνω. Επικοινώνησαν μαζί μου η Αναστασία και η Ραφαέλα και μου το πρότειναν. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να ενθουσιαστώ για όλο το εγχείρημα, γιατί προφανώς για μένα είναι η δουλειά μου, η ζωή μου, η αγάπη μου, είναι κάτι που δεν το βλέπω να γίνεται στην Ελλάδα, για όλους τους λόγους που αναφέραμε προηγουμένως, και κάτι που νιώθω ότι το κάνουμε πολύ λίγοι, και ένιωσα φοβερή τιμή που επέλεξαν εμένα. Στην αρχή ήταν να γίνει στη Σύρο, οπότε έπαιξε κι αυτό τον ρόλο του. Ενθουσιάστηκα γιατί ένιωσα πως το illustradays θα είναι μια γιορτή της εικονογράφησης, θα δίναμε χώρο για να γνωρίσει ο κόσμος και το επάγγελμα της εικονογράφησης και τις εφαρμογές που έχει και μια πολύ καλή ευκαιρία για να έρθει σε επαφή ο κόσμος που εικονογραφεί με τον κόσμο που θέλει να μάθει να εικονογραφεί και να ασχοληθεί με το επάγγελμα, τους νέους ανθρώπους που μπαίνουν στις καλλιτεχνικές σχολές. Εμένα μου αρέσει και αυτή η συσπείρωση της Τέχνης. Το illustradays για μένα είναι μια πηγή έμπνευσης για όλους όσοι ασχολούνται με την εικονογράφηση, όσους είναι ήδη μέσα κι όσους θέλουν να μπουν.
Και τι είναι αυτό που φέρνεις ως καλλιτεχνική διευθύντρια στο illustradays;
Φ.Τ. Νομίζω ότι η οργανωτική επιτροπή με επέλεξε βάσει του στυλ των εικονογραφήσεων και των δημιουργιών μου. Σε ό,τι αφορά το τι φέρνω εγώ, θα ήθελα για παράδειγμα μέσα από τη θεματική αυτού του πρώτου φεστιβάλ, το The Next Day, να φέρουμε όλοι μαζι ως φεστιβάλ την αίσθηση της ελπίδας και μιας καλύτερης ημέρας μετά από μια πολύ δύσκολη χρονιά που περάσαμε όλοι και το πώς ο καθένας φαντάζεται πως θα είναι η επόμενη μέρα όταν μπορέσουμε επιτέλους να αφήσουμε πίσω μας όλο αυτό που συνέβη. Σαν θεματική έχει πολύ ενδιαφέρον και για μένα το ‘The next day”. Μόνο κάτι θετικό μου δίνει. Θεωρώ πως έχει να κάνει πολύ με μια επανεκκίνηση. Και αυτό ήθελα να περάσω και μέσα από την αφίσα που δημιούργησα.
Α.Τ. Πέρα από το κομμάτι των αρμοδιοτήτων, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, αλλά περισσότερο ως δημιουργική διαδικασία, αυτό που βγήκε κάπως χωρίς να το περιμένουμε, ήταν τα brainstorming που κάναμε με τη Φωτεινή, ότι μιλούσαμε μια φορά την εβδομάδα πάνω-κάτω και βλέπαμε την πρόοδο κι από εκεί έβγαιναν και νέες ιδέες για το φεστιβάλ, μόνο και μόνο επειδή συζητούσαμε. Και θεωρώ πως αυτό το κομμάτι του καλλιτεχνικού διευθυντή μπορεί να μη βγαίνει προς τα έξω, και να μην είναι καν στις οδηγίες που θα σου δώσουν οι διοργανωτές, αλλά τελικά είναι αυτό το κομμάτι που δίνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής, διευθύντρια στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν κάτι τον ενδιαφέρει πολύ και το αγαπά. Οπότε το ότι ξοδεύαμε ώρες και ανταλλάσσαμε απόψεις και ιδέες, νομίζω είχε καταλυτική σημασία.
Φ.Τ. Για μένα όλο αυτό είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας και μέσα από αυτό βγήκε και το δημιουργικό κομμάτι και νιώθω πως ό,τι και να κάνεις, όταν συνεργάζεσαι με μία ομάδα, η ιδέα εμπλουτίζεται και μεγαλώνει. Και το λέω εγώ που η δουλειά μου σε γενικές γραμμές είναι πολυ μοναχική.
Υπάρχει ανταπόκριση στο κάλεσμά σας για τη δημουργία αυτού του φεστιβάλ; Θεωρείτε πως υπάρχει γόνιμο έδαφος;
Ρ.Κ. Στην αρχή είναι αλήθεια πως ήμασταν πιο συγκρατημένοι, γιατί θεωρούσαμε ότι η κοινότητα των εικονογράφων και των καλλιτεχνών ήταν πιο κλειστή και εμείς γνωρίζαμε πολύ συγκεκριμένους ανθρώπους. Αναρωτιόμασταν πως δεν γίνεται όλοι αυτοί οι άνθρωποι που τελειώνουν καλλιτεχνικές σχολές να θέλουν να γίνουν αποκλειστικά εικαστικοί ή γραφίστες. Οταν άρχισε να κυκλοφορεί η είδηση της διοργάνωσης του φεστιβάλ και πριν ακόμα ανακοινώσουμε το ανοιχτό κάλεσμα για συμμετοχή στο The Next Day αρχίσαμε να δεχόμαστε καταιγισμό μηνυμάτων και αποστολές έργων χωρίς καν να έχουμε ανακοινώσει τη θεματική μας. Οπότε φαίνεται πως υπάρχει κοινό που ασχολείται και ο κόσμος έχει ανάγκη να δείξει τα έργα του. Υπάρχουν καλλιτέχνες αυτή τη στιγμή που δεν φαίνονται κάπου και που τα έργα τους μπορεί να αξίζουν να φανούν. Αλλά πιστεύουμε σε αυτό που είπαμε πριν, ότι το illustradays θα λειτουργήσει ως εργαλείο χαρτογράφησης του χώρου. Κι έχουμε και το παράδειγμα του AnimaSyros, που πριν τη δημιουργία του δεν υπήρχε η έννοια του animation στο ευρύ κοινό. Το AnimaSyros δημιούργησε τον χώρο, όταν ένα μεγάλο μέρος του κοινού στην Ελλάδα θεωρούσε animation τα Looney Tunes. Κι έχει φτάσει πλεόν στο σημείο να αποτελεί έναν από τους βασικούς φορείς που βοήθησαν στην εισαγωγή του μεταπτυχιακού τίτλου στο animation στις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές. Εχτισε δηλαδή το κοινό του, το εκπαίδευσε. Το ίδιο θέλουμε να συμβεί και με το illustradays.
Α.Τ. Αυτό που είδαμε πάντως, κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης και του προγραμματισμού του φεστιβάλ, είναι πως πρόκειται για μία κοινότητα που αλληλουποστηρίζεται. Με όποιον μιλούσαμε, στο τέλος της συζήτησής μας πάντα θα μας ανέφερε «δες και αυτόν, τι κάνει ο άλλος», κλπ και τα περισσότερα από τα ονόματα που συγκεντρώσαμε ήταν από τις αναφορές των ίδιων των εικονογράφων και μάλιστα και από διαφορετικά πεδία.
To illustradays θα πραγματοποιηθεί από τις 3 ως τις 12 Σεπτεμβρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο “Μελίνα” του Δήμου Αθηναίων, στο Θησείο.
*H Le immagini della fantasia είναι μια διεθνής έκθεση που διοργανώνεται από το Ιδρυμα Štěpán Zavřel και βρίσκεται ήδη στην 38η εκδοσή της. Η έκθεση προσελκύει περισσότερους από 22.000 επισκέπτες κάθε χρόνο και ο βασικός της στόχος είναι η συμμετοχή και η εκπαίδευση, και γι ‘αυτό κάθε χρόνο η έκθεση συνοδεύεται από εργαστήρια και άλλες δραστηριότητες που απευθύνονται σε παιδιά, καθηγητές, εκπαιδευτικούς και γονείς.
