Το 2004 ήταν η χρονιά που η Ιρις Σαμαρτζή πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο της εικονογράφησης παιδικών βιβλίων με τον “Γαλετζά” (εκδ. Ταξιδευτής). Σήμερα, 12 χρόνια και δεκάδες βιβλία μετά, η δημιουργός βρίσκεται με το Διεθνές Βραβείο Εικονογραφημένου Βιβλίου Compostela στα χέρια της, για το βιβλίο “Una Ultima Carta” και μας μιλάει για τη σημασία αυτής της διάκρισης, αλλά και για το πως ξεκίνησε να ασχολείται με τα παιδικά βιβλία.
Πρόσφατα τιμήθηκες μαζί με τον Αντώνη Παπαθεοδούλου για το βιβλίο σας “Una Ultima Carta” με το Διεθνές Βραβείο Εικονογράφησης Compostella. Τι σημαίνει αυτό για σένα και τι αντίκτυπο έχει στη δουλειά σου;
Τα βραβεία για μένα είναι πάντα ένα επιπρόσθετο άγχος. Είναι ένα σημάδι που μου λέει πως πρέπει να γίνω καλύτερη, να μάθω κι άλλα πράγματα, να εξελιχθώ, να κατεβάσω καινούργιες ιδέες, να πάω παρακάτω. Το συγκεκριμένο βραβείο έχει και μια άλλη σημασία για μένα. Όχι επειδη είναι διεθνές. Αλλά επειδή ήταν η πρώτη φορά που ένιωθα ελεύθερη να κάνω ό,τι θέλω, σε όσο χρόνο θέλω, με όποια τεχνική θέλω. Γενικά μ’αρέσει πολύ να κατασκευάζω πράγματα. Μια απλή χαρτοσακούλα για κάποιον άλλον μπορεί να μην σημαίνει τίποτα. Για μένα όμως μπορεί να είναι μια αρκούδα ή ένα σπίτι, ή ένας άνθρωπος. Το να συλλέγω άχρηστα πράγματα (χαρτιά, κουτιά, φωτογραφίες, γραμματόσημα, εισιτήρια κλπ) και να φτιάχνω κατασκευές με αυτά, είναι μια δραστηριότητα που πάντα με χαλαρώνει. Κινητοποιεί άλλα γρανάζια του μυαλού μου και με κάνει να νιώθω σαν μικρό παιδί.
Ο Αντώνης (σ.σ. Παπαθεοδούλου) γνωρίζει αυτό το χούι μου. Και με την ιστορία του μου έδωσε την ευκαιρία να το δω όλο αυτό να γίνεται βιβλίο και μάλιστα να βραβεύεται. Δεν σου κρύβω πως αυτή η βράβευση με έχει βάλει σε κάποιες σκέψεις σε σχέση με τις υπόλοιπες δουλειές μου. Με προβληματίζει το κατά πόσο επηρεάζομαι από τους περιορισμούς που υπάρχουν στο ελληνικό βιβλίο και από τη δύσκολη κατάσταση που επικρατεί γενικότερα. Και αναρωτιέμαι αν όλα αυτά τελικά με “λογοκρίνουν” και με απομακρύνουν από αυτό το τόσο μαγικό πράγμα, που εγώ έχω στο μυαλό μου σαν καλό εικονογραφημένο βιβλίο.
Μέρος της εικονογράφησης που έκανε η Ιριδα Σαμαρτζή για το “Una Ultima Carta”
Τι είναι αυτό που σε παρακίνησε να ασχοληθείς με την εικονογράφηση, αν και οι σπουδές σου έχουν να κάνουν με τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων και την σκηνογραφία και πως συνδέονται όλα αυτά;
Οι σπουδές μου ήταν γραφιστική και αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Η σκηνογραφία και η εικονογράφηση υπήρχαν σαν μαθήματα στο πρόγραμμα. Έχω πάντα μια θεωρία σχετικά με την εικονογράφηση: για να είσαι εικονογράφος πρέπει πρώτα να είσαι σκηνοθέτης, σκηνογράφος, γραφίστας, αρχιτέκτονας, φωτογράφος, διακοσμητής, ενδυματολόγος … και στο τέλος ζωγράφος. Θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλα, όπως ιστορικός, ερευνητής, μηχανολόγος, φυσικός. Εξυπακούεται ότι δεν είμαι όλα αυτά τα επαγγέλματα. Σίγουρα όμως για μένα εικονογράφηση είναι μια διαρκής αναζήτηση σε διάφορα αντικείμενα. Και αυτό το ταξίδι, το άγνωστο, ο πειραματισμός, η σπαζοκεφαλιά είναι που μου αρέσει σε αυτή τη δουλειά. Και η στιγμή που όλα αυτά μπλέκονται και έρχεται η ιδέα, είναι η καλύτερη!
Από πού αντλείς έμπευση;
Όλα γύρω μου είναι έμπευση. Ένα χαρτόκουτο, μια μουντζούρα, ένα φύλλο που πέφτει, μια φράση που θα πει ένα παιδάκι στο σχολείο, ένα καινούργιο καλοξυσμένο μολύβι, ένα ταξίδι, ένας καφές, ένα βιβλίο, ένα όνειρο, μια γάτα που περνάει, ένα γκρεμισμένο σπίτι και άπειρα άλλα. Το θέμα είναι να “βλέπεις“, να παρατηρείς, να δίνεις προσοχή σε όλη αυτή τη θεατρική παράσταση που στήνεται γύρω σου. Και βέβαια να έχεις μαζί σου τη φωτογραφική σου μηχανή ή ένα μικρό τετράδιο να σημειώνεις.
Από όλα τα βιβλία που έχεις εικονογραφήσει ξεχωρίζεις κάποιο και για ποιόν λόγο;
Δε θελω να ξεχωρίσω κάποιο, γιατί θα αδικήσω κάποιο άλλο. Όλα τα βιβλία που έχω εικονογραφήσει κουβαλάνε και τη δική μου ιστορία μαζί. Θυμάμαι πότε τα έκανα, ποια εποχή ήταν, ποιους ανθρώπους είχα γύρω μου, που ήμουν, ποιο γραφείο είχα, με ποια υλικά “έπαιζα” τότε. Γενικά, θυμάμαι. Και είναι όλα δικές μου αναμνήσεις, καλές ή κακές δεν έχει σημασία και θέλω να τις κουβαλάω όλες μαζί μου.
Μαζί με τον Αντώνη Παπαθεοδούλου στη Γαλικία, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη βράβευσή τους
———————————————————————————
Η Ίρις Σαμαρτζή γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της σχολής Βακαλό με υποτροφία στο Interior Design. Έχει κάνει δύο Bachelor of Arts στο Graphic design και στο Interior Design και έχει παρακολουθήσει σεμινάρια πάνω στη δραματική τέχνη στην εκπαίδευση και στη θεατρική αγωγή. Συνεργάστηκε με τη Βακαλό ως βοηθός καθηγητή (Σκηνογραφία, Product Design, Αρχιτεκτονική Διαμόρφωση Εσωτερικών Χώρων, 2001/6). Από το 2003 διδάσκει ζωγραφική και κατασκευές σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο (νηπιαγωγείο, δημοτικό). Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα. Από το 2004 συνεργάζεται με εκδοτικούς οίκους ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων. Βραβεύτηκε το 2006 (“Από την καλή και από την ανάποδη”) και το 2008 (“Το ξύπνημα των κούκων”) από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου καθώς κι από τα ΕΒΓΕ για το εξώφυλλο του βιβλίου “Το δέντρο που είχε φτερά” (2011). Κέρδισε το Κρατικό Βραβείο 2012 για το βιβλίο “Οι καλοί και οι κακοί πειρατές” του Αντώνη Παπαθεοδούλου και από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου, το Βραβείο σε εικονογράφο και συγγραφέα βιβλίου με πολύχρωμη εικονογράφηση για το βιβλίο “Το Παλιόπαιδο” της Αγγελικής Δαρλάση (2014).
