Τη γνωρίσαμε μέσα από το πρώτο της εικονογραφημένο βιβλίο “Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι”, όμως η Johanna Schaible είναι γνωστή στο ελληνικό κοινό που αγαπά την Τέχνη ως εικαστική καλλιτέχνις, καθώς έργα της είχαν εκτεθεί στην Κρήτη το 2019 στο πλαίσιο συνεργασίας της με την επίσης εικαστικό Δήμητρα Χαραμαντά. Η τέχνης της χαρακτηρίζεται από στοιχεία εικονογράφησης, ζωγραφικής και design. Με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών της Λουκέρνης, η Ελβετίδα καλλιτέχνις δημιούργησε ένα βιβλίο – πραγματικό έργο Τέχνης – που πραγματεύτεται τη ζωή πάνω στον πλανήτη Γη, από την αρχή του ως το σήμερα και το μέλλον. Με αφορμή την έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι» από τις εκδόσεις Μάρτης, η Johanna Schaible μίλησε στην Κόκκινη Αλεπού για την ιδέα, τις προκλήσεις, τις καλλιτεχνικές ομάδες και την τέχνη του να φτιάχνεις εικονογραφημένα βιβλία.
Ποια ήταν η πρωταρχική ιδέα για το «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι»; Υπήρξε κάτι συγκεκριμένο που ενέπνευσε τη δημιουργία αυτού του βιβλίου;
Στην αρχή σκεφτόμουν εικονογραφημένα βιβλία που είχα δει και με είχαν εντυπωσιάσει. Δοκίμασα διάφορα πράγματα που μου έδωσαν ιδέες για το περιεχόμενό του. Η αφετηρία ήταν κάτι που θεματικά ήταν πολύ ανοιχτό και παγκόσμιο, καθώς το βασικό μου ενδιαφέρον είναι θέματα που μας αφορούν όλους. Σκεφτόμουν λέξεις όπως νύχτα, αέρας ή χρόνος. Δύο ήταν οι βασικές ιδέες που με απασχολούσαν στην πρώτη φάση, όταν ξαφνικά βρήκα αυτό που ήθελα να επικεντρωθώ. Το ένα ήταν ένα ζουμάρισμα που να ξεκινάει από κάπου μακριά και να φτάνει κοντά σε ένα παιδί και το δεύτερο το θέμα του χρόνου. Συνδυάζοντας τα δύο βρήκα ακριβώς αυτό που ήθελα να κάνω και ήξερα από την πρώτη στιγμή ότι ήμουν στον σωστό δρόμο.
Ποια ήταν η καλλιτεχνική διαδικασία που ακολουθήσατε για να φτάσουμε να έχουμε το βιβλίο στα χέρια μας;
Η καλλιτεχνική διαδικασία ήταν κάτι που δεν είχε αρχή και τέλος, αλλά άλλαζε συνεχώς κατεύθυνση. Δεν ήταν καθόλου γραμμική η παραγωγή του βιβλίου. Αυτό που προσπάθησα ήταν να παραμείνω κοντά στην καθημερινή ζωή και να δείξω πόσα σημαντικά περιλαμβάνει.
Υπήρξαν προκλήσεις κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του;
Στην αρχή αυτό που με προβλημάτισε ήταν το κατά πόσο ήταν εφικτή η ιδέα μου οι σελίδες να μικραίνουν και να μεγαλώνουν ξανά. Από ένα σημείο και μετά η πρόκληση αυτή μεταφέρθηκε στον εκδότη μου, ο οποίος έκανε καταπληκτική δουλειά. Αυτό που με προβλημάτισε όμως ήταν οι άνθρωποι. Αναμειγνύω ζωγραφική και κολάζ ώστε να δημιουργώ τοπία και ατμόσφαιρες. Το να ενσωματώσω ανθρώπινες μορφές μέσα σε αυτά τα τοπία ήταν μια μεγάλη πρόκληση στην αρχή. Αποφάσισα να ζωγραφίσω τις φιγούρες σε μεγαλύτερο μέγεθος. Για κάποιες από τις εικόνες δημιούργησα όλο το σκηνικό και στη συνέχεια έκοψα τις φιγούρες και τις τοποθέτησα στο τοπίο με τη χρήση του υπολογιστή.
Ποια ήταν η πρώτη εντύπωση των εκδοτών όταν το έβλεπαν και το ξεφύλλιζαν;
Συνήθως έλεγαν πως τους άρεσε η ιδέα, όμως αυτό που καταλάβαινα και μου έλεγαν ήταν η δυσκολία στην παραγωγή ενός τέτοιου εγχειρήματος, ότι θα ήταν δύσκολο να βρεθεί κάποιος που να αναλάβει το ρίσκο, να κάνει την προσπάθεια να το εκδόσει και να επενδύσει σε αυτό.
Είστε κατά βάση εικαστική καλλιτέχνις και το «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι» είναι το πρώτο εικονογραφημένο βιβλίο που δημιουργείτε, το οποίο απευθείνετε και σε παιδιά. Τι θέλατε να μοιραστείτε μαζί τους μέσα από τις σελίδες του βιβλίου σας;
Την ίδια την ιστορία μας. Την ιστορία της τεράστιας κοινότητας στην οποία όλοι μας ανήκουμε και η οποία διαμορφώνεται από κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά. Το μυστήριο και η μαγεία του τι ήταν, είναι και θα είναι. Υποθέτω ότι θα ήθελα να ενθαρρύνω τη δημιουργία συζητήσεων – για μικρά και μεγάλα πράγματα – και ακόμα να δώσω τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων για το είδος του μέλλοντος που φανταζόμαστε και θέλουμε να χτίσουμε όλοι μαζί.
Σε παλιότερη συνέντευξή σας έχετε αναφέρει πως σπάνια δουλεύετε με την αφήγηση. Παρόλ’ αυτά η Τέχνη γενικά κρύβει μέσα της μια μορφή αφήγησης, σωστά; Φοβηθήκατε τις λέξεις όταν δουλεύατε το βιβλίο; Μπήκατε στον πειρασμό να σκεφτείτε να το μετατρέψετε σε silent;
Με προβλημάτισε αρκετά στην αρχή το θέμα του κειμένου, καθώς δεν είμαι συγγραφέας. Ομως στην πορεία συνειδητοποίησα ότι οι προτάσεις μου αποτελούσαν την αόρατη κλωστή που ενώνει ολόκληρο το βιβλίο. Με βοήθησαν το έργο να έχει συνοχή.
Το βιβλίο δίνει την αίσθηση ενός “zoom in – zoom out” εφέ, κάτι που συνήθως συναντάμε στα video ή την φωτογραφία. Πώς επηρεάζουν άλλες μορφές Τέχνης τη δουλειά σας;
Αρχικά είχε ενδιαφέρον για μένα να κοιτάζω και να ξεφυλλίζω άλλα παιδικά βιβλία για να πάρω ιδέες, αλλά νομίζω ότι η έμπνευσή μου προήλθε από άλλα πράγματα. Ο Βέλγος καλλιτέχνης Dominique Goblet κάποτε είπε ότι αν θέλετε να κάνετε ένα κόμικ, μην κοιτάτε τα κόμικς. Πηγαίνετε στις ταινίες, επισκεφθείτε εκθέσεις Τέχνης και ακούστε μουσική. Νομίζω ότι αυτό είναι πολύ έξυπνο. Είδα το “Powers of ten“* από το Eames Office πριν από χρόνια. Αυτό το ζουμ της ταινίας με εντυπωσίασε πολύ και νομίζω ότι ήταν κάπου στο μυαλό μου κατά τη δημιουργία αυτού του βιβλίου.
Με ποιον τρόπο σας βοήθησε το Bolo Klub** να δημιουργήσετε το «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι» και πώς αντίστοιχες καλλιτεχνικές ομάδες όπως το Bolo Klub ή το dPictus*** βοηθούν καλλιτέχνες να αναπτύξουν και να εξελίξουν το έργο τους;
Στο Bolo Klub όλοι οι συμμετέχοντες επωφεληθήκαμε από τα σχόλια του ενός στον άλλο, σχόλια και παρατηρήσεις που έγιναν σε ένα πλαίσιο εντιμότητας και εμπιστοσύνης. Η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ καλλιτεχνών αποτελεί πραγματική πηγή έμπνευσης! Είναι σημαντικό για εμάς τους καλλιτέχνες να μπορούμε να ερχόμαστε σε επαφή και να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας, γιατί κατά τη διάρκεια μιας δημιουργικής διαδικασίας αντιμετωπίζουμε παρόμοιες προκλήσεις. Πρωτοβουλίες όπως το Bolo Klub ή το Dpictus είναι απίστευτα πολύτιμες. Πέρα από την ενδυνάμωση και την υποστήριξη που λαμβάνουμε από την ομάδα, η συμμετοχή σε τέτοιες καλλιτεχνικές είναι πολύ χρήσιμες γιατί βοηθούν να ανοίγουν πόρτες παρέχοντας ευκαιρίες δικτύωσης με επαγγελματίες από τον εκδοτικό κόσμο.
Ποιοι πιστεύετε ότι ήταν οι λόγοι που το «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι» εντυπωσίασε τους κριτές του The Unpublished Picturebook Showcase 2019; Και ποια ήταν η δική σας αντίδραση όταν μάθατε ότι το βιβλίο σας ήταν αυτό που ξεχώρισε;
Νομίζω ότι είναι ένα απροσδόκητο βιβλίο, όπου η ιδέα και το περιεχόμενο ταιριάζουν μ’ έναν παιχνιδιάρικο τρόπο. Το ότι ξεχώρισε από τόσα άλλα έργα με έκανε πολύ χαρούμενη γιατί μου έδειξε ότι, ακόμα κι αν αυτό δε σήμαινε ότι θα το εξέδιδαν, το βιβλίο μου τους άγγιξε.
Το «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και θα είναι» έχει ήδη εκδοθεί και μεταφραστεί σε 9 γλώσσες. Υπάρχει κάποιο πρότζεκτ στο οποίο δουλεύετε αυτή τη στιγμή; Θα υπάρξει άλλο βιβλίο στο μέλλον;
Προς το παρόν δουλεύω ένα ελληνικό βιβλίο μαγειρικής και τέχνης. Είναι μια υπέροχη συνεργασία με την πολύ στενή μου φίλη και καλλιτέχνιδα, τη Δήμητρα Χαραμαντά, την οικογένειά της και άλλους καλλιτέχνες. Κάνω πολλά διαφορετικά πράγματα μεταξύ Τέχνης και εικονογράφησης, αλλά αυτό το πρώτο μου βιβλίο με κάνει να θέλω να σκέφτομαι τα επόμενα.
Διαβάστε εδώ τι έγραψαν στην Κόκκινη Αλεπού ο Γιάννης Γκανάς και η Αννα Παπαφίγκου για το βιβλίο της Johanna Schaible.
*Το Powers of Ten, που γράφτηκε και σκηνοθετήθηκε από τον Charles και τη Ray Eames, πρωτοπροβλήθηκε το 1968 και αργότερα πάλι το 1977 από το Ίδρυμα Eames. Η ταινία βασίστηκε στο βιβλίο «Cosmic View: The Universe in Forty Jumps» του Δανού Kees Boeke (1957).
**Το BoloKlub απευθύνεται σε νέους εικονογράφους και είναι ένα μακροπρόθεσμο project που υποστηρίζει μια αναδυόμενη γενιά εικονογράφων στην Ελβετία. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, τέσσερις καταξιωμένοι εικονογράφοι και συγγραφείς από όλη την Ελβετία καθοδηγούν οκτώ επίδοξους εικονογράφους και βοηθούν ο καθένας να αναπτύξει ένα εικονογραφημένο βιβλίο.
***Το dPictus είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα, όπου οι διεθνείς εκδότες και agents εικονογραφικών βιβλίων προωθούν τους τίτλους τους, εξασφαλίζουν προσφορές ξένων δικαιωμάτων, ανακαλύπτουν αναδυόμενα ταλέντα και δημιουργούν νέες συνδέσεις εκδόσεων για συναντήσεις σε εκθέσεις βιβλίων. Το dPictus οργανώνει και υλοποιεί από το 2019 το The Unpublished Project, διαγωνισμό από τον οποίο προκύπτουν βιβλία από το “Μια φορά κι έναν καιρό είναι και θα είναι”.
