Ο σχολικός χρόνος οριοθετείται από τις σχολικές γιορτές και τις εθνικές επετείους. Ο Σεπτέμβριος είναι αναγνωριστικός ή ο μήνας που «ξανασυστηνόμαστε», αν έχουμε την τύχη να έχουμε την ίδια τάξη για δεύτερη χρονιά. Ο Οκτώβριος από την άλλη είναι ο μήνας του «ΌΧΙ», της κήρυξης του ελληνοϊταλικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής.
Αισθάνομαι συχνά πως διδασκόμαστε την Ιστορία αυτοαναφορικά, αποκομμένη από το τι συνέβαινε στην Ευρώπη ή στον κόσμο την ίδια περίοδο. Νομίζω πως ένα σημαντικό μέρος της δυσκολίας μας να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε την Ιστορία οφείλεται σε αυτόν ακριβώς τον αποσπασματικό τρόπο. Γι’αυτό χαίρομαι πολύ που έχω πια στα χέρια μου βιβλία όπως το «2194 Ημέρες Πολέμου» της Μαρίζας Ντεκάστρο (εικ. Αχιλλέας Ραζής, εκδ. Μεταίχμιο, 2024).
Πέρυσι είχα δουλέψει πολύ με την Τρίτη τάξη την Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από την ιστοσελίδα της τάξης μου και τα βιβλία της Βιβλιοθήκης. Φέτος ξεκίνησα από το εικονονοβιβλίο «Ο Πόλεμος» των Ζουζέ Ζορζέ Λετρία και Αντρέ Λετριά (μτφρ. Ελ. Βλάχου, Κλ. Ελαιοτριβιάρη, εκδ. Πουά). Πέρα από το γεγονός πως είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο από άποψη αισθητικής, ο τρόπος που το διαβάζουν τα παιδιά είναι συγκλονιστικός. Αποτελεί ωστόσο και μια πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο θέμα ώστε να αναδυθεί η προηγούμενη γνώση. Εντυπωσιάστηκα από το πόσες πληροφορίες είχαν συγκρατήσει παρά τη μικρή τους ηλικία, όχι μόνο από τις ιστορίες, αλλά συχνά και από τις εικόνες των βιβλίων.
Φέτος ένιωθα τη βαθιά, προσωπική ανάγκη να ασχοληθώ με τις πράξεις καλοσύνης στην περίοδο του πολέμου, με εκείνες τις πολύτιμες στιγμές που σκορπίζουν φως και καταλύουν τον ζόφο γύρω τους, που αποκαθιστούν την πίστη μας στον Άνθρωπο.
Διαβάσαμε ξανά «Τα κίτρινα καπέλα» της Κέλλυ Ματαθία Κόβο (εκδ. Πατάκη, 2017). Όμως αυτή τη φορά διαβάσαμε το βιβλίο έχοντας τη γνώση της Ιστορίας. Δεν το διαβάσαμε ως παραμύθι όπως πέρυσι, αλλά ως αλληγορία. Κι ύστερα, με αφορμή την οικογενειακή φωτογραφία της Οικογένειας Μπε, περάσαμε στο επόμενο βιβλίο. Στο εξώφυλλο μια οικογενειακή φωτογραφία ξανά, αυτή τη φορά μιας οικογένειας Εβραίων που υπήρξε πραγματικά και βρήκε καταφύγιο στο Μάτσανι, ένα χωριό της ορεινής Κορινθίας, όπου σώθηκε χάρη στη βοήθεια και την αλληλεγγύη όλων των κατοίκων του χωριού.
Το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο «Οι δικοί μου άνθρωποι» (εικ. Χαρά Μαραντιδου, εκδ. Καλειδοσκόπιο) έδωσε αφορμές για πολλές συζητήσεις· η εικόνα του Έλληνα κουκουλοφόρου δωσίλογου πλάι στον παπα-Αθανασούλη που δε δίστασε να απειλήσει πως θα κάψει το σπίτι όποιου προδώσει τους Εβραίους, το παιδί που επιτέθηκε στον συνομήλικό του Εβραίο γιατί «οι Εβραίοι είχαν σταυρώσει τον Χριστό» και η τιμωρία που του επιβλήθηκε από τον εκπρόσωπο του Χριστού, τον παπά του χωριού, ο Γερμανός που μπήκε στο σπίτι της Ειρήνης ψάχνοντας για Εβραίους και αντάρτες και η στιγμή του μεγαλείου του που δεν πρόδωσε τη γυναίκα και το παιδί της κι ας κατάλαβε το ψέμα τους. Σταθήκαμε πολύ σ’αυτή τη σκηνή. Σχεδόν νιώσαμε την ένταση του Γερμανού στρατιώτη όταν ακούμπησε το χέρι του στο μέτωπο του παιδιού, την αγωνία του και τη νίκη του Ανθρώπου μέσα του. Διαβάσαμε αποσπάσματα από το βιβλίο γνώσεων της Μαρίζας Ντεκάστρο «2194 Ημέρες Πολέμου», είδαμε μια παρουσίαση για τον Μεσοπόλεμο και παρακολουθήσαμε την ταινία animation του Disney «Education for Death» για να κατανοήσουμε πώς ήταν να μεγαλώνεις στη Γερμανία του Μεσοπολέμου.
Συνειδητοποιήσαμε πως ο κόσμος δεν είναι μοιρασμένος σε καλούς και κακούς ανθρώπους, ούτε καθορίζει κάποιον η καταγωγή, η φυλή, η θρησκεία ή η κοινωνικοοικονομική του κατάσταση. Υπάρχουν «καλοί» ανθρωποι που κάνουν κακές επιλογές και «κακοί» άνθρωποι που ξεπερνούν το στερεότυπο μέσα στο οποίο οι άλλοι τους έχουν εγκλωβίσει.
Στο πλαίσιο της δημιουργικής γραφής τα παιδιά αφηγήθηκαν τη σκηνή από την πλευρά της μητέρας ή της κόρης. Όταν όμως τους ζητήθηκε να την αφηγηθούν από την πλευρά του Γερμανού στρατιώτη, διαπίστωσαν πως δεν είχαν κανένα στοιχείο για να στηρίξουν την αφήγησή τους. Πώς να κατανοήσεις τις πράξεις κάποιου που αγνοείς τα πάντα για την προηγούμενη ζωή του, για τον χαρακτήρα του, για τα τραύματά του; Σκέφτηκαν ερωτήσεις που θα τους βοηθούσαν να χτίσουν τον χαρακτήρα του, να επινοήσουν το παρελθόν του να τους βοηθήσουν να εξηγήσουν εκείνη την μικρή μεγάλη στιγμή που καταλαμβάνει στην ιστορία. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Το καθένα από τα παιδιά είχε πλάσει έναν Γερμανό ολότελα διαφορετικό από τους άλλους κι ωστόσο όλοι είχαν κοινά σημεία και κοινές αναφορές.
Είδαμε και συζητήσαμε μια παρουσίαση με ιστορίες ανθρώπων που έσωσαν, με κίνδυνο της ζωής τους, Εβραίους στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όπως ο μητροπολίτης Δημήτριος στη Ζάκυνθο και ο δήμαρχος Λουκάς Καρέρ, χάρη στους οποίους κανένας Ζακυνθινός Εβραίος δεν οδηγήθηκε στα κρεματόρια, η Πολωνή κοινωνική λειτουργός Ιρέα Σέντλερ που έσωσε εκατοντάδες παιδιά, ο Όσκαρ Σίντλερ, απατεωνίσκος και συνεργάτης των Ναζί που χάρη στη λίστα του σώθηκαν χίλιοι διακόσιοι Εβραίοι, αλλά και ο «Βρετανός Σίντλερ», ο Sir Nicolas Winton που αποδείξεις της μεγαλειώδους πράξης του έμεναν κλεισμένες σε μια αποθήκη μέχρι που τις ανακάλυψε τυχαία η σύζυγός του.
Τέσσερις διδακτικές ώρες γεμάτες φως κι ελπίδα! Μπορείτε να δείτε το σχέδιο δρασης με λεπτομέρεις στην ιστοσελίδα του Βιβλιοδρόμιου και να αξιοποιήσετε το υλικό και τις πηγές του.
