Δύο χρόνια μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του George Floyd live on camera (25/5/2020), στη Μιννεσότα των Η.Π.Α. από τον αστυνομικό Derek Chauvin, πολλά -ή και λίγα- πράγματα έχουν αλλάξει σχετικά με την αντιμετώπιση ρατσιστικών συμπεριφορών, επιθέσεων αλλά και απλών σχολίων στην κοινωνία, τον δημόσιο λόγο και τα σχολεία. Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται κάπως μακρινά και ίσως λίγο άσχετα σε εσάς που μένετε εκτός Αμερικής, αλλά ο ρατσισμός έχει πολλά πρόσωπα, χρώματα και ονόματα. Τα παιδιά ακούν και φιλτράρουν έννοιες όπως συστημικός ρατσισμός, θεσμικός ρατσισμός, κοινωνικές ανισότητες, φυλετικές ανισότητες, ακτιβισμός, σεξισμός, κλπ.
Η αμερικάνικη παιδική και εφηβική βιβλιοπαραγωγή, συνειδητά πιο ευαισθητοποιημένη σε αυτά τα θέματα και προσπαθώντας να αφυπνίσει γονείς και εκπαιδευτικούς να μιλήσουν ανοιχτά για όλα αυτά στα παιδιά τους, είναι πλούσια κι έχει να προτείνει πολλά βιβλία σχετικά με τον ρατσισμό ή αντι-ρατσισμό, βιβλία που έχουν λάβει σημαντικά βραβεία. Το ειρωνικό της υπόθεσης είναι πως, αρκετά από αυτά μπήκαν στις λίστες με τα «απαγορευμένα βιβλία». Βιβλία που λογοκρίθηκαν για το περιεχόμενό τους από δημόσιες βιβλιοθήκες, σχολικές περιφέρειες, ακόμα και πανεπιστήμια. Θα περίμενε κανείς ότι αυτό συμβαίνει όταν κάποιο βιβλίο έχει ακατάλληλο περιεχόμενο που προωθεί στερεοτυπικές ή ρατσιστικές αντιλήψεις. Τα τελευταία χρόνια όμως, παρατηρήθηκε ότι πολλά βιβλία με black & brown ήρωες και LGBQT+, χαρακτήρες ίσως να αποτελούν «λεκέ» στις αξίες της παραδοσιακής οικογένειας.
Τα παρακάτω βιβλία βρήκαν τη θέση τους στην βιβλιοθήκη μας και στην καρδιά μας. Είναι ένας μικρός οδηγός βιβλίων σε θέματα ρατσισμού ή αντι-ρατσισμού που αξίζει να τα διαβάσουμε με τα παιδιά μας.
Antiracist Baby – Ibram X. Kendi, εικονογράφηση: Ashley Lukashensky
Ένα picture book (εικονοβιβλίο) κατάλληλο για ηλικίες 0-5 ετών, που κυκλοφόρησε το 2020 από τον βραβευμένο με Κρατικό Βραβείο συγγραφέα Ibram X. Kendi («Stamped from the Beginning» και «How to be an Antiracist»). Σε εννέα απλά βήματα (baby steps) το μωρό αντι-ρατσιστής μαθαίνει- και μας μαθαίνει- πως μπορούμε να χτίσουμε γύρω μας ένα κόσμο συμπεριληπτικό και ισότιμο. Να ανοίξουμε τα μάτια μας σε κάθε μορφή αδικίας και να την πούμε με το όνομά της. Να γιορτάσουμε τη διαφορετικότητα και να αποδεχτούμε το άτομο απέναντί μας ως ανθρώπινη οντότητα και μόνο. Η εικονογράφηση της Ashley Lukashensky, με ζωηρά χρώματα δίνει το στίγμα της στην πολυχρωμία και πολυφωνία που έχoyn οι ανθρώπινες κοινωνίες. Το μωρό αντι-ρατσιστής μαθαίνει ότι υπάρχουν ρατσιστικές συμπεριφορές που μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να τις αλλάξουμε. Και κατά συνέπεια να δημιουργήσουμε για μας και τα παιδιά μας μια πιο δίκαιη κοινωνία.
Η μεγαλόφωνη ανάγνωση του βιβλίου έγινε για λογαριασμό της πλατφόρμας Netflix Jr. και την εκπομπή Bookmarks.
Let’s talk about race – Julius Lester, εικονογράφηση: Karen Barbour
Ο καθένας από εμάς είναι μια ιστορία. Που ξεκινάει πάντα με τον ίδιο τρόπο για όλους μας: «Γεννήθηκα το…». Ο ταλαντούχος Julius Lester γράφει για τη μοναδική ιστορία που κουβαλάει ο καθένας μας και για τις ομοιότητες που έχουμε ως άνθρωποι αν απλώς κοιτάξουμε πέρα από το χρώμα του δέρματός μας. Το να είναι κάποιος λευκός ή μαύρος ή ισπανόφωνος ή ασιάτης είναι απλώς ένα μέρος της ιστορίας του. Δεν τον κάνει καλύτερο ή ανώτερο ή χειρότερο. Όλοι έχουμε όνειρα, χόμπι, αγαπημένη μουσική, φόβους, επιθυμίες. Αυτά μας ενώνουν ή μας κάνουν μοναδικούς, όχι οι προκαταλήψεις. Αν λοιπόν, αποφασίζαμε να πούμε ο καθένας τη δική του ιστορία, πόσο διαφορετική θα ήταν από την ιστορία ενός άλλου ανθρώπου; Το “Let’s talk about race”, κατάλληλο για ηλικίες 6-10 ετών, κυκλοφόρησε το 2005. Η μεγαλόφωνη ανάγνωση του βιβλίου γυρίστηκε για λογαριασμό της πλατφόρμας Netflix Jr. και την εκπομπή “Bookmarks”:
Stamped (for kids) Racism, Antiracism, and You – Jason Reynolds, Ibram X. Kendi, εικονογράφηση – Rachelle Baker
Το Stamped (for kids) (για 10-14 ετών) είναι η μεταφορά του πολυβραβευμένου Stamped – Racism, Antiracism and You σε εφηβικό chapter-book και περιγράφει την ιστορία του ρατσισμού και των κινημάτων αντι-ρατσισμού στην Αμερική από την επόχη της πρώτων αποικιοκρατών έως σήμερα. Μέσα στα «απαγορευμένα βιβλία» και αυτό, καθώς θίγει πολιτικές πεποιθήσεις και παραβατικές πρακτικές που αναπαράγονται για δεκαετίες στους κόλπους της αμερικάνικης ιστορίας με στόχο τους την καταπάτηση των δικαιωμάτων και την στοχοποίηση της μαύρης κοινότητας. Πότε εμφανίστηκαν οι πρώτες ρατσιστικές αντιλήψεις; Τι επίδραση είχαν στους ανθρώπους; Στην κοινωνία; Πόσο δύσκολο ήταν (και είναι) να είσαι μαύρος στην Αμερική; Ποιοι τάχθηκαν ενάντια στον ρατσισμό και με τι μέσα και τίμημα αγωνίστηκαν εναντίον του; Πώς μπορούμε να σπάσουμε στερεότυπα γύρω μας και μέσα μας, για να ζήσουμε όλοι σε ένα κόσμο πιο δίκαιο για όλους; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα βρίσκουν τις απαντήσεις τους σε αυτό το βιβλίο. Εδώ θα βρείτε έναν πολύ κατατοπιστικό οδηγό για Λέσχες Ανάγνωσης σχετικά με το Stamped (for kids), αλλά και για τους γονείς. Επίσης, η έκδοση για ενήλικες κυκλοφόρησε και στα ελληνικά με τον τίτλο «Στιγματισμένοι», από τις εκδοσείς Δίχτυ.
The undefeated – Kwame Alexander, εικονογράφηση – Kadir Nelson
Το βιβλίο ύμνος στην μαύρη ιστορία εκδόθηκε το 2020, τιμήθηκε με το Caldecott Medal, το Newbery Honor Book και το βραβείο Coretta Scott King Illustrator Award και… απαγορεύτηκε σε ορισμένες Πολιτείες ως «προπαγάνδα» του κινήματος Black Lives Matter. Τι έγινε;! Ο Kwame Alexander, βραβευμένος συγγραφέας, έγραψε για την Αμερική που επιλέγει να ξεγράψει μέσα από τα σχολικά βιβλία, να διαγράψει από τις μνήμες των ανθρώπων ιστορικά γεγονότα που διαμόρφωσαν την χώρα όπως είναι σήμερα:
“This is a love letter to America. To black America.”
Έτσι προλογίζεται το βιβλίο στο εσώφυλλό του. Ένα ποίημα για τη Γη της Επαγγελίας που χτίστηκε επάνω στις πλάτες των σκλάβων της. Ξεκινάει από το παρελθόν, από τους αυτούς που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Από τους ανθρώπους που επέζησαν – με όποιο κόστος- στην Αμερική…και αυτούς που στο τέλος πέθαναν εξαιτίας της. Για τα τραύματα που ήταν πολύ πιο βαθιά στο μαύρο δέρμα των αδερφών του και τις ουλές που άφησαν. Για τη φλόγα της πίστης ότι όλοι άνθρωποι είναι ίσοι, έχουν ίσα δικαιώματα, κάνουν όνειρα και μια μέρα φτάνουν ψηλά. Κάνει αναφορές στα λόγια των Martin Luther King, Jr., Langston Hughes και άλλων. Στρέφει το βλέμμα του στο παρόν και το μέλλον όσων αποτελούν ζωντανή απόδειξη ότι δεν υπάρχουν ηττημένοι. Κάθε σαλόνι του βιβλίου είναι ένα μικρό έργο τέχνης από τον Kadir Nelson. Aπεικονίζει Αμερικανούς ήρωες, του χθες και του σήμερα. Καλλιτέχνες, αθλητές, μουσικοί, ακτιβιστές και συγγραφείς των οποίων η συμβολή έχει εμπλουτίσει την αμερικανική κουλτούρα. Στο τέλος του βιβλίο γίνεται εκτενής αναφορά και πολύτιμο ιστορικό περιεχόμενο σημαντικών ιστορικών μαύρων προσωπικοτήτων που απεικονίζονται μέσα στο βιβλίο. (κατάλληλο για ηλικίες 8-9 ετών)
The Hate You Give – Angie Thomas
To Book Club της Κόκκινης Αλεπούς μας σύστησε τον Σεπτέμβρη το 2020 το βιβλίο της ΛΑ-ΤΡΕ-ΜΕ-ΝΗΣ Angie Thomas, The Hate You Give. Kυκλοφόρησε το 2017, έγινε ταινία το 2018 και προκάλεσε πάταγο στην Αμερική. Πρόκεται για το ντεμπούτο της Angie Thomas, ένα young adult βιβλίο εμπνευσμένο από την αναίτια δολοφονία του 22χρονου Αφροαμερικανού Oscar Grant από λευκό αστυνομικό την Πρωτοχρονιά του 2009 στο Οκλαντ της Καλιφόρνια. Αφηγήτρια του βιβλίου είναι η 16χρονη μαύρη Starr Carter, που μένει σε γκέτο και η οποία βλέπει τον παιδικό της φίλο Khalil να δολοφονείται από λευκό αστυνομικό. Η Starr, που πηγαίνει σε ιδιωτικό σχολείο στο οποίο φοιτούν κατά κύριο λόγο λευκοί μαθητές, βρίσκεται ανακατεμένη σε μια υπόθεση εθνικής εμβέλειας και αποφασίζει να μιλήσει όταν το δικαστήριο αποφασίζει να μη δικάσει τον αστυνομικό που δολοφόνησε τον φίλο της. Το βιβλίο μπήκε στη λίστα με τα καλύτερα των New York Times, έλαβε διθυραμβικές κριτικές από σημαντικά Μέσα, βραβεύτηκε με τα William C. Morris Award, Coretta Scott King Award, Michael L/. Printz Award, Waterstones Children’s Book Prize και το Βραβείο της Ενωσης Αμερικανών Βιβλιοπωλών. Το The Hate U Give μπήκε για δύο χρόνια στη λίστα με τα “απαγορευμένα” της Αμερικανικής Ενωσης Βιβλιοθηκών. Το επίπεδο αγγλικών που απαιτείται είναι intermediate, ενώ χρησιμοποιείται slang σε πολλά σημεία του κειμένου, κοινώς ένα urban dictionary θα φανεί χρήσιμο όπως το διαβάζετε. (κατάλληλο για ηλικίες 14-17 ετών)
Άλλα βιβλία που αξίζει να ανακαλύψετε:
1. Ο λόφος που ανεβαίνουμε – Amanda Gorman, εκδ. Ψυχογιός, μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, MC Yinka (για έφηβους και νέους ενήλικες)
2. Τι είναι ο ρατσισμός – Katie Daynes & Jordan Akpojaro, Εικονογράφος: Sandhya Prabhat, εκδ. Πατάκη (για 3-5 ετών)
3.. Της αλλαγής τραγούδι – Amanda Gorman, εκδ. Ψυχογιός, μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, MC Yinka (για 5+ ετών)
4. Αν έρθεις σαν τον άνεμο – Jacqueline Woodson, εκδ. Πατάκη, μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη (για έφηβους)
5. I Have A Dream – εικονογράφηση Kadir Nelson, βραβευμένο με Coretta Scott King Illustrator Honor (για 5+ ετών)
6. A sweet smell of roses – Angela Johnson, εικονογράφηση: Eric Velasquez (για 5+, 7+ ετών).
7. An ABC of Equality – Chana Ginelle Ewing, board book (για 3+ ετών).
8. The ABCs of Black History – Rio Cortez, εικονογράφηση: Lauren Semmer (για 3+, 5+ ετών)
9. The Colors Of Us – Karen Katz (για 1+, 3+ ετών)
10. This Book Is Anti-Racist: 20 Lessons on How to Wake Up, Take Action, and Do The Work – Tiffany Jewell (για 12+ ετών).
