Η bell hooks (κατά κόσμον Gloria Jean Watkins, μαύρη διανοούμενη, συγγραφέας, θεωρητικός, παιδαγωγός, φεμινίστρια) έχει πει πως “για τους ανθρώπους που ζουν κάτω από συνθήκες εκμετάλλευσης και καταπίεσης, η εκπαίδευση είναι ένα πολιτικό ζήτημα”. Η εκπαίδευση εκτός από να ενισχύει τη γνώση, στόχο έχει να διαμορφώνει την κριτική σκέψη, να προάγει την κοινωνική ένταξη, την ισότητα και να ενδυναμώνει τους πολίτες, ώστε να συμβάλλουν ενεργά στην κοινωνία.
Η βία στα σχολεία -τα οποία χαρακτηρίζονται ως οι πλέον ομοφοβικοί χώροι- είναι ένα φαινόμενο που συναντάται όλο και πιο συχνά, όχι μόνο στη Ελλάδα, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα. Η SOGIESC βία (Sexual Orientation, Gender Identity, Gender Expression and Sex Characteristics), δηλαδή η βία με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου, την έκφραση και τα χαρακτηριστικά φύλου, είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει την ψυχική και σωματική υγεία των μαθητών, την ακαδημαϊκή τους απόδοση και την κοινωνική τους ένταξη. Τα παιδικά και εφηβικά βιβλία μπορούν όμως να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της SOGIESC βίας, προσφέροντας εργαλεία για την κατανόηση, την καλλιέργια της ενσυναίσθησης και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Σε οποιαδήποτε μειονοτική ομάδα και αν ανήκει κάποιο άτομο εξαιτίας της φυλής, τάξης, αναπηρίας ή του σεξουαλικού προσανατολισμού, η αντιπροσώπευση στα βιβλία είναι ουσιώδης για την κατανόηση και την αποδοχή της διαφορετικότητας. Όταν τα παιδιά βλέπουν χαρακτήρες που μπορούν να ταυτιστούν μαζί τους, αισθάνονται αποδοχή και ασφάλεια. Βιβλία που περιλαμβάνουν ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες και διαφορετικές ταυτότητες φύλου βοηθούν τα ίδια τα άτομα να αναγνωρίσουν την αξία της προσωπικής τους ταυτότητας και να κατανοήσουν ότι δεν είναι μόνα.
Η λογοτεχνία αντιμετωπίζεται σαν εργαλείο για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, η οποία επιτρέπει στο αναγνωστικό κοινό να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να βιωθούν – έστω και εικονικά – οι προκλήσεις και οι εμπειρίες των ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρων, προωθώντας την ευαισθησία, τον προβληματισμό, την ενσυναίσθηση και την αποδοχή.
Κύρια πηγή της προκατάληψης είναι η άγνοια και η παραπληροφόρηση. Η χρήση των βιβλίων με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογία και οι μεγαλόφωνες αναγνώσεις αυτών εμπλουτίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία και λειτουργούν ως βοηθητικό εργαλείο για το διδακτικό προσωπικό. Μπορούν να είναι η αφορμή για υπέροχες συζητήσεις, να λυθούν απορίες και τα ίδια τα άτομα των ΛΟΑΤΚΙ+ κοινοτήτων να συνδεθούν περισσότερο με το σχολείο στο σύνολό του και να το βιώσουν ως ένα ασφαλές, οριοθετημένο και δομημένο περιβάλλον.
Με αυτήν τη διαδικαία προάγεται μια ανοιχτή επικοινωνία και αποδομείται η έννοια του στίγματος στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, γεγονός που μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην πρόληψη της SOGIESC βίας στο σχολικό περιβάλλον. Αληθινές ιστορίες μπορούν να εμπνεύσουν εκτός από τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και εκείνα που δεν ανήκουν στις κοινότητες αυτές, αλλά ορμώμενα από τις ιστορίες αναγνωρίζουν τη δύναμη και τη σπουδαιότητα του σεβασμού μεταξύ των φίλων, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να αλληλοϋποστηρίζονται και να μην αδιαφορούν ή να γίνονται παθητικοί και φοβισμένοι θεατές βίαιων φαινομένων.
Κλείνοντας, και επειδή ένας νόμος δεν αρκεί, είναι σημαντικό να συμμετέχουμε ενεργά υπέρ της αντιπροσώπευσης, καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση, ενθαρρύνοντας τον διάλογο και υποστηρίζοντας το “ξένο” και το διαφορετικό με στόχο την ενσωμάτωση, την ασφάλεια και την αποδοχή και συμπερίληψη με ισότιμους όρους παντού. Και τι πιο όμορφο από το να έχεις σύμμαχο σε αυτήν την προσπαθεια ένα βιβλίο.
Δείτε εδώ παλιότερα αφιερώματα της Κόκκινης Αλεπούς στα συμπεριληπτικά βιβλία και τα βιβλία ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογίας.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να συμβουλευτείτε το Πολύχρωμο Σχολείο, να διαβάσετε το βιβλίο Φύλο και Εκπαίδευση – Για μια συμπεριληπτική εκπαίδευση χωρίς βία και διακρίσεις (2022) Συλλογικός Τόμος επιμ. Θ. Θάνος – Δ.Κογκίδου εκδ. Τζιόλα ή να επισκεφτείτε τη σελίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης και ενημερωθείτε για το αντίστοιχο SOGIESC τμήμα, το οποίο συστάθηκε το 2014 για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με βάση την εντολή που της δόθηκε από τη σύσταση CM/Rec(2010)5 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα κράτη μέλη σχετικά με μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου.
Η Νίκη Λιάκουρα παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Σπουδές φύλου: Μεθοδολογίες, θεωρίες, πολιτικές στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
