Κείμενο: Απόστολος Πάππος
Εικονογράφηση: Φωτεινή Στεφανίδη
Εκδόσεις: Susaeta
Χρονιά έκδοσης: 2025
Ηλικίες: 5+, 7+
Στο χειμωνιάτικο, χιονισμένο δάσος ένας άνθρωπος περπατά συντροφιά με τον σκύλο του, μαζεύοντας ξυλαράκια για να ζεσταθούν. Δίχως να το καταλάβει, χάνει το ένα του γάντι. Εκείνο μένει πεσμένο στο χιόνι, ώσπου πλησιάζει ένας ποντικός. Το ζωάκι το βρίσκει εξαιρετικό για ζεστό σπιτάκι και χώνεται μέσα. Να σου όμως που πλησιάζει και ένας βάτραχος που ζητά κι εκείνος ζεστασιά! Ο ποντικός αμέσως του προτείνει να χωθεί μέσα μαζί του. Τα ζώα όμως δεν σταματούν να έρχονται· ένας λαγός, μια αλεπού, ακόμα κι ένας λύκος και αργότερα ένα αγριογούρουνο, και ναι, μια αρκούδα! Όλα τρέχουν και χώνονται, στριμώχνονται και χορεύουν χαρωπά μέσα στο μαγικό αυτό γάντι, που καταλήγει ζεστό και ασφαλές για όλα τους. Όταν λίγο αργότερα ο άνθρωπος το ξαναβρεί, θα πάρει την απόφαση να το αφήσει εκεί μέχρι την ερχόμενη Άνοιξη… άλλωστε, αυτός έχει σπίτι ζεστό· δεν το χρειάζεται δα και τόσο.
Ο Απόστολος Πάππος, σε αυτό το πρώτο του εικονογραφημένο βιβλίο, επιλέγει να διασκευάσει με χάρη ένα γνωστό και αγαπημένο ουκρανικό παραμύθι. Το γάντι με τον ρυθμό και την επαναληψιμότητά του, μάς φέρνει στο μυαλό το ελληνικό παραμύθι Η Σουσουράδα που της πήρε η βάβω την ουρά της και, για να της την ξαναδώσει, το πουλάκι περνάει από ένα σωρό αλυσιδωτές αποστολές. Ή ίσως ακόμα και το Ντίλι ντίλι το καντίλι, που υπάρχει σε τόσες χώρες προσθέτοντας δράσεις και χαρακτήρες στην αρχική, δημιουργώντας ένα πλήθος χαρακτήρων που επιτρέπουν ο ένας στον άλλον να υπάρξει (ή και όχι, στο Ντίλι ντίλι). Ας θυμηθούμε και το εξαιρετικό Alla fiera dell’ est, το αντίστοιχο ιταλικό μελοποημένο αφήγημα του Αngelo Braduardi. Σε πολλές χώρες (ίσως σε όλες; Δεν μπορώ να γνωρίζω) υπάρχουν αλυσιδωτά παραμύθια που διδάσκουν τον κύκλο της δοτικότητας, της αλληλεγγύης, της αλληλοπροσφοράς (ή του αλληλοκατασπαράγματος). Στο Γάντι, και ιδίως στην διασκευή του Πάππου, η συνεργασία και η αλληλεγγύη είναι οι πιο κυρίαρχες. Έχουμε ζώα που παραχωρούν το ένα χώρο στο άλλο. Δεν έχουμε την αίσθηση της ιδιοκτησίας και της αποκλειστικότητας, έχουμε μια ζεστή (μεταφορικά και κυριολεκτικά) εικόνα προσφοράς, που ακυρώνει ακόμα και τον ενδεχόμενο κίνδυνο να φάνε το ένα το άλλο. Υπάρχει λοιπόν το μήνυμα ότι στην ανάγκη έχει μεγαλύτερη σημασία η προσφορά από τον φόβο του αγνώστου.
Ωστόσο, το βιβλίο δεν είναι διδακτικό και αυτό το κατατάσσω στα υπέρ του. Τα ζώα έχουν χαρακτηριστικά που θυμίζουν παλιά παραμύθια με στερεοτυπικά χαριτωμένα στοιχεία, όπως Αλεπού η Πονηρή ή Λύκος ο Ουρλιαχτός και το καθένα έχει την ιδιότυπη φωνή του. Άλλες είναι πιο ηχομιμητικές (κεκέξ και κουάξ κάνει ο Βάτραχος), άλλες παίρνουν περισσότερη παραμυθική ελευθερία, όπως εκείνη των παλαιών αφηγητών (λα και ντο και σολ κάνει η Αλεπού). Γενικά το παραμύθι έχει έντονα στοιχεία αφηγηματικότητας, κατι που το κάνει πιο μαγικό. Η επιλογή του Πάππου να δώσει ένα άλλο, πιο αλτρουσιτικό και ενσυναισθητικό τέλος στο παραμύθι κλείνει το μάτι στον αναγνώστη, σα να λέει, έτσι το προτιμώ εγώ, κι αν θέλεις, φίλε αναγνώστη, ψάξε να βρεις το αυθεντικό φινάλε αλλού. Μου αρέσει αυτή η ελευθερία που πήρε· άλλωστε, δεν αλλοιώνει το ύφος, την πλοκή ή το μήνυμα της αρχικής ιστορίας, ούτε το κάνει ηθικοπλαστικό. Είναι μια προσωπική πινελιά που ταιριάζει στο γλυκό ύφος του βιβλίου.
Παρόλ’ αυτά, έχω μια ένσταση και αυτή αφορά στο φρασεολογικό κομμάτι του βιβλίου. Απευθύνεται σε μικρά παιδιά και είναι κάποιες φράσεις που είναι κάπως λογοτεχνίζουσες και κάπως αδόκιμες. Δεν έχει να κάνει με το επίπεδο του λεξιλογίου· είναι απλά στο όριο της ασάφειας και της περιττής ποιητικότητας. Παραδείγματα: “Ένας σκύλος, ένας άνθρωπος. […] Δίχως να το καταλάβει, του έπεσε το γάντι του!” ποιου θα ρωτήσω εγώ; “Μύρισαν το κρύο παντού”. “Ήταν μια φορά κι ένα καιρό ένας χειμώνας” (εδώ ξεκινάει όπως ο Ροντάρι: “Ήταν μια φορά και έναν καιρό ήταν ένας πόλεμος” στο βιβλίο του “Όταν οι καμπάνες σταμάτησαν τον πόλεμο”). Καθώς το βιβλίο μάλλον προτείνεται για μεγαλόφωνη ανάγνωση (δεδομένης της ηλικίας που απευθύνεται) είναι φράσεις που δεν είναι εύκολα κατανοητές και δεν ταιριάζουν στην απλή ροή του υπόλοιπου βιβλίου.
Η εικονογράφηση της Στεφανίδη είναι τρυφερή, παιδική και χειμωνιάτικη. Ενισχύει τη χιονισμένη ατμόσφαιρα της ιστορίας, με τις πυκνές νιφάδες να κατακλύζουν όλες σχεδόν τις σελίδες. Τα χρώματα είναι απαλά και παραμυθικά. Το όλο βιβλίο μοιάζει λίγο με χριστουγεννιάτικο όνειρο. Στα συν και η ιδέα της ακουστικής επιλογής του βιβλίου: σκανάροντας ένα QRcode μπορείς να ακούσεις την ιστορία με την εξαιρετική θεατρική αφήγηση της Κατερίνας Χατζηανδρέου.
