Τι υπάρχει σε μια ανθρώπινη καρδιά;
Κάθε χρόνο μετά τη χριστουγεννιάτικη περίοδο είναι μια καλή ευκαιρία για τακτοποίησης της βιβλιοθήκης. Μια διαδικασία που θυμίζει πολύ την αντίστοιχη τακτοποίηση της ντουλάπας όταν αλλάζουν οι εποχές. Είναι τόσο μεγάλη, δε, η χριστουγεννιάτικη εκδοτική παραγωγή, που αρκετά από αυτά τα βιβλία που επιστρέφουν στο ράφι τους δεν έχουν προλάβει να διαβαστούν. Όπως, αντίστοιχα, κάποια ρούχα δεν έχουν φορεθεί.
«Το κορίτσι και η καρδιά του ρομπότ» είναι από αυτά τα χριστουγεννιάτικα βιβλία που δεν είχα προλάβει να διαβάσω. Το εξώφυλλο και ο τίτλος δεν παρέπεμπαν σε Χριστούγεννα -μόνο ένας τάρανδος, λίγα αστεράκια και χρυσό μελάνι. Διάβασα το οπισθόφυλλο για να είμαι σίγουρη, μην κάνω το λάθος και το βάλω στα «πάνω» ράφια και τελικά, αφήνοντας στη μέση την τακτοποίηση κάθισα στο πάτωμα και βυθίστηκα στις σελίδες του.
Η προσεγμένη έκδοση προϊδεάζει τον αναγνώστη ότι κάτι όμορφο κρύβει μέσα του. Ένα κορίτσι βρίσκεται μπροστά στο παράθυρο του δωματίου και κοιτάζει έξω ζωγραφίζοντας με το δάχτυλο πάνω στο παχνιασμένο τζάμι. Ο αναγνώστης γίνεται τώρα το κορίτσι που κοιτάζει έξω από το παράθυρο μια παραμονή Χριστουγέννων. Κοιτάζει από μακριά, δε βλέπει μόνο μια γειτονιά, αλλά μία πλευρά της πόλης. Όσο συνεχίζει να ζωγραφίζει με το δάχτυλο πάνω στο (δισέλιδο) παχνιασμένο «τζάμι» και γυρίζει τις σελίδες, τόσο πλησιάζει πιο κοντά στην πλατεία, βλέπει τα πρόσωπα των κατοίκων που όλοι είναι σε κίνηση εν αναμονή των Χριστουγέννων, ενώ το χιόνι πέφτει απαλά και συμπληρώνει το σκηνικό.
Τώρα δεν αρκεί το δάχτυλο, ο αναγνώστης καθαρίζει με την παλάμη του το τζάμι για να ξεθαμπώσει και να δει καλύτερα. Βλέπει ένα κορίτσι που ονειρεύεται στο δωμάτιό του και ένα μικρό ρομπότ το ρωτάει: «τι υπάρχει μέσα σε μια ανθρώπινη καρδιά;» «Ιστορίες», απαντάει, «ένας γαλαξίας από λέξεις». Και το ρομπότ λαχταρώντας να αποκτήσει μία καρδιά παρακαλαει το κορίτσι να του φτιάξει μία. Και εκείνο αρχίζει να λέει ιστορίες, αναμνήσεις από την πόλη της, τη φύση σε όλες τις εποχές, τα ταξίδια, τα όνειρά της. Το κορίτσι ξυπνάει ανήμερα τα Χριστούγεννα και τρέχει στο σαλόνι που ξεχειλίζει από αγάπη και οικογενειακή θαλπωρή και παίρνει το δώρο του. Ένα κουρδιστό ρομπότ με ένα σημείωμα στην πλάτη του. «Ό,τι κι αν γίνει και όπου και αν βρεθείς, να παίρνεις την καρδιά σου στα δυο σου χέρια και να ακούς την ιστορία…». Και το κορίτσι ακούει αυτή την ιστορία που ο αναγνώστης κρατάει στα χέρια του και οι λέξεις της υψώνονται στον ουρανό και μεταμορφώνονται σε αγάπη που πέφτει απαλά σαν χιονονιφάδες και αντί να παγώνει ζεσταίνει όλες τις καρδιές.
Πολλές ενδιαφέρουσες θεματικές ξεπηδούν μέσα από την υπέροχη ποιητική αυτή ιστορία. Η συζήτηση του κοριτσιού με το ρομπότ (ή φανταστικός φίλος ή η εσωτερική του φωνή) αναδεικνύει τη σημασία των ανθρώπινων σχέσεων, την ανάγκη για φιλία και σύνδεση και μέσα από αυτή την αλληλεπίδραση το κορίτσι ανακαλύπτει τον εαυτό του, τα συναισθήματά του χτίζοντας το δικό του αξιακό σύστημα, στο οποίο προτεραιότητα έχουν οι άνθρωποι, οι ιστορίες τους δηλαδή και η αγάπη. «Οι ιστορίες είναι δεμένες σε χοντρά βιβλία με κόκκινα βελούδινα εξώφυλλα». Έτσι είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Ιστορίες πολύτιμες δεμένες μεταξύ τους. Όπως λέει, η ίδια η εικονογράφος «μια καρδιά δεν είναι ποτέ επίπεδη. Έχει επίπεδα από αναμνήσεις και συναισθήματα κολλημένα το ένα επάνω στο άλλο, και ιστορίες μπλεγμένες η μία με την άλλη». Έτσι είναι οι καρδιές.
Η ατμοσφαιρική, ονειρική εικονογράφηση της βραβευμένης Λιθουανής Monika Vaicenaviciene απογειώνει κείμενο. Το ποιητικό ύφος της κειμενικής αφήγησης συνομιλεί με τις δικές της εικόνες που εμπλουτίζουν τις λέξεις, έτσι ώστε κάθε μία να γεννάει δική της ιστορία. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά τα τυπογραφικά σαλόνια. Κάθε δισέλιδο και άλλη ιστορία στο τζάμι, με διαφορετική, μάλιστα, χρωματική παλέτα και ζωγραφική τεχνική, προσθέτει ζωντάνια και προκαλεί έκπληξη στον αναγνώστη καθηλώνοντας το βλέμμα του.
Είναι εμφανής η διακειμενική σύνδεση με τον Μάγο του Οζ. Το κορίτσι θυμίζει τη Ντόροθι που συνειδητοποιεί πως ό,τι αναζητά βρίσκεται μέσα της, ενώ το ρομπότ θυμίζει τον Χίκορι, τον ντενεκεδένιο άνθρωπο που θέλει να αποκτήσει μία καρδιά.
Αισιοδοξία προκαλεί και η τοποθέτηση της ιστορίας στο σήμερα. Έχουμε συνηθίσει να καλύπτουμε με ένα πέπλο νοσταλγίας κάθε κατάσταση που αποπνέει ηρεμία, γαλήνη, ανθρωπιά, επικοινωνία, να το τοποθετούμε σε «παλιές καλές εποχές», δαιμονοποιώντας παράλληλα την ψηφιακή εποχή μας και μη αφήνοντάς της χώρο για έννοιες όπως αγάπη, ανθρώπινες σχέσεις κ.ά. Σ’ αυτή τη μικρή συμπεριληπτική πόλη, όμως, (που θυμίζει την εποχή μας) υπάρχει χώρος για όλα. Συνυπάρχουν αρμονικά οι άνθρωποι, τα ζώα, η τεχνολογία, η ανθρωπιά, η αγάπη, η νοσταλγία, η παιδικότητα, το όνειρο, η μουσική, τα μηνύματα στο κινητό, οι κάρτες στο ταχυδρομείο, τα παιδιά, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι, το παιχνίδι έξω, το παιχνίδι μέσα, το λαπ τοπ κάτω από ένα δέντρο, η επικοινωνία με όποιον τρόπο επιθυμεί καθένας. Και αν μη τι άλλο η εποχή μας δίνει άπειρες δυνατότητες για επικοινωνία.
Τα σημειώματα των δημιουργών, στο τέλος του βιβλίου, βάζουν τον αναγνώστη περισσότερο στην ιστορία. Ο μεν συγγραφέας αποκαλύπτει στοιχεία άγνωστα σε εμάς από την ιστορία που έγραψε, η δε εικονογράφος δίνει τις δικές της πληροφορίες για την καρδιά. Στο τέλος, επίσης, υπάρχει όλο το κείμενο σε μία σελίδα, κάτι που επίσης δίνει τη δυνατότητα για διαφορετικές αναγνώσεις, όχι μόνο τα Χριστούγεννα αλλά όλο τον χρόνο (εκτός αν η αγάπη και οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εποχιακό είδος)
Να κρατάμε την καρδιά μας στα δυο μας χέρια κάθε πρωί… Αναζητήστε το. Θα εντυπωσιαστείτε.
Συγγραφέας: Neal Hoskins
Εικονογράφηση: Monika Vaicenaviciene
Μετάφραση: Κυριάκος Μπούας-Θέμελης
Εκδόσεις: Διόπτρα
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικία: 7+, 9+
