“Υπάρχει πάντα μια στιγμή στη ζωή ενός παιδιού, που ανοίγει η πόρτα κι αφήνει το μέλλον να μπει”.
Graham Greene
Γράφει η Αλέξα Αποστολάκη*
Η πρώτη λέξη που έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε τον Eric Carle είναι μάγος. Η δεύτερη, μοναδικός. Κάθε ένα από τα βιβλία του είναι έκπληξη, αισθητική απόλαυση και χαρά για παιδιά, γονείς, κι εκπαιδευτικούς σε όλον τον κόσμο.
Ο Eric Carle παρακολουθεί το παιδί από την πολύ τρυφερή ηλικία των 8 – 9 μηνών μέχρι τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. «Σε πολλά από τα βιβλία μου, προσπαθώ να γεφυρώσω το χάσμα ανάμεσα στο σπίτι και το σχολείο. Για μένα το σπίτι αντιπροσωπεύει, ή θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει, τη θαλπωρή, την ασφάλεια, το παιχνίδι, τον τόπο όπου σε κρατούν αγκαλιά. Το σχολείο, ο παιδικός σταθμός, είναι ένα ξένο, άγνωστο μέρος για το παιδί που συχνά φοβάται να κάνει το βήμα. Κι εγώ, προσπαθώ ν’ αντισταθμίσω αυτόν τον φόβο μ’ ένα θετικό μήνυμα. Πιστεύω ότι τα παιδιά, από την φύση τους δημιουργικά, ανυπομονούν να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους, να μάθουν κάτι καινούριο. Με τα βιβλία μου θέλω να τους δώσω αγάπη και να τους δείξω πως η μάθηση μπορεί να είναι διασκεδαστική και συναρπαστική».
Το μυστικό της παγκόσμιας απήχησης των βιβλίων του Eric Carle, πέρα από την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική τους αξία, κρύβεται στην ενστικτώδη κατανόηση του ψυχισμού και του κόσμου των παιδιών, στον βαθύ σεβασμό με τον οποίο τα αντιμετωπίζει. Διαβάζοντας τα βιβλία του τα παιδιά νοιώθουν αυτόματα πως μπορούν να τον εμπιστευτούν και να μοιραστούν μαζί του τις πιο μύχιες σκέψεις τους.
Κάθε ιστορία του είναι ειπωμένη απλά και με σαφήνεια, με λίγες, συχνά ελάχιστες, λέξεις και εικόνες φτιαγμένες με την τεχνική του κολλάζ από τα ζωγραφισμένα, χειροποίητα χαρτιά του. Η οικεία αυτή τεχνοτροπία, που τα περισσότερα παιδιά έχουν ήδη δοκιμάσει, οι καθαρές γραμμές, οι ακριβείς απεικονίσεις του τα προσκαλούν να συνεχίσουν την ιστορία δημιουργώντας δικές τους εικόνες και να θεωρήσουν τα βιβλία του και σαν μια διασκεδαστική, παιχνιδιάρικη αφετηρία. Οι λευκοί, άνετοι χώροι που πλαισιώνουν τις εικόνες του, σήμα κατατεθέν της τέχνης του, δεν επιλέγονται για ν’ αναδείξουν μέσα από την αντίθεση τα έντονα χρώματά του, αλλά για ν’ αφήσει χώρο στον μικρό αναγνώστη για ονειροπόληση και αυτενέργεια.
Όσο μεγαλώνει το παιδί, μεγαλώνει κι ο κόσμος γύρω του. Η φαντασία του απλώνεται, το ίδιο κι η συνείδηση της πραγματικότητας. Ο Eric Carle, παιδαγωγός, οραματιστής και καλλιτέχνης είναι παρών σ’ όλη αυτή την πορεία. Συνεισφέρει στη συναισθηματική και πνευματική του ανάπτυξη, στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του. Κάθε βιβλίο του μετατρέπεται σε μία μοναδική εμπειρία.
«Η ελαφίνα περπατά μπροστά από το μικρό της που ακολουθεί σε μια ορισμένη απόσταση. Αν η απόσταση είναι πολύ μεγάλη, το ελαφάκι δεν μπορεί να την ακολουθήσει. Αν η μητέρα είναι πολύ κοντά, το ελαφάκι δεν θα μάθει να περπατά. Αυτό, πιστεύω, ότι πρέπει να ισχύει και για την εκπαίδευση των παιδιών, πρέπει να έχεις αυτή την σωστή απόσταση. Γνωρίζω, ακόμα, ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Γι’ αυτό αποφεύγω να χρησιμοποιώ την λέξη παιδιά. Γιατί υπάρχει ένα παιδί, κι ένα άλλο παιδί, κι ακόμα ένα παιδί… Πιστεύω πως κάνω τα βιβλία μου για ένα παιδί. Και μέρος αυτού του παιδιού είμαι εγώ ο ίδιος, το παιδί μέσα μου», έχει πει ο ίδιος .
Eric Carle
Ο Carle ανοίγει δίαυλους επικοινωνίας των παιδιών με τις πηγές της έμπνευσης και της φαντασίας τους, αναγνωρίζοντας τις απεριόριστες δημιουργικές τους δυνατότητες. Τους μιλάει για όλα: φιλία, αγάπη, αλληλεγγύη, συνύπαρξη, αποδοχή, σεβασμό για όλους ανεξαιρέτως, ευθύνη για το περιβάλλον, ανάγκη για ελευθερία πνεύματος και έκφρασης, συμβίωση, προσαρμοστικότητα… Η θεματολογία στα βιβλία του είναι αυτή που συναντούμε στην παγκόσμια λογοτεχνία για ενήλικες.
Ναι, προτείνει στο παιδί (ανεπαίσθητα, χωρίς να διδάσκει) να γίνει καλός και υπεύθυνος άνθρωπος. Ναι, με λίγη τύχη, το βοηθάει να γίνει και καλός αναγνώστης. Όμως, η πιο σημαντική συμβολή του Eric Carle στη ζωή ενός παιδιού, είναι, από πολύ νωρίς, η επαφή του με την Τέχνη. Το μεγάλο δώρο να κρατάς στα χέρια σου ένα τόσο όμορφο βιβλίο υψηλής αισθητικής. Παράξενα σχήματα. Τολμηρές φόρμες. Απρόσμενες γραμμές που σε οδηγούν όπου θέλεις. Και χρώματα, χρώματα εκρηκτικά, τολμηρά, ευάλωτα. Τέχνη, που ακόμα κι αν δεν ζητήσεις να την ξαναβρείς σε πινακοθήκες και μουσεία, εγγράφεται κάπου μέσα σου και σε ακολουθεί για πάντα, ψιθυρίζοντας στο αυτί σου «πως δεν υπάρχουν λάθος χρώματα».
Η Αλέξα Αποστολάκη είναι εκδότρια του Καλειδοσκόπιου, του εκδοτικού οίκου που είναι υπεύθυνος για τις ελληνικές μεταφράσεις και την κυκλοφορία των βιβλίων του Eric Carle στη χώρα μας.
