Κείμενο: Σωτήρης Χ. Σουλούκος
Χαιρετισμός: Φώτης Κιλιπίρης
Σημειώσεις: Αίγλη Μπρούσκου
Εκδόσεις: Καλειδοσκόπιο – Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικίες: 5+, ενήλικες
Ένα βιβλίο στο χρώμα της σέπιας, με καφετιά γράμματα και τυπογραφικά στοιχεία, λιγοστές φωτογραφίες, μια παραμυθού και ο γιος της που εκδίδει τα παραμύθια της σε βιβλίο: το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης μάς προσφέρει μια ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση λαϊκών παραμυθιών. Ο συγγραφέας Σωτήρης Χ. Σουλούκος μάς μεταφέρει στον χώρο και στον χρόνο. Στο χωριό Στρατονίκη Χαλκιδικής, ένα ορεινό χωριό που απέχει 90 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και που την ιστορία του μαθαίνουμε εκτενώς και απολαυστικά στο τελευταίο μεγάλο κεφάλαιο του βιβλίου. Μάς μεταφέρει όμως και στον χρόνο, στη μικρή βιογραφία της μητέρας του και παραμυθούς Φωτούλας Σλούκα, και στα παραμύθια που προσφέρει και που ανάγονται σε άγνωστο πόσες δεκαετίες (ή και αιώνες) πριν. Το βιβλίο έχει χαρακτήρα όχι μόνο λαογραφικό και λογοτεχνικό, αλλά και κοινωνικοϊστορικό.
Ο Σουλούκος καταγράφει τις συνθήκες της εποχής αλλά, κυρίως, τα ωραία παραμύθια και ενίοτε – συχνά – τις παραλλαγές τους. Η έρευνα που έχει κάνει είναι ουσιαστική και λεπτομερής. Η ωραία πινελιά που δίνει επίσης το βιβλίο, είναι μια μικρή έκπληξη· μέσω ενός QR code στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, μπορούμε να απολαύσουμε και ακουστικά τις ίδιες τις αφηγήσεις της παραμυθούς.
Με την σημαντική βοήθεια της Αίγλης Μπρούσκου, κοινωνικής ανθρωπολόγου, τα παραμύθια της Φωτούλας κατατάσσονται και κατηγοριοποιούνται βάσει του Διεθνούς Καταλόγου Παραμυθιών των Αarne, Thompson, Uhter, ως, όπως επισημαίνει και η ίδια στο πολύ ωραίο κεφάλαιο που συγγράφει σχετικά, “μέσω του θαυμαστού ανθρωπολογικού φαινομένου, αυτό της παγκοσμιότητας των παραμυθιών”. Οι κατηγορίες στις οποίες εμπίπτουν είναι τέσσερις: Μαγικά Παραμύθια, Ευτράπελα Παραμύθια, Παραδόσεις και Αφηγήσεις με Καλικαντζαράκια. Στο σύνολο πρόκειται για 25 ωραία παραμύθια, χωρίς τις παραλλαγές.
Πολλά από αυτά τα παραμύθια είναι γνωστά· κι αν σας θυμίζουν κάτι, δεν έχετε παρά να επισκεφθείτε τις πολύ ωραίες σημειώσεις της Μπρούσκου που συγκρίνουν και παραλληλίζουν το εκάστοτε παραμύθι με άλλα διεθνούς ή παγκοσμίου φήμης, τονίζοντας την ομορφιά της ομοιότητας των μύθων αλλά και τις γοητευτικές διαφορές τους. Η Σιδερένια Γλώσσα προσομοιάζει στα χαρακτηριστικά του Κυανοπώγωνα, ο Γιάννης και η Μαρία συγγενεύουν με τους Χάνσελ και Γκρέτελ, η Σταχτοπούτα εδώ ονομάζεται Πιπιλιάρω. Αυτό άλλωστε μας υποδεικνύει και την οικουμενική ανάγκη δημιουργίας και διάδοσης μύθων και παραμυθιών παντού, δίνοντας στο παραμύθι την θέση που του αξίζει· αυτό της θεμελίωσης των αξιών και των αρχαϊκών παθών και φόβων.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι ότι το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα στεγνό θεωρητικό βιβλίο αποκλειστικά για ενήλικες, εξού και η σήμανση και για παιδιά 5+ ετών. Είναι ένα ερευνητικό εθνογραφικό σύγγραμμα, σύμφωνοι· αλλά δεν ξεφεύγει από τον βασικό του σκοπό που είναι εκείνος του μοιράσματος των ιστοριών. Κι αυτό σημαίνει ότι τα παραμύθια του διαβάζονται (ή ακούγονται!) με χαρά και άνεση, έχουν πολύ ωραίες μεταγραφές και ειδικό γλωσσάρι, είναι φοβιστικά, ξεκαρδιστικά, διδακτικά και εν τέλει μαγικά και μαγευτικά. Και στην τελική, μπορεί να σας βάλουν άνετα για ύπνο ένα ζεστό μεσημέρι ή ένα κρύο βράδυ, που ήταν και ο αρχικός σκοπός της παραμυθούς Φωτούλας όταν τα αφηγούταν στα παιδιά και στα εγγόνια της.
