Αφιέρωμα στη μετάφραση – Μάρω Ταυρή

Η Μάρω Ταυρή είναι επιμελήτρια εκδόσεων και μεταφράστρια για τις Εκδόσεις Μεταίχμιο και μιλάει κι εκείνη στο πλαίσιο του αφιερώματος της Κόκκινης Αλεπούς στη μετάφραση παιδικών βιβλίων. Το αφιέρωμα, που ξεκίνησε τη Δευτέρα με την Αργυρώ Πιπίνη και τον Φίλιππο Μανδηλάρα και ολοκληρώνεται αύριο με τον Αντώνη Παπαθεοδούλου, προσπαθεί να αναδείξει το δύσκολο αυτό έργο, που σε πολλούς από εμάς, τους αναγνώστες, μπορεί να φαίνεται παιχνιδάκι. Όμως η μετάφραση ενός ξενόγλωσσου βιβλίου είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας – πέρα από την εικονογράφηση – που θα σε κάνει να το αγαπήσεις ή να το μισήσεις.

 

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μεταφραστεί ένα παιδικό βιβλίο κ. Ταυρή;

Από πολύ εύκολο μέχρι πολύ δύσκολο. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Το γεγονός ότι συνήθως πρόκειται για μικρά σε έκταση έργα δυσκολεύει ή διευκολύνει τη μετάφραση;

Όταν λύσει ο μεταφραστής τα διάφορα προβλήματα που προκύπτουν και βρει τρόπο να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, η έκταση δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Προφανώς, βέβαια, το να μεταφράσεις 50 σελίδες είναι λιγότερο κοπιαστικό απ’ ό,τι χίλιες…

 

Ποιες είναι οι παγίδες στις οποίες μπορεί να πέσει ο μεταφραστής;

Πολλές! Να ξεχάσει σε τι κοινό απευθύνεται και να γράψει ένα κείμενο υπερβολικά απλό ή υπερβολικά δύσκολο για τις συγκεκριμένες ηλικίες, να μείνει υπερβολικά πιστός στο πρωτότυπο, με αποτέλεσμα η γλώσσα του να είναι «ξύλινη» κι αφύσικη ή αντίθετα να αποδώσει το κείμενο τόσο ελεύθερα που να μη θυμίζει σε τίποτα το ύφος του συγγραφέα. Μπορεί να μην πάρει είδηση και να προσπεράσει παρηχήσεις, κρυφές αναφορές, αμφισημίες και πολλαπλά επίπεδα της διήγησης, να μη λάβει υπόψη του τυχόν πολιτισμικές διαφορές ώστε να προσαρμόσει το κείμενο, όπου χρειάζεται, να μην κατορθώσει να βρει τρόπο να αποδώσει με επιτυχία τα ονόματα κ.λπ. Επίσης μια άλλη δυσκολία είναι ότι τα εικονογραφημένα βιβλία αφήνουν συγκεκριμένο (και περιορισμένο) χώρο για το κείμενο, άρα πρέπει να έχεις κι αυτό κατά νου όταν μεταφράζεις.

 

Τι γίνεται με τη μετάφραση και απόδοση κειμένων που είναι γραμμένα με τη μορφή των στίχων, των λογοπαίγνιων, τι γίνεται με τους νεολογισμούς, τις ομοιοκαταληξίες, τις λέξεις που είναι δημιουργήματα του συγγραφέα και κυρίως πως μπορεί ένας μεταφραστής να παραμείνει πιστός στο χιούμορ του συγγραφέα και να αποδώσει στο ακέραιο τα νοήματα; 

Αυτό είναι το αγαπημένο μου σημείο! Όπως, φαντάζομαι, και κάθε μεταφραστή παιδικών βιβλίων. Όλα αυτά τα στιχάκια και οι ομοιοκαταληξίες που πρέπει να σκαρφιστείς, τα λογοπαίγνια που πρέπει να αποδώσεις, οι ανύπαρκτες λέξεις που πρέπει να εφεύρεις αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση και συγχρόνως ζητούν όλη σου τη δημιουργικότητα, το κέφι και το μεράκι (καθώς κι ένα έμφυτο ταλέντο). Και κάνουν επίσης τη μετάφραση παιδικών βιβλίων μια μαγική ενασχόληση. Για να μείνεις πιστός στο χιούμορ του συγγραφέα, και γενικότερα στο ύφος του, νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος είναι να διαβάσεις το πρωτότυπο και να το αισθανθείς. Να νιώσεις το ύφος του συγγραφέα, να «πιάσεις» την ατμόσφαιρα, να αφήσεις να περάσουν μέσα σου τα συναισθήματα που ξυπνάει η διήγηση, να γελάσεις με το χιούμορ του ή να συγκινηθείς σε κάποια σημεία, να καταλάβεις ποιο είναι το νόημα που θέλει να περάσει ο συγγραφέας. Όταν τα νιώσεις όλα αυτά, θα μπορέσεις μετά με τη σειρά σου να τα αποτυπώσεις στη μετάφρασή σου.

 

Ποιο είναι τελικά το ζητούμενο από μία μετάφραση παιδικού βιβλίου: να μείνεις πιστός στο αρχικό κείμενο ή να το αποδώσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται εύκολα κατανοητό από τα παιδιά στη γλώσσα που μιλούν;

Να συνδυάσεις και τα δύο! Να το αποδώσεις με τρόπο κατανοητό για τα παιδιά, μένοντας όσο το δυνατόν πιο πιστός στο πρωτότυπο…

Διαβάστε τί έχουν πει η Αργυρώ Πιπίνη, ο Φίλιππος Μανδηλαράς και ο Αντώνης Παπαθεοδούλου.

Save

Save

Save

Save

ΜΟΙΡΑΣΕ ΤΟ

Anna Wilson

Η Anna Wilson γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αυστραλία, σπούδασε και ακολούθησε ακαδημαϊκό δρόμο, ταξίδεψε πολύ και γνώρισε πολλά μέρη. Όμως πάντα αγαπούσε να ζωγραφίζει. Ένα συμβάν στη ζωή της έπαιξε καταλυτικό ρόλο, ώστε να παρατήσει την ακαδημαϊκή της ενασχόληση και να αφιερωθεί σε αυτό που πάντα αγαπούσε αλλά φοβόταν να τολμήσει: να ζωγραφίζει. Κάπως έτσι ξεκίνησε να εικονογραφεί παιδικά βιβλία. Κάπως έτσι συνεργάστηκε με τη συγγραφέα Holly Hughes και μαζί δημιούργησαν αυτό το συγκινητικό και πολύ ατμοσφαιρικό βιβλίο που μιλάει για τη φιλία, τη σημασία της προσφοράς και τη μαγεία του χειμώνα… Με αφορμή την κυκλοφορία στα ελληνικά του βιβλίου “Το αγόρι που έφερε το χιόνι” (εκδ. Μάρτης) η Ζωή Κοσκινίδου μίλησε με την εικονο-γράφο.

Αντώνης Παπαθεοδούλου & Μυρτώ Δεληβοριά

Είστε έτοιμοι να δώσετε “Εξετάσεις για την Αϊ-Βασιλική Ακαδημία”; Ο συγγραφέας Αντώνης Παπαθεοδούλου και η εικονογράφος Μυρτώ Δεληβοριά έχουν έτοιμα τα τεστ και τις δοκιμασίες που πρέπει να περάσετε για να γίνετε δεκτοί στην περίφημη αυτή ακαδημία. Ποιος θα είναι ο επόμενος Άι-Βασίλης και τι χρειάζεται τελικά κανείς για να περάσει τις εξετάσεις; Οι δύο βραβευμένοι και πολύ αγαπητοί στο αναγνωστικό κοινό δημιουργοί μίλησαν με τη Ζωή Κοσκινίδου για το νεό τους εικονογραφημένο βιβλίο, ένα από τα πιο ωραία, αυθεντικά αστεία, χριστουγεννιάτικα βιβλία που κυκλοφόρησαν φέτος, για το πώς συνεργάζονται, τα πραγματικά αστεία βιβλία και το “παιδί” στα κείμενα και τις εικονογραφήσεις τους, αντίστοιχα.

Mac Barnett & Jon Klassen

Το χριστουγεννιάτικο εικονογραφημένο βιβλίο “Πώς κατεβαίνει ο Αγιος Βασίλης από τις καμινάδες;” τα έχει όλα: παιχνιδιάρικο και πολύ αστείο κείμενο, εκπληκτική εικονογράφηση και εννοείται πως ως χριστουγεννιάτικο βιβλίο περικλείει όλη τη ζεστασιά και τη μαγεία των ημερών. Πίσω από το βιβλίο αυτό κρύβεται ένα πολύ γνωστό και αγαπημένο δημιουργικό δίδυμο, ο Αμερικανός συγγραφεάς Mac Barnett και ο Καναδός εικονογράφος και συγγραφέας Jon Klassen. Οι δυο τους έχουν δημιουργήσει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα παιδικά εικονογραφημένα, είτε μαζί, είτε μόνοι τους. Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου τους βιβλίου στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μάρτης, η Ζωή Κοσκινίδου μίλησε μαζί τους για τις απίθανες θεωρίες περί Αγιου Βασίλη που διατυπώνουν, τα αστεία και τις ιδέες που γίνονται βιβλία, αφήνοντας σαφή υπονοούμενα για πιθανή μετακόμιση στην Ελλάδα!