Από την κινημαγραφική μεταφορά του έργου το 1939 με την Judy Garland στο ρόλο της Ντόροθυ και τους Ray Bolger (Σκιάχτρο),
Jack Haley (Tενεκεδένιος) και Bert Lahr (Λιοντάρι)
Μετά από αρκετή προσπάθεια και σκέψη για το γενικότερο θέμα της ανάγνωσης στα παιδιά, έφτασε η ώρα να διαλέξω το πρώτο τους βιβλίο. Ίσως το κλασικότερο παιδικό βιβλίο στο μυαλό μου, Ο Θαυμάσιος Μάγος του Οζ του L. Frank Baum βρισκόταν στο ράφι μου από το 2009 που έτυχε να το βρω σε μια πολύ ελκυστική έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Ερατώ – δυστυχώς εξαντλημένη αυτή τη στιγμή – με σκληρό εξώφυλλο, το πλήρες κείμενο και την αυθεντική εικονογράφηση του W. W. Denslow.
Λίγα πράγματα ήξερα για το βιβλίο και την ιστορία του, ψήγματα pop culture γνώσεων, αφού ποτέ δεν το διάβασα ως παιδί, ούτε είχα δει κάποια διασκευή του που να έχω συγκρατήσει. Η Ντόροθυ από το Κάνσας, το σπίτι που παίρνει ο κυκλώνας, ο σκύλος (είχε σκύλο;), ένα σκιάχτρο, ένας τενεκεδένιος άνθρωπος και ένα λιοντάρι, η αναζήτηση του Μάγου που θα δώσει στον καθένα αυτό που ποθεί, ο δρόμος με τα κίτρινα τούβλα, τα κόκκινα παπούτσια (ασημένια τελικά στο βιβλίο). Μια εμβληματική και αξεπέραστη ταινία του 1939 – δεν είναι πάρα πολύ περίεργο που δεν έχει γίνει κάποια πιο πρόσφατη μεταφορά; μέχρι να βάλει κι εκεί το χέρι του ο Tim Burton – και κάποια περίεργη σύνδεση με εκείνο το δίσκο των Pink Floyd για την οποία είχα διαβάσει παλιά σε ένα Ποπ&Ροκ.
Δεν υπάρχει λίστα με τα καλύτερα βιβλία για παιδιά που να μην περιέχει τον Μάγο του Οζ. Αρκετές φορές σε αυτές τις λίστες με τα καλύτερα βρίσκονται βιβλία που η φήμη τους τα έχει ξεπεράσει, που έχουν διασκευαστεί και ξαναγραφτεί τόσες φορές, ώστε διαβάζοντας το πρωτότυπο βρίσκεις κάτι διαφορετικό από αυτό που περιμένεις. Με το Μάγο του Οζ δε συνέβη κάτι τέτοιο σε μένα. Το βιβλίο με εντυπωσίασε σε όλο του το εύρος και ταυτόχρονα κράτησε ζωηρό το ενδιαφέρον δυο μικρών παιδιών (λιγότερο από 5 και 3 ετών τότε) που δεν είχαν ξανάρθει σε επαφή με τέτοιο όγκο πληροφορίας.
Λένε πως η αρχική εικονογράφηση βοήθησε απίστευτα το βιβλίο να έχει τόσο δυνατό αντίκτυπο στο αναγνωστικό κοινό και ένα ξεφύλλισμα αυτής της έκδοσης αρκεί για να καταλάβεις το λόγο. Αποδίδει υπέροχα τις μορφές και τις περιπέτειες των βασικών μας ηρώων αλλά και των τόσων άλλων προσώπων που παρελαύνουν από τις σελίδες του. Καλές και Κακές Μάγισσες, ποντίκια, αγριόγατες, Λαιμαργάληδες, Πονηράκηδες και Τετραγωνάδες, φτερωτές μαϊμούδες, δέντρα που πολεμάνε (Tolkien, anyone?) και ένα σωρό άλλα πλάσματα με αποκορύφωμα τον ίδιο το Μάγο.
Από την αυθεντική εικονογράφηση του W.W. Denslow για το βιβλίο του L. Frank Baum
Κεντρικός άξονας του βιβλίου και του ταξιδιού της συντροφιάς είναι να βρουν το Μάγο και να του ζητήσουν αυτό που τους λείπει. Το Σκιάχτρο θέλει μυαλό γιατί το κεφάλι του είναι γεμάτο άχυρα (πώς γίνεται όμως να έχει τις καλύτερες ιδέες;), ο Τενεκεδένιος θέλει μια καρδιά γιατί το στήθος του είναι άδειο (πώς γίνεται όμως να είναι τόσο συναισθηματικός;) και το Λιοντάρι χρειάζεται θάρρος γιατί είναι δειλό (κι όμως κάνει τις πιο γενναίες πράξεις). Πράγματα που δεν ξέφυγαν ούτε από τα παιδιά, μιας κι αυτό που μας διδάσκει το βιβλίο είναι πως ό,τι κι αν είναι αυτό που αναζητάμε, ίσως τελικά το έχουμε ήδη, αλλά δεν το βλέπουμε.
Και η Ντόροθυ; Πώς είναι δυνατόν να θέλει να αφήσει την πολύχρωμη και μαγική χώρα του Οζ κι αυτούς του εκπληκτικούς συντρόφους για να γυρίσει στο άχρωμο και σκονισμένο Κάνσας; Ίσως γιατί τελικά όλοι θέλουμε να επιστρέφουμε πάντα Σπίτι.
Πέρα για πέρα αντάξιο της φήμης του, ο Θαυμάσιος Μάγος του Οζ είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί (και να ξαναδιαβαστεί) από όλους. Εμείς πάντως το βρήκαμε αριστούργημα.
- Ενδιαφέροντα γεγονότα
- Πρωτοεκδόθηκε το 1900 και είχε πουλήσει τρία εκατομμύρια αντίτυπα μέχρι τη στιγμή που τα πνευματικά του δικαιώματα πέρασαν σε δημόσια χρήση το 1956.
- Η γραμματοσειρά της πρώτης έκδοσης ήταν η νεο-σχεδιασμένη τότε Monotype Old Style.
- Ο Baum αναγνώριζε την επιρροή του από τους αδελφούς Grimm και τον Hans Christian Andersen, φροντίζοντας όμως να κρατήσει για τις ιστορίες του τη μαγεία χωρίς τον τρόμο.
- Άλλη μια επιρροή του Baum ήταν η Αλίκη του Lewis Carroll, έβρισκε όμως την πλοκή του Carroll ασυνάρτητη (θα ασχοληθούμε στο μέλλον και με αυτό) και απέδιδε την δημοτικότητα των βιβλίων του στην ίδια την Αλίκη, ένα παιδί με το οποίο τα παιδιά-αναγνώστες μπορούσαν να ταυτιστούν. Αυτό επηρέασε και τη δικη του επιλογή πρωταγωνίστριας.
- Ο Baum έλεγε ότι το όνομα “OZ” προήλθε από την αρχειοθήκη του με ετικέτα “O–Z”.
- Ο Θαυμάσιος Μάγος του Οζ θεωρείται το πρώτο αμερικάνικο παραμύθι, χάρη στις αναφορές του σε ξεκάθαρα αμερικάνικες τοποθεσίες όπως το Κάνσας και η Ομάχα.
- Μετά από πιέσεις των αναγνωστών του ο Baum έγραψε τελικά 13 συνέχειες της ιστορίας (οι οποίες όμως δεν είναι καθόλου γνωστές στο ευρύ κοινό).
