Τα δέντρα είναι μία θεματική που αγαπάω πολύ. Μας διδάσκουν τόσο πολλά -αν έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά- για τη φύση, για τη ζωή. Πέρυσι ήταν μία βασική θεματική των εργαστηρίων ανάγνωσης που εμψυχώνω στη Βιβλιοθήκη στα Φιλιατρά και θα είναι και φέτος και χαίρομαι πολύ που συναντήθηκα με ένα ακόμα εκπληκτικό βιβλίο για τα δέντρα.
Ο ιδιαίτερος τίτλος του κέντρισε αμέσως το ενδιαφέρον μου και το μεγάλο τετράγωνο σχήμα του και χρώματά του, επίσης. «Το βιβλίο των δέντρων και των φυτών που μένει να ανακαλυφθούν»; Τι βιβλίο είναι αυτό; Γνώσης, παραμύθι, τι ακριβώς;
Αλλά, σκέφτομαι, Tallec είναι αυτός! Η φαντασία του χωρίς όρια, ευτυχώς και το αποτέλεσμα είναι να μας εισαγάγει σε έναν κόσμο όπου το κωμικό συναντά το σουρεαλιστικό. Με εγκυκλοπαιδικό και συνάμα παιχνιδιάρικο τρόπο μάς μεταφέρει σε έναν κόσμο όπου η φύση γίνεται πεδίο χιούμορ και φαντασίας και κυρίως προβληματισμού. Για τον εαυτό μας, για τους γύρω μας, για την ίδια τη φύση και για το πόσο οι άνθρωποι τη σεβόμαστε. Και μας συστήνει δέντρα και φυτά με απρόσμενες ιδιότητες: φοίνικες με μουστάκια, δέντρα που βγάζουν κάλτσες, ακόμα και «αγενή» φυτά που βγάζουν γλώσσα στον περαστικό.
Ένα ιδιόρρυθμο αλλά ευρηματικό «βιβλίο γνώσης» με συνηθισμένα δέντρα και φυτά που όμως «μπολιάζονται» με καθημερινά αντικείμενα, ανθρώπινες ανάγκες και συμπεριφορές ή χαρακτήρες και τελικά αποτελούν νέα είδη του φυτικού βασιλείου: «καλτσόδεντρο», «παχύφυτο το αναιδές», «καυχησιάρικο δέντρο» «φιδόγλωσση ιτιά» και άλλα, που περιμένουν τους αναγνώστες να τα ανακαλύψουν!
Ο Τάλλεκ παίζει με τον αναγνώστη και τον προβληματίζει από το εξώφυλλο ακόμα. Ένα δέντρο που περπατάει και δίπλα ένα παιδί που μοιάζει να είναι δίδυμο με το δέντρο. Τον καλεί να περπατήσει κι αυτός δίπλα τους και καθώς φτάνει στο οπισθόφυλλο κάνει βουτιά στο σύμπαν του δημιουργού του: αστείρευτη έμπνευση, χιούμορ, λεπτός (αυτό) σαρκασμός, φαντασία. Τον (προ)καλεί να καθαρίσει το κεφάλι του από ό,τι ξέρει μέχρι τώρα, να τον ακολουθήσει, να αλλάξει οπτική και να διαβάσει με καθαρή και προσεκτική ματιά τις εικόνες, τα δέντρα, την φύση, τον εαυτό του και τους άλλους. Να προβληματιστεί.
Μία ανάγνωση, όμως, δεν αρκεί. Σε μια δεύτερη και τρίτη και αλλάζοντας οπτική ο αναγνώστης, εκτός που παρατηρεί λεπτομέρειες που έχουν ξεφύγει εδώ κι εκεί, συνειδητοποιεί ότι τα δέντρα μοιάζουν πολύ με τους ανθρώπους. Κρύβουν ανθρώπινες συμπεριφορές, χαρακτήρες και συνήθειες που αξίζει να μιμούμαστε ή να αποφεύγουμε, δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να καλλιεργούμε στα παιδιά από νωρίς και να υιοθετούμε σε κάθε ηλικία, ενώ ανάμεσα σε όλα δε χάνει την ευκαιρία να τονίσει με μοναδικά χιουμοριστικό και ευφάνταστο τρόπο ότι η παρατεταμένη χρήση της οθόνης προκαλεί ολέθριες συνέπειες στο μυαλό και τα μάτια (δέντρο τιβι-τιβι).
Τα φανταστικά αυτά δέντρα είναι ο ίδιοι οι αναγνώστες που θα δουν τον εαυτό τους μέσα σ’ αυτό το βιβλίο, την οικογένεια, τους φίλους, συμμαθητές ή συναδέλφους τους. Γιατί το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο στα παιδιά, αλλά και στους ενήλικες που διαβάζουν στα παιδιά και σ’ αυτούς που διαβάζουν «παιδικά» βιβλία για δική τους ευχαρίστηση. Υπάρχουν και τέτοιοι ενήλικες, ευτυχώς! Ο Olivier Tallec ξέρει ότι ενήλικες θα μεσολαβήσουν και θα φτάσει σε περισσότερα παιδιά το βιβλίο του και αφήνει υπαινιγμούς που ίσως μόνο αυτοί θα καταλάβουν και όχι τα παιδιά, αλλά δεν είναι το ζητούμενο να τα καταλάβουν μόνο αυτά. Ξέρει ότι είναι πιο επιτακτική ανάγκη οι ενήλικες να καλλιεργήσουν την φαντασία, το χιούμορ και την αλλαγή οπτικής/στάσης ζωής για να τους μιμηθούν και τα παιδιά.
Σε ό,τι αφορά το στήσιμο του βιβλίου, κάθε δισέλιδο ακολουθεί την ίδια λογική. Αριστερά το κείμενο μέσα σε λευκή σελίδα, μικρό, όσο ένας ορισμός, δεξιά η εκφραστική εικονογράφηση που μαγνητίζει το βλέμμα του αναγνώστη και αυτός σταματά για να διαβάσει όσα υπαινίσσεται το κείμενο. Και εκεί είναι που ο ενήλικας έχει την ευκαιρία να συναντηθεί με το παιδί και να προσπαθήσουν μαζί να ανακαλύψουν τους υπαινιγμούς ή άλλα μυστικά που κρύβονται πίσω από το περιβάλλον των δέντρων και να προβληματιστούν.
Ο λόγος, τέλος, κοντά στον προφορικό τρόπο έκφρασης των αναγνωστών κυλάει αβίαστα, αποδίδοντας το χιούμορ και χωρίς να χάνεται η αυθεντική φωνή του συγγραφέα, κάτι που κάνει το βιβλίο ιδανικό για μεγαλόφωνη ανάγνωση. Αυτό οφείλεται στην προσεγμένη μετάφραση της Αργυρώς Πιπίνη και της Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη που αποδίδουν με ευρηματικότητα στην ελληνική γλώσσα τα λογοπαίγνια και τις ιδιόμορφες «επιστημονικές» ονομασίες των δέντρων προσφέροντας τελικά στον αναγνώστη μια αξέχαστη αναγνωστική εμπειρία. Κυρίως στα παιδιά – αναγνώστες που δε σταματάνε να ξεκαρδίζονται διαβάζοντάς το και να …περπατάνε μπρος πίσω στις σελίδες του. Τι άλλο χρειάζεται ένα βιβλίο για να είναι επιτυχημένο;
Ο Tallec σε βάζει στο παιχνίδι και δε μπορείς να αντισταθείς στον πειρασμό όχι μόνο να ανατρέξεις σε «αληθινά» βιβλία γνώσης αλλά και να εφεύρεις δικά σου δέντρα ή άλλα φυτά που δεν έχουν ανακαλυφθεί.
Συγγραφέας/εικονογράφος: Olivier Tallec
Μετάφραση: Αργυρώ Πιπίνη, Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη
Εκδόσεις: Σιέλ, 2025
