The sea. The sea
has locked them up. The sea is History.
Derek Walcott
Συναντήθηκα με τους στίχους του Derek Walcott μέσα από το βιβλίο της Μαρίας Ανδρικοπούλου «Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου». Διάβασα πολλές φορές το ποίημά του «The sea is History» κι αναζήτησα κι άλλα δικά του στο διαδίκτυο. Περπάτησα, κι άλλοτε κολύμπησα, μέσα στις υπέροχες εικόνες της Ελίζας Βαβούρη. Έψαξα την ιστορία του θαλασσόγατου.
Κι όταν εγώ τη χόρτασα, είχε έρθει η ώρα να τη διαβάσω μαζί με τα παιδιά.
Επανέρχομαι συχνά στην Ιστορία, ίσως γιατί εμένα με είχε ταλαιπωρήσει σε όλα τα μαθητικά μου χρόνια. Ήταν το μάθημα που έδωσα για δεύτερη φορά στην προσπάθειά μου να μπω στο Πανεπιστήμιο και το μόνο μάθημα επιλογής που δεν πήρα ενώ σπούδαζα. Την έτρεμα όσο κι αν οι άλλοι προσπαθούσαν να με πείσουν πως «μια απλή παπαγαλία είναι, αν διαβάσεις θα τα καταφέρεις». Την αγάπησα μόνο όταν άρχισα να τη διδάσκω ή μάλλον την αγάπησα ακριβώς για να μπορώ να τη διδάξω.
Η αλήθεια είναι πως αν δεν κολυπήσουμε πρώτα εμείς στη θάλασσα της Ιστορίας, αν δεν τολμήσουμε να κοιτάξουμε τα βάθη της, πολύ δύσκολα θα καταφέρουμε να γίνει «το καλύτερο μάθημα» των μαθητών μας. Ρώτησα τα παιδιά της Τρίτης τάξης πώς αντιλαμβάνονται στους στίχους του Derek Walcott και οι απαντήσεις μου φάνηκαν πολύ ουσιαστικές και ενδιαφέρουσες. Ομολογώ πως με ξάφνιασαν*! Ίσως δε θα έπρεπε, καθώς τα παιδιά έχουν πλέον την τύχη να γνωρίζουν την Ιστορία, όχι μόνο μέσα από τα δύσκαμπτα σχολικά εγχειρίδια, αλλά κυρίως μέσα από εξαιρετικά βιβλία γνώσεων Ιστορίας και μυθοπλασίας.
Το βιβλίο της Μαρίας Ανδρικοπούλου είναι ένα τέτοιο. Φυσικά οι περιπέτειες ενός συμπαθητικού γάτου είναι πόλος έλξης για τα παιδιά. Όμως η αναζήτηση της Ιστορίας πίσω από αυτές είναι εξίσου, αν όχι πιο γοητευτική. Πριν ακόμη ξεκινήσουμε να διαβάζουμε, καθώς παρατηρούσαν το εξώφυλλο και τη φόδρα του βιβλίου, κατέληξαν πως αυτά που βλέπουν είναι πολεμικά πλοία, άρα η ιστορία του θαλασσόγατου θα εκτυλίσσεται την περίοδο ενός πολέμου. Του πρώτου ή του δεύτερου, αναρωτιούνταν. «Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μάλλον γιατί τότε έγιναν ναυμαχίες. Το ξέρουμε από τον τορπιλισμό της “Έλλης”. Αν όμως έγιναν ναυμαχίες και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Έγιναν, κυρία;» Κάπως έτσι τίθεται το πρώτο ερευνητικό ερώτημα και σερβίρεται το ορεκτικό πριν από το κυρίως γεύμα. Η απορία, η όρεξη για αναζήτηση, η ανάγκη που προκύπτει όταν θέλεις να μάθεις κάτι όχι γιατί υπάρχει στην ύλη του βιβλίου αλλά κινούμενος από εσωτερικά κίνητρα είναι η βάση της μάθησης. Η τέχνη του να θέτεις ερωτήματα είναι η αρχή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό πριν ξεκινήσουμε την ανάγνωση ενός βιβλίου να μη βιαστούμε αλλά να παρατηρήσουμε το εξώφυλλο και το οσπισθόφυλλο, τη φόδρα του που συχνά είναι ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική για το περιεχόμενο, να μοιραστούμε τις ιδέες μας, να καταγράψουμε τις απορίες μας.
Ο «Αβύθιστος Σαμ» μας έβαλε σε σκέψεις. Πόσο αληθινή είναι η ιστορία του; Βιάστηκαν οι περισσοτεροι να απαντήσουν θετικά «καθώς είναι γραμμένη σε ένα βιβλίο». Κι η ιστορία του Λουκιανού όμως που διαβάσαμε στο βιβλίο της Γλώσσας, είχε τίτλο «Μια αληθινή ιστορία» αλλά ήταν πέρα για πέρα φανταστική.
Οι λίγοι σπορείς των πρώτων αμφιβολιών άρχισαν να πληθαίνουν και ζήτησαν να ψάξουμε αλλά πού να ψάξουμε; Πώς αναζητούμε τις πηγές μας; Ποιες πηγές εμπιστευόμαστε; Γιατί είναι σημαντικό να αναφερόμαστε σ’αυτές; Οι φωτογραφίες και οι πίνακες ζωγραφικής αποτελούν πηγή; Ποιες ήταν οι πηγές της συγγραφέα και ποιες της εικονογράφου; Τι είναι ψευδείς ειδήσεις και πώς διασπείρονται;
Ένα απολαυστικό βιβλίο που ξεκίνησε από μία «έρευνα» για να καταλήξει σε μια άλλη και μας βοήθησε να συμπληρώσουμε κι άλλα κομμάτια του παζλ μας για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
* Βιβλιοδρόμιο: Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου
Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου, Μαρία Ανδρικοπούλου και Ελίζα Βαβούρη, εκδόσεις Καλέντη
