O Ενσυνείδητος Γονέας της Dr Sfefali Tsabary ήρθε και στην Ελλάδα, αν και με 12 χρόνια καθυστέρηση. Κυκλοφόρησε στην Αμερική το 2010, μπήκε στη λίστα με ευπώλητα των New York Times και κέρδισε επάξια μια θέση στην καρδιά πολλών γονιών. Στα ελληνικά μεταφράστηκε από τη Λένα Καλλέργη και κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο από τις εκδόσεις Μάρτης, κάνοντας ουσιαστικά τα εγκαίνια της νεάς σειράς βιβλίων των εκδόσεων με βιβλία που απευθύνονται σε ενήλικες, γονείς ή όχι. Η συγγραφέας του, η κλινική Ψυχολόγος Dr. Sfefali Tsabary πρεσβεύει πως αν και θεωρούμε ότι βασικός μας στόχος όταν κάνουμε παιδιά είναι να τα διαμορφώσουμε, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, μιας και για να μπορέσουμε να τα διαμορφώσουμε θα πρέπει πρώτα να προχωρήσουμε σε μια βαθιά εσωτερική μεταμόρφωση μέσα μας.
Σε αυτήν τη λίγο διαφορετική κριτική, γράφουν δύο άνθρωποι με πολύ διαφορετικό υπόβαθρο, που ανήκουν σε διαφορετική ηλικιακή ομάδα και που η μία είναι γονέας ενώ η άλλη όχι. Παράλληλα, μιλάμε και με τον υπεύθυνο της νέας σειράς βιβλίων των εκδόσεων Μάρτης, τον κ. Νίκο Κριτσαντώνη, τόσο για το βιβλίο της Tsabary όσο και για τα νέα βιβλία που θα εμπλουτίσουν τη σειρά το επόμενο διάστημα.
Βιβλίο – οδηγός
Ένα από τα ελάχιστα πρώτα βιβλία που κατάφερα να διαβάσω ως πολύ φρέσκια μητέρα, πίσω στο 2013, και αυτό που έχει χαραχτεί ίσως και για πάντα στο μυαλό μου, ήταν το “Οι φυλακές της παιδικής ηλικίας” (εκδ. Ροές, 2010, μτφρ. Ευηνέλα Αλεξοπούλου). Το βιβλίο της Ελβετο-Πολωνής ψυχιάτρου και κλινικής ερευνήτριας Alice Miller, αν και δεν θεωρείται βιβλίο για τη γονεϊκότητα, ήταν μια πρώτη επαφή με τα παιδικά βιώματα και το πώς αυτά πλάθουν συμπεριφορές που περνούν στις επόμενες γενιές. Αυτή η πρώτη επαφή και η συνειδητοποίηση πως οι άνθρωποι αναγκάστηκαν, όταν ήταν παιδιά, να μάθουν να κρύβουν πολύ επιδέξια τα συναισθήματα, τα θέλω και τις ανάγκες τους ώστε να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονέων τους και να κερδίσουν της «αγάπη» τους, ήταν που άνοιξε τις πόρτες για την αναζήτηση άλλων βιβλίων που να επικεντρώνονται όμως στο κομμάτι της καθημερινής επαφής με τα παιδιά.
Οκτώ χρόνια και πολλά βιβλία γονεϊκότητας μετά, κρατώ στα χέρια μου τον Ενσυνείδητο Γονέα της Dr. Shefali Tsabary (εκδ. Μάρτης) και είναι από τις λίγες φορές που πιάνω τον εαυτό μου να καταβροχθίζει με λαιμαργία τις λέξεις, υπογραμμίζοντας με το μολύβι σημεία που μου κεντρίζουν την προσοχή. Και είναι πολλά. Ξεκινώντας την συγγραφή του βιβλίου με ένα δικό της παράδειγμα, κάτι που συνέβη στη δική της οικογένεια, η Dr Tsabary γράφει στις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου της: “Η γονεϊκότητα ενέχει πολλές διαμάχες μεταξύ του μυαλού και της καρδιάς μας. Η ανατροφή ενός παιδιού μοιάζει συχνά με ακροβασία σε τεντωμένο σκοινί” και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Ο Ενσυνείδητος γονέας πετυχαίνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη κυρίως γιατί χρησιμοποιεί πολύ απλό λόγο, χωρίς να σηκώνει το δάκτυλο και δίνοντας παραδείγματα ανθρώπων που έχουν αναζητήσει τη βοήθεια της Tsabary, να μιλήσει για το πώς το “εγώ” μας μάς εμποδίζει από το να μεγαλώσουμε ελεύθερα παιδιά, πώς οι δικές μας απαιτήσεις – που φύτρωσαν επειδή άλλοι τις φύτεψαν εκεί – δημιουργούν δυστυχισμένα παιδιά και φυλακισμένους σε άλλων επιθυμίες ενήλικες. Ως μητέρα που προσπαθεί η ίδια να απαγκιστρωθεί από τις επιθυμίες, τα θέλω, τα “για το καλό σου” των δικών της γονέων, θέλοντας να μεγαλώσει ένα παιδί που θα λάμψει με το δικό του φως, θα ανθίσει, θα κυνηγήσει τα δικά του όνειρα και θα κατακτήσει τους στόχους του με τις δικές του δυνάμεις και ικανότητες, κοινώς θα ζήσει απαλλαγμένο από τις επιθυμίες των γονιών του, ψάχνω πάντα να βρω ένα βιβλίο που θα με βοηθήσει να ξεμπλοκάρω και να δω τα πράγματα πιο καθαρά, πιο αποστασιοποιημένα, που με παραδείγματα περιπτώσεων άλλων ανθρώπων θα με κάνει να αισθανθώ πως δεν είμαι μόνη, δε σκέφτομαι μόνο εγώ όλα αυτά που σκέφτομαι κατά καιρούς για τη σχέση μου με το παιδί μου. Η Dr. Shefali Tsabary μέσα από τον Ενσυνείδητο Γονέα, μιλάει για την ενσυνείδηση και την ενσυναίσθηση, τα δύο βασικά στοιχεία που χρειάζεται να έχει ένας άνθρωπος για να μπορέσει να μεγαλώσει έναν άλλο άνθρωπο. Η γονεϊκότητα είναι μακράν ο πιο δύσκολος ρόλος, γεμάτος προκλήσεις, με απογοητεύσεις αλλά και μεγάλες χαρές και ο Ενσυνείδητος Γονέας είναι ένα απαραίτητο εργαλείο που μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε το ρόλο μας διαφορετικά και κυρίως προς όφελος του/των παιδιών μας, αλλά και του ευατού μας. Αν καταφέρουμε να αποτινάξουμε από πάνω μας – στην πράξη – τα βαρίδια του παρελθόντος και της δικής μας παιδικής ηλικίας, αν καταφέρουμε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και να τον μεταμορφώσουμε έστω και στο ελάχιστο, μόνο τότε θα μπορέσουμε να μεγαλώσουμε ανθρώπους ελεύθερους, που θα ζήσουν τη ζωή τους με όλες τους δυνατότητες. Ζωή Κοσκινίδου
Ένα βιβλίο για όλους, όχι μόνο για γονείς
Μπορεί ένα βιβλίο γονεϊκότητας να αφορά έναν μη γονέα; Μπορεί ένα βιβλίο που γράφτηκε με σκοπό να φτιάξει μια καλύτερη σχέση μεταξύ ενός γονέα και του παιδιού του να έχει κάτι να δώσει και σε έναν αναγνώστη που δεν συναναστρέφεται με κάποιο παιδί ούτε καν στον κοινωνικό του κύκλο; Η ελληνική αγορά του βιβλίου μετράει πλέον εκατοντάδες τίτλους που σχετίζονται με την ανατροφή των παιδιών, την πειθαρχία, τις σχέσεις της οικογένειας και όλα τα ζητήματα που αφορούν τον ευρύτερο κύκλο της οικογένειας. Σε αυτή την κατηγορία βιβλίων ξεχωρίζουν κάποια που διαφοροποιούνται ως προς τη θεματολογία τους αλλά και την προσέγγισή τους, γεγονός που τα κάνει να αφορούν το σύνολο του αναγνωστικού κοινού. Τα εν λόγω βιβλία, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται «Ο ενσυνείδητος γονέας» (εκδόσεις Μάρτης), είναι βιβλία που δεν αφορούν τη στενή σχέση γονέα-παιδιού αλλά εστιάζουν στον άνθρωπο ως μονάδα ώστε να διευρύνει τον ίδιο του τον εαυτό και να ξεπεράσει τα δικά του, προσωπικά εμπόδια.
Το μήνυμα της συγγραφέα του βιβλίου Dr. Shefali Tsabary είναι σαφές: πρέπει να αλλάξει ο κάθε άνθρωπος ατομικά για να μπορέσει να κατακτήσει μια ουσιαστική σχέση με το παιδί του. Ο ενήλικας καλείται να αναγνωρίσει τις δικές του προσωπικές πληγές και τα τραύματα του παρελθόντος, να επαναπροσδιορίσει τη σχέση με τους δικούς του γονείς και να συνειδητοποιήσει το «Εγώ» του ώστε να μπορέσει να το μετριάσει και να είναι ικανός να δεχτεί το παιδί σαν μία αυτόνομη οντότητα. Να ξεριζώσει οτιδήποτε πάει τον ίδιο πίσω για να καταφέρει να δώσει στο παιδί του τις βάσεις για μια ζωή απαλλαγμένη από παθογένειες και εξαρτητικές σχέσεις. Για να τα καταφέρει λοιπόν αυτά κάποιος καλείται να παρατηρήσει, να σκεφτεί, να καταλάβει. Και για να αποφέρει καρπούς αυτή του η προσπάθεια είναι σημαντικό να μείνει αποστασιοποιημένος από το επικριτικό βλέμμα. Ενσυνειδητότητα, η λέξη που κατέχει μεγάλο μέρος στο βιβλίο της Dr. Shefali Tsabary και ο κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο χτίζει την προσέγγισή της για μια μεταμορφωτική σχέση με τον εαυτό και τα παιδιά μας. Να γιατί λοιπόν, το βιβλίο αυτό μας αφορά όλους, ακόμη και τους μη γονείς. Γιατί η προσέγγιση της Dr. Shefali Tsabary ξεκινάει από την σπουδαία δουλειά που καλούμαστε να κάνουμε με τον εαυτό μας. Η οποία μόλις γίνει, δεν θα αλλάξει αποκλειστικά τις σχέσεις μας με το παιδί, αλλά με κάθε άνθρωπο γύρω μας, τον ερωτικό σύντροφο, τον φίλο ή τον συνάδελφο στον εργασιακό μας χώρο. Ακόμη και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας. Γεωργία Σουβατζή.
Mε όχημα την ενσυναίσθηση και την αποδοχή
Ο Νίκος Κριτσαντώνης είναι παιδαγωγός και υπεύθυνος της νέας σειράς βιβλίων γονεϊκότητας και εκπαίδευσης των εκδόσεων Μάρτης. Με αφορμή το πρώτο βιβλίο, τον Ενσυνείδητο Γονέα, που εγκαινιάζει τη σειρά, η Ζωή Κοσκινίδου μιλάει μαζί του για το βιβλίο της Dr Shefali Tsabary, τα βιβλία γονεϊκότητας και πόσο μας βοηθούν στο ρόλο μας ως γονείς, αλλά και τα βιβλία που θα δούμε στο μέλλον από τις εκδόσεις Μάρτης και που εντάσσονται στη νέα αυτή σειρά.
Πώς έγινε η επιλογή του συγκεκριμένου βιβλίου που εγκαινιάζει και τη σειρά την οποία πλέον επιμελείστε; Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε το ενδιαφέρον και τι σας έκανε να το το ξεχωρίσετε από άλλα βιβλία αντίστοιχου περιεχομένου;
Κατ’ αρχάς θα ήθελα να αναφέρω πως είμαι πολύ χαρούμενος για τη σειρά αυτή καθώς πρόκειται για το δημιουργικό αποτέλεσμα πολύωρων και ζωντανών συζητήσεων μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικό υπόβαθρο αλλά με πραγματικό ενδιαφέρον και περιέργεια για το αντικείμενο αυτό που ονομάζουμε βιβλία γονεϊκότητας αλλά και εκπαίδευσης. Θεωρούμε πως ο Ενσυνείδητος Γονέας αλλά και τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς που θα ακολουθήσουν θα επεκτείνουν αυτόν τον διαλόγο και προς άλλους ανθρώπους που μπορεί να ξεκινάνε από διαφορετικές αφετηρίες αλλά έχουν ένα κοινό όραμα ως προς τη σχέση μας με τη παιδική ηλικία.
Ο Ενσυνείδητος Γονέας είναι ένα βιβλίο που ως εκπαιδευτικός το έχω συναντήσει ως προτεινόμενο σε πολλές από τις εκπαιδεύσεις που έχω κάνει και με είχε κερδίσει από τη πρώτη στιγμή. Πρέπει εδώ να παραδεχθώ πως στην αρχή αυτό έγινε κυρίως λόγω της πάγιας θέσης της Dr Tsabary να προτρέπει τους γονείς να στρέψουν το βλέμμα τους προς το καθρέφτη όταν αναζητούν λύσεις. Όμως αυτό που πραγματικά με έκανε να το ξεχωρίσω από άλλα βιβλία γονεϊκότητας είναι η έλλειψη διδακτισμού, ο τρόπος που η Dr Tsabary με όχημα την ενσυναίσθηση και την αποδοχή καλεί τους γονείς να είναι στοργικοί πρώτα με τον εαυτό τους. Να εντοπίσουν τα λάθη που είναι αναπόφευκτο να γίνουν και να τα αξιοποιήσουν έτσι ώστε να δυναμώσουν τη σχέση με το παιδί τους. Θεώρησα πολύ σημαντικό το ότι αναγνωρίζει τις αντικειμενικές δυσκολίες που έρχονται με τη γονεϊκότητα.
Πόσο έχει αλλάξει η σχέση μας με τα παιδιά ως γονείς, αλλά και ως άνθρωποι που μπορεί να μην είμαστε γονείς αλλά να έχουμε καθημερινή επαφή μαζί τους και πόσο έχουν συμβάλλει σε αυτό βιβλία όπως αυτό της Dr. Shefali Tsabary;
Αυτό που μπορώ να πω από την πείρα μου δουλεύοντας με γονείς είναι πως σίγουρα έχουν αλλάξει οι προθέσεις μας απέναντι στα παιδιά, κάτι που βρίσκω εξαιρετικά σημαντικό. Όμως δεν είμαι πεπεισμένος πως έχει αλλάξει ουσιαστικά η σχέση μας μαζί τους, όχι ακόμα. Όταν μιλάω για πρόθεση αναφέρομαι στη θέληση μας να απαγκιστρωθούμε από αυτό που ονομάζουμε παραδοσιακό μοντέλο – από τη θεώρηση δηλαδή πως το παιδί είναι ένας ενήλικας υπό κατασκευή. Η συμβολή βιβλίων όπως αυτό της Dr. Shefaly Tsabary στην αναγνώριση του παιδιού ως έναν ακέραιο άνθρωπο ως ένα κανονικό άνθρωπο όπως εγώ, που είναι και ο τίτλος του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου είναι πολύ σημαντική. Βοηθά τους γονείς αλλά και όσους δουλεύουν με παιδιά να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα να προβούν σε αλλαγές επενδύοντας στη δυναμική της σχέσης ενήλικα – παιδιού. Τα παλαιότερα μοντέλα γονεϊκότητας και εκπαίδευσης βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε τεχνικές ώστε να φέρουν το παιδί στα μέτρα του κόσμου των ενηλίκων. Η σύγχρονη ματιά θεωρώ πως είναι ένα μεγάλο βήμα ως προς την ουσιαστική αλλαγή της σχέσης μας με τα παιδιά.
Μπορεί τελικά ένα βιβλίο να φέρει την αλλαγή στον τρόπο σκέψης και νοοτροπίας; Τι άλλο χρειάζεται να αλλάξει ώστε να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε και τελικά αποδεχόμαστε τα παιδιά μας;
Αναφέρθηκα προηγουμένως στην πρόθεση μας να κάνουμε αλλαγές και να πλησιάσουμε τα παιδιά ουσιαστικά. Σε αυτή τη κατεύθυνση, βιβλία σαν αυτό της Dr Tsabary μπορούν να βοηθήσουν, θα έλεγα όμως πως ενώ είναι και απαραίτητα, δεν είναι αρκετά. Μπορούμε να μιλήσουμε για αλλαγή στο τρόπο σκέψης και νοοτροπίας μόνο όταν ενεργητικά δουλέψουμε τη σχέση μας με τα ίδια τα παιδιά και βιώσουμε αυθεντική σύνδεση μαζί τους, ώστε οι όποιες αλλαγές να μην είναι περιστασιακές. Επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα από τη δική μου εμπειρία δουλεύοντας με παιδιά. Ως φοιτητής είχα από τη πρώτη στιγμή την πρόθεση να δουλέψω με τα παιδιά με ένα τρόπο διαφορετικό από αυτόν τον οποίο εγώ είχα διδαχθεί ως μαθητής. Η επαφή μου με σύγχρονα εκπαιδευτικά μοντέλα κατά τη φοίτηση μου στο πανεπιστήμιο επιβεβαίωσαν την αναποτελεσματικότητα του παραδοσιακού μοντέλου την οποία είχα προηγουμένως βιώσει ως μαθητής και με εξόπλισαν επαρκώς – θεωρούσα – ώστε να γίνω και εγώ μέρος της αλλαγή που αναζητούσα να δω στο κόσμο της εκπαίδευσης. Η αλήθεια όμως ήταν διαφορετική. Ερχόμενος αντιμέτωπος με τις πρώτες, αναπόφευκτες για έναν νέο εκπαιδευτικό, δυσκολίες, το μυαλό μου ανέτρεχε αυτομάτως σε λογικές διαχείρισης σαν αυτές με τις οποίες είχα ο ίδιος διδαχθεί. Τα βιώματα μας είναι πάντα πιο δυνατά από οποιαδήποτε γοητευτική, σύγχρονη ιδέα. Στις πρώτες δυσκολίες αυτά αναλαμβάνουν δράση και ξαφνικά βλέπουμε σοκαρισμένοι να μεταμορφωνόμαστε στους δικούς μας γονείς ή δασκάλους.
Αυτό που μπορώ να πω από την πείρα μου δουλεύοντας με γονείς είναι πως σίγουρα έχουν αλλάξει οι προθέσεις μας απέναντι στα παιδιά, κάτι που βρίσκω εξαιρετικά σημαντικό. Όμως δεν είμαι πεπεισμένος πως έχει αλλάξει ουσιαστικά η σχέση μας μαζί τους, όχι ακόμα.
Στη δική μου περίπτωση η πραγματική αλλαγή ήρθε όταν κατάφερα με τη βοήθεια περισσότερο πεπειραμένων από εμένα εκπαιδευτικών να εφαρμόσω στην πράξη όσα θεωρητικά «ήξερα». Μόνο όταν βίωσα το πόσο πραγματικά αποτελεσματικό είναι να επενδύσεις στην δημιουργία ενός περιβάλλοντος που κάθε παιδί έχει φωνή και λόγο άλλαξα τον τρόπο που σκέφτομαι και πράττω όταν δουλεύω με παιδιά. Πιο πριν απλά είχα τη πρόθεση να το κάνω. Με λίγα λόγια αυτό που θέλω να πω είναι πως χωρίς τη πληροφορία και την έμπνευση που αντλείς διαβάζοντας ένα βιβλίο δε μπορείς να κάνεις το πρώτο αποφασιστικό βήμα προς την αλλαγή. Αυτό το βήμα συνήθως δεν είναι αρκετό, κατά τη γνώμη μου είναι όμως απαραίτητο.
Τι άλλα βιβλία από τις εκδόσεων Μάρτης και ποιος ακριβώς ο ρόλος σας ως υπεύθυνος της σειράς βιβλίων γονεϊκότητας και εκπαίδευσης;
Το επόμενο βιβλίο που θα μεταφράσουμε και εκδώσουμε είναι το «There’s No Such Thing as Bad Weather: A Scandinavian Mom’s Secrets for Raising Healthy, Resilient, and Confident Kids» της Linda Akeson McGurk. Πρόκειται για ένα βιβλίο που εμείς θεωρούμε ως επέκταση της κεντρικής ιδέας πίσω από τον Ενσυνείδητου Γονέα αυτή τη φορά προς τη φύση. Ο ρόλος μου ως επιμελητής της συγκεκριμένης σειράς βιβλίων ξεκινά πολύ πριν την έκδοση κάποιου τίτλου. Ξεκινά με το όραμα, τον σκοπό της συγκεκριμένης σειράς. Συνεχίζει με την αναζήτηση του επόμενου τίτλου, την παρέμβαση μου στην ελληνική έκδοση πχ μέσω σημειώσεων, της εισαγωγής κτλ και συνεχίζει μετά την έκδοση και αφορά την επικοινωνία. Για εμένα είναι πολύ σημαντικό τα βιβλία της σειράς αυτής να είναι σε ένα διάλογο μεταξύ τους, με το αναγνωστικό κοινό, ενώ ταυτόχρονα να αντικατοπτρίζουν την ματιά των εκδόσεων Μάρτης ως προς την γονεϊκότητα και τη σχέση μας με τα παιδιά.
