Από την ανακοίνωση ήδη της έκδοσης του graphic novel με τη βιογραφία του δρ. ΠΑΠ μας είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον το εγχείρημα και περιμέναμε πως και πως να το βρούμε στα βιβλιοπωλεία. Με την υπογραφή του βραβευμένου κομίστα Πέτρου Χριστούλια, ο οποίος εδώ κάνει και το σενάριο και το σκίτσο, διαβάσαμε για πρώτη φορά τη βιογραφία του σπουδαίου Έλληνα επιστήμονα, προσαρμοσμένη και κατάλληλη για παιδιά, έφηβους αλλά και για ενήλικες. Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του “Δρ. Παπ : Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ. Ν. Παπανικολάου”, μιλήσαμε με τον δημιουργό του για την ιδεά, τον επιστήμονα Παπανικολάου και τις προκλήσεις στη δημιουργία αυτού του graphic novel.
Πώς προέκυψε η ιδέα να ασχοληθείτε με μια τόσο μεγάλη προσωπικότητα από τον χώρο της Ιατρικής; Έχει σχέση με την κοινή σας καταγωγή;
Η πρωτοβουλία για αυτό το graphic novel ήταν των εκδόσεων Παπαδόπουλος, που είχε ξεκινήσει εκδίδοντας πριν έναν χρόνο ένα αντίστοιχο με την ζωή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή (σχ. Παναγιώτης Πανταζής, σεν. Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης). Φυσικά όταν δέχτηκα την πρόταση συμφώνησα αμέσως γιατί είχα κάποια σχετικά μικρή γνώση γύρω από το θέμα, αλλά αρκετή ώστε να νιώθω σίγουρος ότι πρόκειται για μια ανήσυχη προσωπικότητα, με ενδιαφέρουσα ζωή, ιδανική περίπτωση για μια τέτοια αφήγηση. Ίσως η κοινή καταγωγή να είχε παίξει ρόλο στο να έχω μια προηγούμενη ιδέα πάνω στο θέμα.
Πόσο χρόνο κράτησε όλο το εγχείρημα, από τη σύλληψη της ιδέας ως την παράδοση του έργου στον εκδοτικό και τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε ίσως περισσότερο;
Η συζήτηση ξεκίνησε πριν περίπου έναν χρόνο. Το πιο δύσκολο κομμάτι θα έλεγα ότι όπως σε πολλά πράγματα ήταν η τελική ευθεία. Όταν δηλαδή γίνονταν τα τελικά σχέδια. Σε ένα κόμικ αυτού του μεγέθους αυτή είναι μια περίοδος που μπορεί να διαρκέσει μερικούς μήνες και παρότι έχεις το ωραίο συναίσθημα ότι βλέπεις το έργο να παίρνει την τελική του μορφή, πολλά από τα πιο συναρπαστικά στάδια που αφορούν τις ιδέες από πίσω, έχουν ήδη τελειώσει από την φάση των προσχεδίων.
Το κουβάρι της ιστορίας του Παπανικολάου ξεκινάει να ξετυλίγεται από την παιδική του ηλικία, για να φτάσουμε στα ιατρικά του επιτεύγματα και τη ζωή του στην Αμερική. Πόση έρευνα χρειάστηκε για να δημιουργηθεί μια πρώτη γραμμή αφήγησης και σε τι πηγές βασιστήκατε;
Είναι αλήθεια ότι πέρα από το εύρημα του αφηγητή, που είναι ένας νεαρός φοιτητής που λέει την ιστορία στη φίλη του κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στο φθινοπωρινό Σέντραλ Παρκ, η ιστορία εκτυλίσσεται γραμμικά. Ήμουν αρκετά μεθοδικός, γιατί δεν γίνεται αλλιώς σε ένα τέτοιο έργο και αρχικά τους πρώτους λίγους μήνες μελετούσα και σκεφτόμουν πώς θα αφηγηθώ την ιστορία. Τον πρώτο καιρό μάζεψα τις βασικές μου πηγές, με πρώτη το βιβλίο της ανιψιάς του, Μαρίας Κόκκορη, που περιείχε και πολλές επιστολές του ίδιου, ενώ χρειάστηκε να ψάξω τόσο στη γειτονιά μου, στην βιβλιοθήκη της Χαλκίδας, όσο και εκτός Ελλάδος για ένα κάπως σπάνιο βιβλίο ενός Αμερικάνου βιογράφου του, αλλά και κάποιες πληροφορίες από το αρχείο του Cornell Medical Center στη Νέα Υόρκη.
Υπάρχουν στοιχεία που παραλήφθηκαν ώστε να μην μεγαλώσει πολύ η ιστορία; Μπήκατε στη διαδικασία να κόψετε υλικό και αν ναι πόσο σας δυσκόλεψε ή διευκόλυνε;
Το μέγεθος του βιβλίου, δηλαδή τις 80 σελίδες κόμικ, το θεωρώ αρκετό για να χωρέσουν τα βασικά βιογραφικά στοιχεία. Από εκεί και πέρα σίγουρα έπρεπε να προσαρμοστώ σε αυτό το μέγεθος που είχα ως φόρμα του συγκεκριμένου βιβλίου που σημαίνει ότι κάποια στοιχεία που θεωρούσα ότι δε θα μπορούσα να τα αναπτύξω όσο θα χρειαζόταν, τα άφησα ως αναφορές. Πάντως πιστεύω ότι βρήκα έναν άξονα ιστορίας που μπορούσε να καλυφθεί σε αυτό το μέγεθος. Για παράδειγμα, ένα ταξίδι επιστροφής στην Ελλάδα στο τέλος της ζωής του από την οπτική γωνία που είδα εγώ την ιστορία δεν χρειαζόταν περισσότερη ανάπτυξη.
Υπήρξαν προκλήσεις κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του βιβλίου;
Σίγουρα μια βιογραφία σε όποια μορφή και να είναι δεν είναι ένα εύκολο εγχείρημα. Όπως είναι φυσικό, για ένα διάστημα είχε καταλάβει το μυαλό μου, αλλά το αντιμετώπισα σαν ένα πρότζεκτ που όσο ενδιαφέρον και να ήταν θα έπρεπε κάποια στιγμή να τελειώσει. Αυτή η σκέψη με προσγείωνε και με επανέφερε πάντα στον προγραμματισμό μου.
Ο Παπανικολάου ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς γιατρούς που ασχολήθηκε με αυτό που σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο σπουδαία εργαλεία για τη γυναικεία υγεία, ένα τεστ που σώζει εκατομμύρια ζωές σε όλον τον κόσμο. Ήδη από την ανακοίνωση άλλωστε από τον εκδότη σας του όλου εγχειρήματος δημιουργήθηκε τεράστια προσμονή στο αναγνωστικό κοινό. Σας τρόμαξε η ιδέα να σταθείτε αντάξιος των προσδοκιών που γεννήθηκαν στους αναγνώστες;
Το μέγεθος της προσωπικότητας είναι τεράστιο, αλλά δεν ήμουν ο πρώτος που θα μιλούσα για αυτόν. Υπάρχουν πολλά αφιερώματα και βιβλία που έχουν προηγηθεί. Αυτή η σκέψη με απελευθέρωνε ώστε να φτιάξω τη δική μου εκδοχή πάντα με σεβασμό στις πηγές μου και χωρίς, θελω να πιστεύω, περιττές δραματοποιήσεις.
Βλέπουμε πως την ιστορία του γιατρού δεν την αφηγείται ο ίδιος ή κάποιος αόρατος στον αναγνώστη αφηγητής, αλλά ένα νεαρό ζευγάρι στη Νέα Υόρκη. Γιατί έγινε αυτή η επιλογή και τι εξυπηρετεί;
Το νεαρό ζευγάρι του φοιτητή Ιατρικής και της φίλης του των ανθρωπιστικών σπουδών πέρα από τον προφανή ρόλο του αφηγητή, ήταν για εμένα ένας τρόπος να σχολιάσω ένα δύο σημεία που θεώρησα χρήσιμα, χωρίς όμως να παραποιώ τα γεγονότα. Επίσης, το μέρος που κάνουν τη βόλτα τους, το φθινοπωρινό Σέντραλ Πάρκ, δεν ήταν μια τυχαία επιλογή. Τα φύλλα που πέφτουν γύρω γίνονται κάποια στιγμή η ιδανική αλληγορία για να μιλήσει ο νεαρός γιατρός στη φίλη του για τη μέθοδο διάγνωσης του καρκίνου από τα κύτταρα που αποβάλλει ο οργανισμός.
Υπάρχει ένα στοιχείο στην αρχή της ιστορίας που εξάπτει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και έχει να κάνει με αυτόν τον πλάτανο έξω από το Νοσοκομείο Κορνέλ, που αναφέρει ο ένας από τους δύο αφηγητές. Πώς προέκυψε αυτή η πληροφορία και τι ακριβώς ισχύει;
Νωρίς στην έρευνά μου έπεσα πάνω στην πληροφορία ότι το 1966 ο Αμερικάνος γιατρός Γουίλιαμ Τζ. Κέιχαν, μετά από ένα ταξίδι στην Ελλάδα, στο νησί της Κω, έφερε πίσω στις Η.Π.Α. ένα κλαδί από τον πλάτανο κάτω από την σκιά του οποίου λέγεται ότι δίδασκε ο Ιπποκράτης. Το κλαδί μεταφυτεύθηκε έξω από το ιατρικό κέντρο του Κορνέλ και αφιερώθηκε στον Γεώργιο Παπανικολάου. Το φυλλοβόλο δέντρο μου έδωσε την ιδέα να χρησιμοποιήσω το θέμα του συσχετισμού των φύλλων που πέφτουν με τα κύτταρα που αποβάλλονται από τον οργανισμό στη μελέτη των οποίων στηρίζεται το τεστ ΠΑΠ. Ψάχνοντας για να διασταυρώσω αν το δέντρο υπάρχει ακόμα, ήρθα σε επαφή με υπεύθυνη του αρχείου του Κορνέλ που με πληροφόρησε ότι το αρχικό δέντρο δεν επιβίωσε μιας ασθένειας στην νέα του πατρίδα και ξαναφυτεύθηκε όμως πάλι με την πρωτοβουλία του ίδιου γιατρού ένα νέο από την Κω. Αυτό υπάρχει ακόμα δίπλα στην τιμητική πλάκα για τον Παπανικολάου. Νομίζω ότι οφείλω αν ποτέ επισκεφθώ το Μανχάταν στο μέλλον, να πάω και να πάρω ένα φύλλο πίσω, από αυτό το δέντρο.
Ας μιλήσουμε λίγο για το σχέδιο. Αν το και το εξώφυλλο του βιβλίου έχει χρώμα, κάτι που σε προδιαθέτει για το τι θα δεις μέσα, το σώμα του βιβλίου είναι ασπρόμαυρο. Γιατί έγινε αυτή η επιλογή και τι εξυπηρετεί η απουσία χρωμάτων;
Το σώμα του βιβλίου είναι ασπρόμαυρο για λόγους παραγωγής και φόρμας. Δεν είναι όμως κάτι ασυνήθιστο για ένα graphic novel και προσωπικά θεωρώ ότι του πάει. Δίνει μια αίσθηση παλιάς κινηματογραφικής ταινίας που ως αναφορά σε ταξιδεύει από μόνη της στο παρελθόν και ειδικά σε εκείνες τις εποχές που διαδραματίζονται οι περισσότερες σκηνές του βιβλίου.
Είναι η πρώτη φορά που κάποιος ασχολείται σε επίπεδο κόμικ με τον Παπανικολάου, όχι όμως η πρώτη που κάποιος δημιουργός κόμικ επιλέγει να πει την ιστορία μιας σπουδαίας προσωπικότητας μέσα από αυτή τη μορφή τέχνης. Τι είναι αυτό που κεντρίζει τόσο το ενδιαφέρον στις βιογραφίες;
Πράγματι ήδη από την εποχή των κλασσικών εικονογραφημένων οι βιογραφίες σε κόμικ έχουν γίνει μια ξεχωριστή κατηγορία βιβλίου. Νομίζω ότι το μέσο προσφέρεται για τέτοιου είδους αφηγήσεις, γιατί παρά το ότι στη δική μου περίπτωση δεν το εκμεταλλεύτηκα αρκετά, μπορείς σε σημεία να στηριχτείς περισσότερο στο κείμενο από ότι θα μπορούσες στο σινεμά για παράδειγμα. Επίσης νομίζω σε σχέση πάντα με τον κινηματογράφο, το κόμικ μπορεί να έχει έναν τρόπο και ρυθμό αφήγησης που είναι δυνατόν να κάνεις χρονικά άλματα πιο εύκολα, κάτι πολύ χρήσιμο σε τέτοιου είδους ιστορίες. Ίσως οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να ακούμε ιστορίες άλλων ανθρώπων γιατί έχουμε μια ανάγκη για πρότυπα θετικά ή αρνητικά. Ίσως είναι και ένας τρόπος να κωδικοποιήσουμε τα συστατικά της ανθρώπινης ψυχής.
Τώρα που το βιβλίο έχει πλέον φύγει από τα χέρια σας και έχει περάσει ένα διάστημα από τη στιγμή που κυκλοφόρησε ποια συναισθήματα σας δημιουργούνται βλέποντάς το;
Ακόμα το νιώθω πολύ φρέσκο, ίσως γιατί ο χρόνος που έκανα για να το φτιάξω ήταν αρκετά περισσότερος από αυτόν που έχει περάσει από την έκδοση. Πάντως όταν πρωτοκυκλοφόρησε και το διάβασα στην τελική του μορφή τυπωμένο ένιωσα ικανοποιημένος. Βέβαια όταν φτιάχνεις ένα βιβλίο είναι αναπόφευκτο να μην μπορείς να το δεις ως ένας απλός αναγνώστης. Επειδή δουλεύω αρκετά αναλυτικά, ξέρω ότι λειτουργεί σαν βιβλίο, αλλά το συναίσθημα που δημιουργεί το ψυχανεμίζομαι πάντα από τις αντιδράσεις των άλλων.
Διαβάστε εδώ την κριτική της Βασιλείας Βαξεβάνη για το βιβλίο του Πέτρου Χριστούλια που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
