Ο Πολωνός δημιουργός Piotr Socha είναι εξαιρετικά αγαπητός στο ελληνικό κοινό, που τον γνώρισε μέσα από τα δύο πρώτα του εικονογραφημένα βιβλία γνώσεων, τις Μέλισσες και τα Δέντρα. Μόλις χθες κυκλοφόρησε στα ελληνικά και το τρίτο του βιβλίο, το πολύ… χορταστικό σε πληροφορίες και εικονογράφηση, εξαιρετικά ενδιαφέρον θεματολογικά και σε πολλά σημεία αστείο «Ένα βιβλίο μες στη βρόμα» (μτφρ. Μαριάννα Ψύχαλου, επιμέλεια: Χέντβιγκ Μαρία Καρακούδα, Σταμάτης Ντογραματζής, εκδ. Μικρή Σελήνη). Με αφορμή τη συγκεκριμένη έκδοση, μιλήσαμε τον δημιουργό για την πρόσφατη αυτή δουλειά του, την έρευνα που χρειάστηκε να κάνει, την καλλιτεχνική διεργασία αλλά και την τεράστια σημασία η πληροφορία να δίνεται στα παιδιά αναγνώστες με τρόπο διασκεδαστικό και ενδιαφέρον.
Η πιο πρόσφατη δουλειά σας, που πλέον κυκλοφορεί και στα ελληνικά, είναι ένα βιβλίο γνώσεων που μιλάει για την ιστορία της υγιεινής (ή και την απουσία αυτής) από την αρχή σχεδόν της ανθρωπότητας ως και τις μέρες μας. Ποιου ήταν η ιδέα για το συγκεκριμένο θέμα και τι ήταν αυτό που σας κέντρισε το ενδιαφέρον; Γιατί θέλατε να δημιουργήσετε ένα βιβλίο για τη βρομιά;
Μου αρέσουν τα βιβλία Ιστορίας. Στο σχολείο διδαχτήκαμε την Ιστορία με έναν μάλλον πολύ βαρετό και κυρίως αποθαρρυντικό τρόπο. Έπρεπε να αποστηθίσω πολλά στοιχεία, ημερομηνίες και γεγονότα, το νόημα των οποίων όμως δεν καταλάβαινα. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ πως μια όμορφα ειπωμένη ιστορία μπορεί να γίνει πραγματικά μαγευτική. Διάβασα κάποτε ένα εκπληκτικό βιβλίο, από την Καναδή δημοσιογράφο Katherine Ashenburg, το «All the Dirt. A History of Getting Clean.” Πρόκειται για ένα βιβλίο για την ιστορία της καθημερινής ζωής, που πολλές φορές είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από της ιστορία των βασιλιάδων, τις δυναστείες και τις μεγάλες μάχες που άλλαξαν τη μοίρα του κόσμου. Λίγα χρόνια αργότερα, ψάχνοντας να βρω θέμα για ένα παιδικό βιβλίο, θυμήθηκα αυτό το βιβλίο, διάβασα πολλά περισσότερα πάνω στο θέμα και βρήκα πολλά και εκπληκτικά στοιχεία για την υγιεινή και στο Διαδίκτυο. Θεώρησα ότι έχω πολύ καλό υλικό στα χέρια μου που θα μπορούσε να γίνει μια πλούσια εικονογραφημένη ιστορία πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, που τα παιδιά λατρεύουν. Γιατί τα παιδιά αγαπούν τις ιστορίες με τα «κακά», τις πορδές και τα τσίσα! Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, είναι μια διαδρομή στις διάφορες εποχές και κουλτούρες. Μιλάει για τις εφευρέσεις που βοήθησαν να αλλάξουν οι ζωές μας προς το βολικότερο και κυρίως το πιο… καθαρό.
Πέρυσι που ταξίδεψα στη Νότιο Κορέα, ανάμεσα σε άλλα, επισκέφτηκα και το Μουσείο Τουαλέτας, που βρίσκεται στην πόλη Σουγόν, κοντά στη Σεούλ. Μέσα στο μουσείο υπάρχει μια βιβλιοθήκη που περιλαμβάνει μερικές εκατοντάδες βιβλία αφιερωμένα στο θέμα της αφόδευσης και της ούρησης, αποκλειστικά! Όλα τα βιβλία ήταν μεταφρασμένα στα Κορεάτικα και όλα τους ήταν για παιδιά! Δεν είχα αντιληφθεί ότι το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί σχεδόν λογοτεχνικό είδος στην Κορέα. Θεωρώ πως η υγιεινή αποτελεί ένα θέμα που μας αφορά όλους, πλούσιους και φτωχούς. Είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, οπότε φρόντισα να μην προσβληθεί κανείς από το βιβλίο. Είναι ένα θέμα που μπορεί να προκαλέσει το γέλιο, όμως είναι σημαντικό, πάρα πολύ σοβαρό, θανατηφόρα σοβαρό και όπως αποδείχτηκε και πολύ επίκαιρο, γιατί όταν ξέσπασε η πανδημία της Covid-19, οδηγίες για το πλύσιμο των χεριών εμφανίστηκαν παντού και το χαρτί υγείας ήταν από τα πρώτα προϊόντα που εμφάνισαν έλλειψη στα σούπερ μάρκετ.
Στις παρουσιάσεις του συγκεκριμενου βιβλίου, ρωτάω πάντα τα παιδιά αν έχουν τρεχούμενο νερό, τουαλέτα, ντουζιέρα και μπανιέρα στο σπίτι τους. Όταν όλα σηκώνουν το χέρι τους απαντώντας θετικά, τους λέω πως είναι πολύ τυχερά, γιατί υπάρχουν ακόμα και σήμερα περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο που κάνουν την «ανάγκη» τους έξω και δεν έχουν πρόσβαση σε όλες αυτές τις υπέροχες εφευρέσεις που κάνουν τη ζωή μας τόσο άνετη. Έχουμε άραγε σκεφτεί πως το καζανάκι αποτελεί εξίσου σημαντική εφεύρεση όπως αυτή της τυπογραφείας ή του ηλεκτρισμού και ότι έχει σώσει ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο; Γνωρίζουμε όλοι ότι οι πρώτες τουαλέτες με καζανάκι πρωτοχρησιμοποιήθηκαν πριν από 4.500 χρόνια στην περιοχή που τώρα γνωρίζουμε ως Πακιστάν, αλλά έπρεπε να φτάσουμε στον 20ο αιώνα για να μπει το καζανάκι σε όλα τα σπίτια; Πότε εφευρέθηκε το χαρτί υγείας, σε ποιες ιατρικές περιπτώσεις οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τα ανθρώπινα ούρα; Γιατί ο Λουδοβίκος ο 14ος έκανε μπάνιο μόνο τρεις φορές στη ζωή του; Γιατί δεν υπήρχε ούτε μια τουαλέτα στο ανάκτορο των Βερσαλλιών στο οποία διέμεναν 10.000 άνθρωποι; Πώς πλένονται οι άνθρωποι που κατοικούν στις ερήμους και πώς κάνουν την «ανάγκη» τους οι αστροναύτες; Τις απαντήσεις σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα θα τις βρείτε στο βιβλίο.
Πόσο καιρό διήρκησε η έρευνα για να συγκεντρώσετε όλο το απαραίτητο υλικό;
Άρχισα να δουλεύω πάνω στο βιβλίο ψάχοντας για ενδιαφέροντα στοιχεία στο Διαδίκτυο και στα βιβλία. Αυτό το στάδιο της έρευνας κράτησε αρκετούς μήνες. Προώθησα όλο το υλικό που είχα συγκεντρώσει στους εκδότες μου, οι οποίοι επικοινώνησαν με τη δημοσιογράφο Monika Utnik-Strugala και της πρότειναν να γράψει το κείμενο για το βιβλίο. Η Monika ήταν αυτή που πρότεινε τον τρόπο που το βιβλίο θα στηθεί θεματικά.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σύμφωνα με τον χρόνο και τον τόπο, υπάρχεί, δηλαδή, συγκεκριμένο κεφάλαιο για την Αρχαία Αίγυπτο, ένα άλλο για τη Ρώμη και τα υδραγωγεία της, άλλο για τον ρόλο της θρησκείας, ένα ακόμα για το τι συμβαίνει στις μέρες μας. Με ποιον τρόπο δουλέψατε με τη Monika Utnik-Strugala στο κομμάτι της έρευνας;
Η ιστορία της υγιεινής είναι γεμάτη παράδοξα. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ή οι Ρωμαίοι πλένονταν τόσο συχνά όσο εμείς σήμερα. Μεταξύ 14ου και 18ου αιώνα, οι Ευρωπαίοι σταμάτησαν να πλένονται και ο λόγος ήταν ότι υπήρχε φόβος ότι το νερό βοηθάει να μεταδοθούν η πανούκλα, η χολέρα, η ανεμοβλογιά, ο τύφος και άλλες μεταδοτικές ασθένειες. Έχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε τι πίστευε κάθε θρησκεία για το μπάνιο και την υγιεινή. Από την έρευνα μας προέκυψε ότι, π.χ. στο Ισλάμ η καθαριότητα του σώματος αποτελεί θρησκευτική διδαχή. Ένας ευσεβής Μουσουλμάνος πλένει το πρόσωπό του, τα χέρια του και τα πόδια του πριν κάνει την προσευχή του και προσεύχεται πέντε φορες την ημέρα! Η υγιεινή παίζει σημαντικό ρόλο και στον Ινδουισμό και στον Ιουδαϊσμό. Η Χριστιανική θρησκεία δεν ασχολείται τόσο με την καθαριότητα του σώματος. Ένας αφοσιωμένος Χριστιανός χρειάζεται μόνο ένα μπάνιο στη ζωή του, αυτό κατά τη διάρκεια της βάπτισης.
Στο βιβλίο μιλάμε ακόμα για την υγιεινή στα προϊστορικά χρόνια ως το τώρα, πότε βρίσκουμε τα πρώτα καλλυντικά, από τι φτιάχνονταν, τι χρησιμοποιούσαν για να καθαρίσουν τα δόντια τους, πως έφτανε το νερό στα λουτρά, πώς το ζέσταιναν, πότε σταμάτησαν να φοβούνται το νερό και τη σημασία της ανακάλυψης των παθογόνων βακτηρίων στην ανάπτυξη της υγιεινής στα νοσοκομεία. Συγκεντρώσαμε τεράστιο όγκο υλικού και ιστοριών, δεν μπορούσε όμως όλο να χωρέσει στο βιβλίο. Ο ρόλος της Μόνικα ήταν να οργανώσει όλο αυτό το υλικό. Το σίγουρο ήταν πως ήθελα στο βιβλίο να υπάρχουν στοιχεία που προκαλούν το ενδιαφέρον, ιστορίες που προκαλούν σκέψη: πχ, η Ινδία που είναι μια χώρα που έχει δικό της διαστημικό πρόγραμμα, μια χώρα που έχει στείλει δικό της ανιχνευτή στο φεγγάρι, μέχρι και πριν μερικά χρόνια δεν είχαν όλες οι πόλεις της αποχετευτικό σύστημα, ενώ 560 εκατομμύρια Ινδοί δεν είχαν τουαλέτα! Τέτοιες ιστορίες δίνουν τροφή για σκέψη.
Ποια ήταν η δική σας ανάμειξη στο κείμενο;
Ήθελα το κείμενο να είναι γεμάτο με ενδιαφέροντα στοιχεία. Η αλήθεια είναι ότι είχα πολλή δουλειά με τις εικονογραφήσεις, οπότε έδωσα τις πληροφορίες που συγκέντρωσα στη Monika. Όπως ανέφερα και πιο πριν, η τελική μορφή του κειμένου είναι αποτέλεσμα και εκδοτικής δουλειάς. Μετάνιωσα που κάποιες από τις πληροφορίες που είχαμε βρει δεν μπήκαν στο βιβλίο, αλλά στο βιβλίο υπάρχουν πολλές από αυτές, ούτως ή άλλως. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα παιδικό βιβλίο, επομένως δεν θα μπορούσε να είναι τόσο χοντρό όσο μια εγκυκλοπαίδεια. Ελπίζω ο όγκος των πληροφοριών που θα βρουν τα παιδιά μέσα θα τα ενθαρρύνει να εξερευνήσουν το θέμα περαιτέρω. Οι εφευρέσεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά κρύβουν συχνά μια εκπληκτική ιστορία.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημιουργία αυτού του βιβλίου;
Ήθελα το βιβλίο αυτό να έχει πολύ ενδιαφέρον κείμενο και να έχει πλούσια εικονογράφηση και αυτό σήμαινε αδιανόητα πολλή δουλειά. Δούλεψα εντατικά για 2,5 χρόνια. Το κείμενο ήταν το πρώτο που τελείωσε, παρ’ όλα αυτά η μορφή που βλέπετε εσείς τώρα πέρασε από πολλές αλλαγές και διορθώσεις μέχρι και την τελευταία στιγμή. Το βιβλίο έχει περισσότερες από 200 εικονογραφήσεις, με τουλάχιστον έστω κι ένα εικονογραφικό στοιχείο σε κάθε σελίδα. Φανταστείτε ότι κατά τη διάρκεια της δουλειάς μου πάνω στις εικονογραφήσεις του συγκεκριμένου βιβλίου άκουσα περισσότερα από 100 audiobooks!
Ποια πληροφορία ξεχωρίζετε ως την πιο συναρπαστική;
Υπάρχουν πολλές συναρπαστικές πληροφορίες μέσα στο βιβλίο και κάποιες τις έχουμε ήδη αναφέρει. Από τότε που ήμουν παιδί μου άρεσαν τα βιβλία που ήταν γεμάτα ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Είναι εκπληκτικό πώς και πόσο έχει αλλάξει από εποχή σε εποχή η έννοια της καθαριότητας και της βρομιάς. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Ρωμαίοι το αντιλαμβάνονταν αυτές τις δύο έννοιες όπως εμείς σήμερα. Η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ Α’ είπε κάποτε ότι πλένονταν μία φορά το μήνα, είτε χρειαζόταν είτε όχι. Σύμφωνα με τις συστάσεις των Γάλλων υγιεινολόγων του 19ου αιώνα, έπρεπε να πλένονται μόνο τα ορατά μέρη του σώματος, δηλαδή το πρόσωπο, τα χέρια, αλλά όχι απαραίτητα και τα πόδια. Πολλά για την υγιεινή σε διαφορετικές εποχές λέγονται και μέσα από παροιμίες. Στο βιβλίο παραθέτω πολλά διασκεδαστικά ρητά από διαφορετικές εποχές. Βρήκα ακόμη και ένα μεσαιωνικό αστείο, έναν γρίφο για την υγιεινή. Στα πάραδοξα κατατάσσω πχ την πληροφορία ότι υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο που ο ιδρώτας τους δεν αναδίδει άσχημη μυρωδιά. Υπάρχουν εκατομμύρια από αυτούς που ζουν στην Ασία, γεγονός που κάνει τα αποσμητικά να πωλούνται ελάχιστα σε χώρες όπως η Κίνα ή η Κορέα. Εσείς έχετε ακούσει για τις σύγχρονες τουαλέτες που είναι διαγνωστικοί σταθμοί, για να ελέγξουν την υγεία των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν; Ελέγχονται με τηλεχειριστήριο και παίζουν μελωδίες που πνίγουν τους ενοχλητικούς θορύβους που συνοδεύουν την αφόδευση! Είναι τόσες πολλές αυτές οι περίεργες αλλά πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες, που είναι αδύνατο να τις απαριθμήσω όλες.
Ποια είναι η διαδικασία της εικονογράφησης ενός τέτοιου βιβλίου; Τι θέλατε να αναδείξετε με την τέχνη σας, ορισμένες πληροφορίες ή τη γενική ιδέα κάθε κεφαλαίου;
Μιλάμε για ένα ιστορικό, πληροφοριακό βιβλίο, αλλά αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο ήταν να μεταδώσει τη γνώση με ανάλαφρο, ει δυνατόν χιουμοριστικό τρόπο. Έχω διαπιστώσει πολλές φορές ότι τα βιβλία μου είναι αρέσουν σε ανθρώπους όλων των ηλικιών, όχι μόνο σε παιδιά. Το βιβλίο αυτό ασχολείται με την υγιεινή και με πράγματα που συχνά μυρίζουν άσχημα, ήθελα όμως να είναι ένα ωραίο και αισθητικά άρτιο βιβλίο. Προσπάθησα να κάνω τις εικονογραφήσεις όχι πολύ κυριολεκτικές, αλλά να αφήσω πολλά στη φαντασία των αναγνωστών. Πιστεύω στη νοημοσύνη των αναγνωστών, φτιάχνω βιβλία για τέτοιους αναγνώστες. Αυτό το βιβλίο είναι επίσης ένα ταξίδι σε διαφορετικές εποχές, διαφορετικές συνθήκες. Διασκέδασα πολύ που δημιούργησα εικόνες με διάφορες καλλιτεχνικές τεχνικές. Η τέχνη πχ της αρχαίας Αιγύπτου, της Ελλάδας ή της Ρώμης μου έδωσε πολλή έμπνευση. Αυτό το στοιχείο της διασκέδασης στη δουλειά μου είναι πολύ σημαντικό για μένα. Προσπάθησα να δείξω την ποικιλομορφία και τον πλούτο των διαφορετικών πολιτισμών. Ο κόσμος είναι τόσο διαφορετικός.
Πώς όμως ξεκινάει όλη αυτή καλλιτεχνική δημιουργία; Από πού ξεκινάτε την εικονογράφηση, πώς επιλέγετε την χρωματική σας παλέτα, ποια είναι η καλλιτεχνική διεργασία για ένα βιβλίο όπως αυτό;
Σχεδιάζω όλες τις εικόνες πρώτα με μολύβι πάνω σε χαρτί. Κάνω πολλά σκίτσα, ζωγραφίζοντας τους χαρακτήρες του βιβλίου και τα στοιχεία που χτίζουν αυτόν τον κόσμο: κοστούμια, εσωτερικούς χώρους, έπιπλα, κάνω δεύτερο και τρίτο σχέδιο. Στη συνέχεια, σκανάρω αυτά τα σκίτσα στον υπολογιστή και τακτοποιώ τις εικόνες στις σελίδες. Όταν είναι έτοιμα, τα συνδυάζω με το κείμενο και μετά τα ετοιμάζω για χρωματισμό. Αυτό το καθαρά τεχνικό στάδιο της δουλειάς μου πήρε περίπου ένα χρόνο. Ο χρωματισμός πήρε λιγότερο χρόνο. Όσο για τα χρώματα, δε δημιούργησα κάποια συγκεκριμένη γκάμα χρωμάτων, αλλά χρωμάτισα κάθε σχέδιο ξεχωριστά. Φυσικά, φρόντισα να ταιριάζουν όλα τα στοιχεία μεταξύ τους. Οδηγούμαι από τη διαίσθησή μου, εμπιστεύομαι τη διαίσθησή μου.
Υπάρχει μια αφιέρωση στην πρώτη σελίδα προς τους ανθρώπους που επινόησαν το αποχετευτικό σύστημα. Γιατί πιστεύετε ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα στην ανθρώπινη ιστορία;
Θεωρώ ότι η αποχέτευση και η ύδρευση είναι δύο από τις πιο σημαντικές εφευρέσεις στην Ιστορία, που αναμφίβολα άλλαξαν τη ζωή μας και την έκαναν πολύ πιο άνετη και σίγουρα πιο… καθαρή· έσωσαν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Στα μαθήματα Ιστορίας, μαθαίνουμε πολλά για μεγάλους ηγέτες, βασιλιάδες και αφιερώνουμε πολύ λιγότερο χώρο σε επιστήμονες, μηχανικούς, εφευρέτες, αν και αυτοί είναι που χτίζουν τον κόσμο στον οποίο ζούμε, βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής μας. Για εκατοντάδες χρόνια, οι επιδημίες που ξέσπασαν σε μεγάλες πόλεις οδήγησαν στον θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Μόλις τον 19ο αιώνα άρχισαν να κατασκευάζονται συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Λονδίνο και η Βαρσοβία, όπου ζω. Πριν από αυτό, σε πόλεις χωρίς αποχετευτικά συστήματα, οι άνθρωποι έπιναν νερό από ποτάμια στα οποία έριχναν κάθε είδους απόβλητα. Κατά μήκος των δρόμων κυλούσαν βρομόνερα από τις υδρορροές, ενώ περπατώντας στο δρόμο θα μπορούσε κάποιος να “λουστεί” το περιεχόμενο του δοχείου νυκτός κάποιου άλλου, ο οποίος μόλις θα το είχε αδειάσει στον δρόμο από το παράθυρο.
Οι μηχανικοί και οι εφευρέτες είναι πραγματικοί ήρωες για μένα. Στη Βαρσοβία υπάρχει άγαλμα του William Lindley, του Άγγλου μηχανικού που σχεδίασε το σύστημα ύδρευσης της πόλης. Μεγάλοι ήρωες της ανθρωπότητας για μένα είναι και οι γιατροί που ανακάλυψαν ότι η καθαριότητα και η τάξη στο νοσοκομείο, το συχνό, σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, η απολύμανση και η απόσμηση των χειρουργείων, σώζουν τη ζωή των ασθενών. Πριν από 200 χρόνια, τα ευρωπαϊκά νοσοκομεία έμοιαζαν περισσότερο με σφαγεία, τα έλεγαν νεκροταφεία, ο κόσμος φοβόταν να πάει σε αυτά, γιατί πολύ συχνά δεν έβγαιναν ζωντανοί.
Τέλος, θα ήθελα να μιλήσουμε για το χιούμορ, στοιχείο εμφανές στο βιβλίο, τόσο στο κείμενο όσο και στην εικονογράφηση. Ήταν σκόπιμο ή το προκάλεσε το θέμα; Γιατί η βρομιά μας φέρνει πάντα γέλιο; Και πιστεύετε ότι το χιούμορ κάνει τη μάθηση πιο εύκολη και πιο διασκεδαστική στα παιδιά;
Ο κόσμος μπορεί να είναι σκληρός, παράλογος και αστείος ταυτόχρονα. Είναι γεμάτος παράδοξα. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος XIV ένας από τους αγαπημένους μου χαρακτήρες σε αυτό το βιβλίο, έκανε μπάνιο τρεις φορές στη ζωή του, την πρώτη φορά όταν ήταν επτά ετών. Έκτισε μια από τις πιο θαυμάσιες βασιλικές κατοικίες της εποχής του Μπαρόκ, τις Βερσαλλίες. Η ζωή των βασιλικών αυλικών ήταν εξαιρετικά εκλεπτυσμένη, τα ρούχα τους πλούσια και όμορφα. Αυτά τα κοστούμια έκρυβαν βρόμικα και δύσοσμα σώματα. Οι ερωμένες του βασιλιά, για να αντέξουν στην παρουσία του, κάλυπταν το στόμα τους με αρωματικά μαντήλια. Κάτω από τις περούκες των αυλικών ζούσαν ψύλλοι και ψείρες. Οι κομψές κυρίες φορούσαν διακοσμητικές παγίδες για ψείρες κάτω από τις τουαλέτες τους, ξύνονταν συνεχώς και κυνηγούσαν ψείρες με διακοσμητικά σφυριά και αμόνι. Και το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα αξιοπρεπές μπάνιο και δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Δεν είναι εντελώς γελοίο; Υπάρχουν πολλές τέτοιες συγκλονιστικά αστείες ιστορίες σε αυτό το βιβλίο. Ο βασιλιάς Ερρίκος Η’ χρησιμοποίησε έναν αυλικό, του οποίου η δουλειά ήταν να σκουπίζει τον ποπό του βασιλιά και να μεταφέρει το βασιλικό γιογιό με το περιεχόμενό του. Σήμερα δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε τέτοια έθιμα. Αυτό το βιβλίο μιλάει για σοβαρά και αστεία πράγματα, γιατί έτσι είναι η ζωή μας. Ενδιαφέροντα και πολύ αστεία ανέκδοτα μερικές φορές μας εξηγούν πολύπλοκα φαινόμενα καλύτερα από μεγάλα σοβαρά κείμενα και μια καλή εικονογράφηση μπορεί να έχει περισσότερο περιεχόμενο από χίλιες λέξεις.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μικρή Σελήνη. Εδώ μπορείτε να πάρετε μια πρώτη ιδέα για το νέο εικονογραφημένο βιβλίο του Piotr Socha.
