Κείμενο : Oliver Jeffers & Sam Winston
Εικονογράφηση: Oliver Jeffers & Sam Winston
Εκδόσεις: Candlewick Press
Χρονιά έκδοσης: 2024
Γλώσσα: Αγγλικά
Ηλικίες: 5+, διηλικιακό
Τον περασμένο Απρίλιο, στo πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Παιδικού Βιβλίου στην Μπολόνια, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω τον χαρισματικό και αγαπημένο συγγραφέα και καλλιτέχνη Oliver Jeffers να ανακοινώνει ότι μέσα στους επόμενους μήνες θα κυκλοφορούσε ένα από τα πιο «δύσκολα» βιβλία που είχε γράψει και εικονογραφήσει παρέα με τον εξαιρετικό Sam Winston, το “The Dictionary Story” (ελεύθερη μετάφραση: Η Ιστορία ενός Λεξικού). Η πρώτη τους κοινή απόπειρα ήταν στο “A Child of Books” (2016) [“Ενα παιδί από βιβλία, μτφρ. Φ. Μανδηλαράς, Ίκαρος, 2017], το οποίο μάλιστα τιμήθηκε με το Bologna Ragazzi Awards στην κατηγορία Fiction, το 2017.
Ο Oliver Jeffers είχε τονίσει τότε πόσο ουσιαστική και πετυχημένη θεωρούσε αυτή τη συνεργασία. Αναφέρθηκε εκτενώς στον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη που έδειχναν ο ένας τον άλλο, χωρίς εγωισμούς, με κοινό στόχο ότι το βιβλίο έχει προτεραιότητα! Η καλύτερη ιδέα προχωρούσε ανεξάρτητα από ποιος την είχε πει. Δεν υπήρχε πρώτος ή δεύτερος. Πολύ σημαντικό, αν σκεφτεί κανείς ότι το “The Dictionary Story” τους πήρε έξι ολόκληρα χρόνια για να το να ολοκληρώσουν. Τροφή για σκέψη, λοιπόν.
Τέσσερις μήνες μετά την ομιλία αυτή και με αφορμή το ετήσιο φεστιβάλ βιβλίου στη Washington DC που πραγματοποιήθηκε στην αμερικανική πόλη τις περασμένες ημέρες, κρατάω επιτέλους στα χέρια μου το πολυπόθητο βιβλίο. Η αρχική ιδέα για αυτή την ιστορία προέκυψε πριν από σχεδόν 20 χρόνια, όταν ο Sam Winston οραματίστηκε την ιστορία ενός λεξικού. Στην εκδοχή που κρατάμε σήμερα στα χέρια μας, βλέπουμε να πρωταγωνιστεί ένα Λεξικό (στο οποίο οι συγγραφείς επιλέγουν να του προσδώσουν γένος θηλυκό) που αποφασίζει μια μέρα να πει τη δική της ιστορία. Στοιβαγμένη δίπλα σε βιβλία ποίησης, γνώσεων, περιπέτειας, ιστορίες καληνύχτας, μουσικής και παραμυθιών, νιώθει πως έχει έρθει και η δική της σειρά να δώσει φωνή στις λέξεις της και να δημιουργήσει κι αυτή μια φανταστική περιπέτεια.
Όμως, από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου ξεφεύγει από το Α ένας Αλιγάτορας που, πεινασμένος καθώς ήταν, μύρισε κάτι νόστιμο στις σελίδες με το γράμμα Ν και αρχίζει κυνηγάει ένα Ντόνατ, που έτρεξε να κρυφτεί στις σελίδες του Φ κι εκεί συνάντησε ένα Φάντασμα! Και όπως πολύ καλά ξέρουμε, όλοι φοβούνται τα φαντάσματα! Κάπου εκεί, λέξεις τρέχουν πανικόβλητες, πέφτουν πάνω σε άλλες, χάνουν τον δρόμο τους, μπερδεύονται, μπουρδουκλώνονται… ένα σωστό Χάος. Τη λύση έρχεται να δώσει η Αλφαβήτα, φίλη του Λεξικού, που αν και δεν έχει πολλές λέξεις, ξέρει το κατάλληλο τραγούδι με τα γράμματα για να βρουν οι λέξεις τις θέσεις τους μέσα στο βιβλίο. Τέλος καλό όλα καλά.
Την ίδια στιγμή που οι μικροί αναγνώστες απολαμβάνουν την ξεκαρδιστική περιπέτεια και την πολύχρωμη εικονογράφηση, οι μεγαλύτεροι ανακαλύπτουν στο κάτω μέρος κάθε σαλονιού πρωτότυπους και χιουμοριστικούς ορισμούς 443 λημμάτων. Οι δημιουργοί έβαλαν πολλή σκέψη, όχι μόνο στις λέξεις που επέλεξαν, αλλά και στις περιγραφές τους. Θέλησαν να συνδυάσουν τη γνώση με το συναίσθημα, την ιδέα με την πράξη, την έννοια με την φαντασία. Λήμματα όπως φιλία, ζωή, θαύματα, σπίτι, καρδιά, φεγγάρι, σπαγγέτι, ζιγκ ζαγκ δημιουργούν με τους ευφάνταστους ορισμούς τους ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα που δεν κουράζει καθόλου· απεναντίας προσφέρει άφθονο γέλιο και συγκίνηση. Για παράδειγμα:
gold /ɡoʊld/ A precious metal that has a deep yellow color and is used to make coins and jewlerry. Because it is rare it is very expensive to buy and many people can’t afford it. Fortunately, there are other things that are even more precious than gold that are free. (See love, life, friendship and jokes.) [ελ. μτφρ. Ένα πολύτιμο μέταλλο που έχει βαθύ κίτρινο χρώμα και χρησιμοποιείται για την κατασκευή νομισμάτων και κοσμημάτων. Επειδή είναι σπάνιο, η αγορά του είναι πολύ ακριβή και πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να το αντέξουν οικονομικά. Ευτυχώς, υπάρχουν άλλα πράγματα που είναι ακόμη πιο πολύτιμα από τον χρυσό και είναι δωρεάν. (Βλέπε αγάπη, ζωή, φιλία και αστεία)].
heart /hɑːt/The organ that pumps blood around an animal’s body. It’s also the part of the body that helps people recover from trying to think too much. (See headache.) Hearts help heads make good decisions. When things are going well, the heart feels full; not so well, it aches. [ελ. μτφρ: Το όργανο που αντλεί αίμα στο σώμα ενός ζώου. Είναι επίσης το μέρος του σώματος που βοηθά τους ανθρώπους να ανακάμψουν από την προσπάθεια να σκεφτούν πάρα πολύ. (Δείτε τον πονοκέφαλο.) Η καρδιά βοηθάει τα κεφάλια να παίρνουν σωστές αποφάσεις. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, η καρδιά αισθάνεται γεμάτη- όταν δεν πάνε τόσο καλά, πονάει.]
Κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το “The Dictionary Story” που αξίζει να γνωρίζουμε:
- Αν αναλογιστούμε ότι αυτό το μικρό αριστούργημα έχει ρεκόρ λέξεων περίπου τις 20.000 (συνδυαστικά ιστορία και λεξιλογικοί ορισμοί), ίσως να είναι το μεγαλύτερο σε κειμενική έκταση εικονοβιβλίο που έχει γραφτεί ως τώρα.
- Αρκετές από τις λέξεις που επιλέχθηκαν από τους δημιουργούς είναι κατά κύριο λόγο λέξεις που στο πέρασμα του χρόνου παραλείφθηκαν από το Oxford Junior Dictionary, απλά και μόνο επειδή τη θέση τους πήραν πιο σύγχρονες έννοιες. «Ζωντάνεψαν», αν θέλετε, λέξεις που τείνουν να εξαφανιστούν από τα λεξικά και τους έδωσαν πίσω την χαμένη τους φωνή.
- Όλοι οι χαρακτήρες της ιστορίας, ξεπηδούν σαν λέξεις μέσα από το Λεξικό και πολύ επιδέξια οι ορισμοί τους «δένουν» με την πλοκή της. Για παράδειγμα: donut/ dəʊ.nʌt/ A small sweet fried cake shaped like a circle, sometimes with a round hole in the middle. Donuts often come filled with jam, custard, or cream. Sometimes they are simply covered in sugar. Even though donut fit perfectly into alligators’ mouths, very few think that this is a good fate for the donuts. [ελ. μτφρ. Ένα μικρό, στρογγυλό τηγανητό γλύκισμα, μερικές φορές με μια τρύπα στη μέση. Τα ντόνατς συχνά γεμίζονται με μαρμελάδα, κρέμα ή κρέμα γάλακτος. Μερικές φορές καλύπτονται απλώς με ζάχαρη. Παρόλο που τα ντόνατς ταιριάζουν τέλεια στο στόμα των αλιγάτορων, πολύ λίγοι πιστεύουν ότι αυτή είναι μια καλή μοίρα για τα ντόνατς].
- Μια μικρή έκπληξη περιμένει τους συλλέκτες βιβλιόφιλους. Αφαιρώντας το τζάκετ του βιβλίου, υπάρχει τυπωμένος ανάγλυφα ο αλιγάτορας της ιστορίας στο μπροστινό μέρος και η ζέβρα στο πίσω… A to Z, δηλαδή όπως αρχίζει και τελειώνει η αγγλική αλφαβήτα. Όπως ξεκινάει και τελειώνει ένα λεξικό. Όλα τα σκέφτηκαν, τίποτα δεν άφησαν στην τύχη οι δύο δημιουργοί.
Κλείνοντας, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: θα έχουμε άραγε την τύχη να δούμε το “The Dictionary Story” μεταφρασμένο στα ελληνικά; Η μετάφρασή του θα είναι ένα τρομερά απαιτητικό εγχείρημα, ώστε να μπορέσει να ακολουθηθεί με αλφαβητική σειρά η ίδια επιλογή λέξεων, κάτι που είχε πει και ο ίδιος ο Oliver Jeffers στην ομιλία του στη Μπολόνια, αναφερόμενος στο κατά πόσο αυτό το βιβλίο μπορεί να μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Όπως και να ‘χει, το “The Dictionary Story” είναι ίσως το πιο cool «λεξικό» που θα διαβάσετε φέτος. Ένα βιβλίο για τη δύναμη των λέξεων, για το πόσο σημαντικές είναι στη ζωή μας και το νόημα που αποκτούν μέσα στο χώρο και τον χρόνο, αλλά και τις συνέπειες που έχουν όταν τις λέμε. Γι’ αυτό, καλό θα είναι να τις διαλέγουμε πολύ προσεκτικά.
