Συγγραφέας: Μέγκαν Μάντισον & Τζέσικα Ράλι
Εικονογράφηση: Ίζαμπελ Ρόχας
Μετάφραση: Μάριος Μάζαρης
Εκδόσεις: Μίνωας
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικίες: 3+
“Το χρώμα του δέρματός μας” αποτελεί μέρος της σειράς “Μία πρώτη συζήτηση” που πραγματεύεται διάφορα δύσκολα ή περίπλοκα θεωρητικά θέματα και τον τρόπο που μπορούμε να τα εξηγήσουμε στα παιδιά. Το συγκεκριμένο βιβλίο της σειράς αποτελεί ένα εξαιρετικό εργαλείο για να εισάγουμε στα παιδιά την έννοια της διαφορετικότητας και να μιλήσουμε για τον ρατσισμό με τρόπο απλό και κατανοητό όπως χρειάζεται στις ηλικιες που απευθυνόμαστε. Οι συγγραφείς ακολουθώντας μια διαδραστική προσέγγιση θέτουν ερωτήσεις που απευθύνονται απευθείας στα παιδιά προκαλώντας τα να συμμετέχουν ενεργά και δίνοντάς τους την ευκαιρία να μοιραστούν εμπειρίες ή σκέψεις με έναν πιο φυσικό τρόπο χωρίς να γίνονται διδακτικά.
Μέσα από το βιβλίο παρουσιάζεται μια απλή και επιστημονικά ακριβής εξήγηση για το χρώμα του δέρματος, εξηγώντας τι ακριβώς είναι η μελανίνη -αυτό που κάνει το δέρμα μας να έχει πολλές διαφορετικές αποχρώσεις- και πως καθορίζει το χρώμα του δέρματός μας. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά κατανοούν τη βιολογική βάση της ποικιλομορφίας χωρίς να προσδίδουν αξιακές κρίσεις στις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. Πιο απλά όλοι οι άνθρωποι έχουν χρώμα και οι όροι πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και σεβασμό.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως η απόδοση «έγχρωμοι άνθρωποι» που αποτελεί τη μετάφραση του αγγλικού όρου people of color (όχι colored people) δεν αποτελεί αποδεκτή επιλογή[1]. Πρόκειται για αμεση μετάφραση που όμως δεν είναι αποδεκτή από μη λευκές κοινότητες και θα ήταν προτιμότερο να γίνει περιφραστικά καθώς η σωστή απόδοση στα ελληνικά είναι δύσκολη. Επίσης οι αυτόχθονες πληθυσμοί (indigenous) μεταφράζονται ως “εγχώριοι” του οποίου η ερμηνεία αναφέρεται κυρίως σε προιόντα που ανήκουν ή προέρχονται από το εσωτερικό μιας χώρας (Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης).
Το βιβλίο δεν περιορίζεται στη συζήτηση του ρατσισμού ως προφανή διάκριση, αλλά εξετάζει και τις λεγόμενες μικροεπιθέσεις (microaggressions), δηλαδή τις μικρές, καθημερινές συμπεριφορές ή σχόλια που γίνονται εσκεμμένα ή ακούσια και μπορούν να ενοχλήσουν τα άτομα στα οποία απευθύνονται. Παρουσιάζει παραδείγματα, όπως όταν ρωτούν κάποιο άτομο «Από πού είσαι;» δίνοντας τη δυνατότητα στα παιδιά να καταλάβουν πώς τέτοιες φράσεις μπορεί να επηρεάζουν τους γύρω τους. Οι μικροεπιθέσεις μπορούν να αναπαραχθούν είτε ακούσια είτε εκούσια από όλα μας χωρίς να γίνονται αντιληπτές από τα άτομα που τις αναπαράγουν αλλά ταυτόχρονα να δράσουν πολύ επιβαρυντικά σε αυτά που τις λαμβάνουν. Και γι αυτό ακριβώς τον λόγο είναι σημαντικό να τις κατανοήσουμε αρχικά ώστε να μπορέσουμε να τις αποβάλλουμε.
Ο ρατσισμός ορίζεται ξεκάθαρα και εύκολα κατανοητά γιά παιδιά στις ηλικίες από 3 και πάνω, όπως για παράδειγμα: «Ρατσισμός μπορεί να είναι ένας κανόνας, πως αν κάποιος πει ότι μόνο φίλοι με λευκό δέρμα μπορούν να παίξουν» ή «μόνο οι πριγκίπισσες έχουν ξανθά μαλλιά».
Στο τέλος, το βιβλίο περιλαμβάνει μια ενότητα με προτεινόμενα θέματα για συζήτηση ενώ παράλληλα, παρέχονται χρήσιμες οδηγίες στους ενήλικες για το πώς να ενθαρρύνουν τον διάλογο, να απαντούν στις ερωτήσεις των παιδιών για θέματα που άπτονται του ρατσισμού, την δημιουργία στερεοτύπων, την διαφορετικότητα μέσα και έξω από την οικογένεια, την ενδυνάμωση μέσα από τον ακτιβισμό κ.ά.
Το βιβλίο αποτελεί ένα εξαιρετικό εργαλείο για να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν τι είναι ο ρατσισμός, δίνοντας αφορμή για ουσιαστικές συζητήσεις γύρω από αυτό το ζήτημα. Με απλό και κατανοητό τρόπο, προσεγγίζει δύσκολα θέματα, ενθαρρύνει τα παιδιά να σκεφτούν και να εκφραστούν, ενώ παράλληλα παρέχει χρήσιμες ιδέες σε γονείς, φροντιστές και εκπαιδευτικούς για να διευκολύνουν τον διάλογο.
Παρόλα αυτά, η επιλογή της γλώσσας σε ένα παιδικό βιβλίο που πραγματεύεται κοινωνικά ζητήματα -και όχι μόνο- είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς οι λέξεις έχουν τη δύναμη είτε να ευαισθητοποιήσουν είτε να αναπαράγουν στερεότυπα. Αν και το βιβλίο συμβάλλει ουσιαστικά στη συζήτηση για τον ρατσισμό, προσωπικά δεν θα το επέλεγα, καθώς η χρήση της λέξης «έγχρωμοι» έχει απορριφθεί από τις κοινότητες στις οποίες απευθύνεται και θεωρώ πως μειώνει την αξία μιας κατά τα άλλα αξιόλογης προσπάθειας.
Εδώ μπορείτε να δείτε την Megan Madison (μία από τις δημιουργούς) να διαβάζει το βιβλίο και εδώ να διαβάσετε κάποιες επιπλέον πληροφορίες για τις ορολογίες σχετικά με την φυλή και την εθνικότητα.
Our Skin: A First Conversation About Race – Read Aloud with the Author | Brightly Storytime
A guide to race and ethnicity terminology and language | The Law Society‘. Warning: Why using the term ‘coloured’ is offensive – BBC News
[1] Ιστορικά, η λέξη συνδέεται με τον φυλετικό διαχωρισμό, κυρίως στις ΗΠΑ, όπου οι μαύροι άνθρωποι κρατούνταν χωριστά από τους λευκούς – για παράδειγμα στα Μ.Μ.Μ- όπου έφεραν την ένδειξη «μόνο για έγχρωμους». Προκειται για τους λεγόμενους Jim Crow Laws. Warning: Why using the term ‘coloured’ is offensive – BBC News
