Κείμενο – εικονογράφηση: Ζουάννα Εστρέλα
Μετάφραση: Ελένη Βλάχου
Εκδόσεις: Carnivora (σειρά Carnivorninos)
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικίες: διηλικιακό
Πρίν ακόμα γεννηθούμε η πρώτη ερώτηση που γίνεται σχετικά με εμάς είναι διευκρινιστική για το φύλο μας. Αγόρι ή κορίτσι; Αναλόγως με τα βιολογικά μας χαρακτηριστικά (τα οποία ορίζονται αποκλειστικά και μόνο από το δίπολο αρσενικό – θηλυκό)* θα γίνει επιλογή στα ρούχα που θα φορέσουμε, τα παιχνίδια που θα παίξουμε, ακόμα και στη χρωματική παλέτα που μας περιβάλλει. Μεγαλώνοντας ακόμα περισσότερο, η εκπαίδευσή μας, οι ευκαιρίες που θα μας δοθούν, οι επαγγελματικές μας επιλογές, όλα σε ένα μεγάλο βαθμό καθορίζονται από αυτήν την πρώτη απάντηση που δίνεται για εμάς πριν την γέννησή μας. Αν είμαστε αγόρια ή κορίτσια, άνδρες ή γυναίκες.
Τα φύλα όμως δεν είναι δύο. Και σίγουρα δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται με τον βιολογικό προσδιορισμό που μας αποδίδεται κατά την γέννησή μας. Η Judith Butler, Αμερικανίδα φιλόσοφος και μελετήτρια των σπουδών φύλου, εξηγεί πως το φύλο δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, αλλά κάτι που αποκτούμε μέσα από επιτελέσεις, επαναλαμβανόμενες διαδικασίες. Δεν είναι κάτι στατικό, αλλά αφορά μια κοινωνική κατασκευή, ανοιχτή στην αμφισβήτηση και την αλλαγή. Πως όμως μπορείς να εξηγήσεις κάτι τέτοιο σε ένα παιδί;
Εδώ έρχεται το βιβλίο της βραβευμένης Πορτογαλίδας Σουζάνα Εστρέλα να εξηγήσει με τόσο απλό κατανοητό και ξεκάθαρο τρόπο πως δεν έχει σημασία αν το χρώμα θα είναι ροζ, γαλάζιο ή όποιο άλλο μας αρέσει, αν το ρούχο θα είναι φούστα ή παντελόνι, αν το μήκος του μαλλιού θα είναι μακρύ ή κοντό, αν το παιχνίδι θα είναι ποδόσφαιρο ή χορός, αν θα είσαι μπαμπάς, μαμά ή και τα δύο. Σημασία έχει να είσαι καλά, να μπορείς να εκφράζεσαι με όποιον τρόπο επιλέγεις και να αισθάνεσαι ο/η/το εαυτός,-η,-το σου. Και όσο και αν μας προκαλεί αμηχανία στη γραμματική η χρήση του θηλυκού ή του ουδέτερου, υπερτερεί η ανάγκη να υπάρχει συμπερίληψη και σεβασμός για όλα τα άτομα. Όλα τα υπόλοιπα μαθαίνονται και συνηθίζονται.
Η εικονογράφηση υποστηρίζει το κείμενο παρουσιάζοντας τα παιδιά στις σκηνές καθημερινότητας που περιγράφει, χωρίς να δίνει εμφανή στερεοτυπικά στοιχεία φύλου όπως τα έχουμε συνηθίσει. Χρησιμοποιεί ζωηρά χρώματα που μεταδίδουν ένα αίσθημα ευφορίας και απλά σχέδια όπως είναι και όλα αυτά που μας εξηγεί. Πρόκειται για ένα βιβλίο που μπορεί να δουλευτεί πολύ όμορφα από γονείς, εκπαιδευτικούς και φροντιστές και να γίνει αφορμή για ενδιαφέρουσες συζητήσεις σχετικά με την ταυτότητα φύλου, τα στερεότυπα και τον σεβασμό στο διαφορετικό.
Δε θεωρώ πως υπάρχουν σύνθετες έννοιες που δεν μπορούν να κατανοήσουν τα παιδιά. Μπορούμε, σύμφωνα με τον παιδαγωγό Jerome Bruner, να τους εξηγήσουμε τα πάντα, αρκεί να επιλέξουμε τον κατάλληλο για την ηλικία τους παιδαγωγικό τρόπο. Είναι όμως επιβεβλημένη, όσο ακόμη και σήμερα ξυλοκοπούνται παιδιά από τις οικογένειές τους επειδή έχουν μια διαφορετική ταυτότητα από αυτή που ενδεχομένως αναμένει η κοινωνία, η ανάγκη να μαθαίνουμε να αγαπάμε και να σεβόμαστε το άλλο, όσο διαφορετικό ή ξένο και αν είναι από εμάς.
Κλείνω με μια φράση της γιαγιάς από το βιβλίο – δυνατός συμβολισμός καθώς προέρχεται από άτομο που ανήκει σε παλαιότερη γενιά – “ό,τι του αρέσει να φορέσει ολουνού του κόσμου αρέσει”.
*Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας υπολογίζεται πως το 1,7% του πληθυσμού είναι ίντερσεξ (intersex/διαφυλικά) άτομα. Σε απλά μαθηματικά, σε ένα τυπικό δημόσιο σχολείο 400 μαθητών σημαίνει πως μέσα σε αυτά υπάρχουν περίπου 7 intersex άτομα.
Διαβάστε επίσης: Its Intersex Awareness Day – here are 5 myths we need to shatter – Amnesty International
