Είναι γνωστό ότι όταν κάποιος μιλά για τη λογοτεχνία, εννοεί σχεδόν αποκλειστικά εκείνη που απευθύνεται στο ενήλικο κοινό. Όταν θέλεις να αναφερθείς στα βιβλία που διαβάζουν οι άνθρωποι κάτω των 18 ετών, προσθέτεις έναν επιθετικό προσδιορισμό: παιδική ή εφηβική. Έτσι, όμως, απλώς την ξεχωρίζεις ως κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό, ίσως ως και κάτι λιγότερο σημαντικό; Πιο απλοϊκό;
Τα έχει ήδη επισημάνει και ο Μπαρνέτ στο δοκίμιό του για τη σημασία των βιβλίων για παιδιά, θίγοντας επανειλημμένα τον παράδοξο διαχωρισμό ενήλικης και παιδικής λογοτεχνίας και το πώς μόνο η πρώτη θεωρείται «λογοτεχνία» από τους περισσότερους. Υπογραμμίζει δε πόσο υποτιμητικά και απαξιωτικά μιλούν συχνά άνθρωποι του χώρου του βιβλίου, αλλά κάποιες φορές και το ίδιο το αναγνωστικό κοινό, για την παιδική λογοτεχνία.
Διαβάζω τα δημοσιεύματα για τη διοργάνωση του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας, που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα τον ερχόμενο Μάρτιο, με καλεσμένους μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας και εγχώριας σκηνής. Θα έρθουν, για παράδειγμα, ο Ντέιβιντ Σολόι, νικητής του φετινού Booker, αλλά και ο Πολ Λιντς, συγγραφέας του επίσης βραβευμένου με Booker Τραγούδι του προφήτη. Θα παρευρεθούν ακόμα η Katharina Volckmer, ο Lilian Thuram, πρώην ποδοσφαιριστής που έγινε συγγραφέας, και πολλοί ακόμη, ανάμεσά τους Έλληνες ομότεχνοί τους, κριτικοί λογοτεχνίας, δημοσιογράφοι και άλλοι. Ο ενήλικος εαυτός μου χαίρεται πραγματικά για την ευκαιρία να δει από κοντά και να ακούσει σπουδαίους δημιουργούς να μιλούν για το έργο τους. Πότε άλλοτε είχε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό την ευκαιρία να έρθει σε επαφή, μέσα από τη σταθερή διοργάνωση ενός φεστιβάλ, με λογοτέχνες τέτοιου βεληνεκούς;
Προσπερνώ τα μεγάλα ονόματα του καταλόγου και – εκτός αν το πρόγραμμα συμπληρωθεί σύντομα – απογοητεύομαι, καθώς δε βλέπω ούτε ένα εκπρόσωπο της λογοτεχνίας που αγαπώ και υπηρετώ εδώ και μια δεκαετία: της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Ούτε ξένους, ούτε Έλληνες. Δεν βλέπω ούτε καν εικονογράφους. Και αναρωτιέμαι: πώς γίνεται ένα Φεστιβάλ Λογοτεχνίας που επιδιώκει να γίνει θεσμός να αφήνει εκτός, ήδη από το ντεμπουτάρισμά του, ένα τόσο μεγάλο μέρος αναγνωστών; Μια λογοτεχνία όχι μόνο υπαρκτή, αλλά οικονομικά κρίσιμη για τον κλάδο και το πιο σημαντικό, αυτή που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του οικοδομήματος που λέγεται δια βίου αναγνώστης.
Κανένα παιδί δεν έγινε αναγνώστης διαβάζοντας στα επτά του Κάφκα ή Ντοστογιέφσκι. Έγινε, όμως, διαβάζοντας Ντόναλντσον και Τζέφερς, Ράντελ και Μπλάιτον, Τριβιζά, Σαρή, Πέτροβιτς, Τίγκα, Ηλιόπουλο, Παναγιωτάκη, Ζέη, Νταλ και τόσους ακόμη, Έλληνες και ξένους. Χάρη σε αυτούς έχτισε το αναγνωστικό του προφίλ, γνώρισε την ύπαρξη των βιβλίων από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του, έζησε μέσα από τις ιστορίες τους χίλιες ακόμα ζωές, βυθίστηκε στις εικόνες της Βαρβαρούση, της Σαμαρτζή, του Μαρκόπουλου, της Ζαραμπούκα, του Παπατσαρούχα, της Δεληβοριά και εξελίχθηκε σε έναν ολοκληρωμένο νέο αναγνώστη, ικανό και έτοιμο να πιάσει αργότερα στα χέρια του Φακίνου, Χαρμουζιάδη, Νικολαΐδου, Σολόι, Ερνώ, να διαβάσει και να αγαπήσει την ποίηση της Σιώζιου και τόσων άλλων.
Από τη μία, όλο αυτό, η απουσία αυτής της λογοτεχνίας από ένα τόσο μεγαλεπίβολο σχέδιο, με λυπεί· από την άλλη, δυστυχώς, το θεωρώ σχεδόν δεδομένο ότι η λογοτεχνία που απευθύνεται σε νεαρούς αναγνώστες εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως κάτι λιγότερο σημαντικό, χωρίς ποτέ να της δίνεται ο χώρος και η προβολή που δικαιούται. Όχι ξεχωριστά, όπως πχ με την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, που εορτάζεται σχεδόν έναν μήνα πριν από την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου (για ενήλικες;), αλλά μαζί, ως αναπόσπαστο μέρος του όλου.
Τελικά όμως ποιος γνωρίζει πραγματικά το παιδικό βιβλίο και τον κόσμο του και σέβεται το κοινό του τόσο ώστε να διοργανώσει ένα αξιοπρεπές τμήμα μέσα σε ένα τόσο σπουδαίο φεστιβάλ, χωρίς να το μετατρέψει σε ένα ανυπόφορα θορυβώδες παιδικό πάρτι, με τσιρίδες αντί για αναγνώσεις, δυνατές μουσικές αντί για εικαστικά εργαστήρια, face painting αντί για συζητήσεις με συγγραφείς, εικονογράφους, εκδότες, επιμελητές και μεταφραστές, ζογκλερικά και ακροβατικά αντί για ουσιαστική γνωριμία του κοινού, και κυρίως του ενήλικου, με τη μαγεία της λογοτεχνίας που διαβάζεται από τα παιδιά; Θα ήθελα πολύ να δω αυτούς τους φορείς που αγαπούν πραγματικά, γνωρίζουν σε βάθος το παιδικό βιβλίο και ενδιαφέρονται πρωτίστως για το παιδί – αναγνώστη να ενώνουν τις δυνάμεις τους και να συνδιοργανώσουν εντός μιας τόσο σπουδαίας λογοτεχνικής εκδήλωσης κάτι πραγματικά αντάξιο των μικρών σε ηλικία αναγνωστών.
