Η στήλη “Ενα βιβλίο μια φορά” φιλοξενεί ανθρώπους από τον χώρο του παιδικού βιβλίου που γράφουν στην Κόκκινη Αλεπού για το δικό τους αγαπημένο παιδικό βιβλίο, που διάβαζαν όταν ήταν ήταν εκείνοι παιδιά. Σήμερα o πολυβραβευμένος συγγραφεάς και εκπαιδευτικός Βαγγέλης Ηλιόπουλος, γράφει για τον Δανό παραμυθά και την αγάπη που έχει στο έργο του.
*Επιμέλεια στήλης: Ζωή Κοσκινίδου
Η μεγάλη αδυναμία που έχω στο έργο του μεγάλου Δανού παραμυθά δεν είναι ανεξήγητη. Πέρα από το ότι είναι σπουδαίο, είναι σημαντικό ότι το συνάντησα παιδί. Όταν ήμουν μικρός πολλά παιδικά βιβλία δεν υπήρχαν. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο «Παραμύθια Άντερσεν» από τις Εκδόσεις Ποιότητος Χρυσή Πένα. Μου το έκανε δώρο ο θείος μου, ο λογοτέχνης Μανώλης Γιαλουράκης, που το είχε μεταφράσει κι ίσως να ήταν από τα πρώτα εικονογραφημένα βιβλία της βιβλιοθήκης μου. Είχε εικόνες των Janet & Anne Grahame Johnstone.
Μου άρεσε πολύ. Άλλωστε θαύμαζα πολύ το θείο μου και μου έκανε τεράστια εντύπωση που το όνομά του ήταν λήμμα στην εγκυκλοπαίδεια. Καμάρωνα και συγχρόνως απορούσα τι δουλειά είναι να είσαι λογοτέχνης και μεταφραστής. Εγώ ήξερα ότι όταν μιλούσε και διηγείτο ιστορίες σε μάγευε. Ίσως, σκεφτόμουν, να έκανε το ίδιο και όταν έγραφε.
Έπρεπε λοιπόν να διαβάσω οπωσδήποτε το βιβλίο μην και με ρωτήσει ο θείος πώς μου φάνηκε. Εγώ έως τότε προτιμούσα να ακούω ιστορίες σε δισκάκια βινιλίου 45 ή 33 στροφών. Και ξεκίνησα την ανάγνωση και από τότε δε σταμάτησε ποτέ να διαβάζω Άντερσεν. Ο Άντερσεν δε γράφει «παιδιάστικα» όπως έκαναν οι περισσότεροι τότε. Δε θεωρεί τον μικρό αναγνώστη υποδεέστερο. Του μιλάει για όλα τα θέματα. Γράφει αυθεντικά. Γράφει για όσα τον απασχολούν και του καίνε την ψυχή. Δεν τον νοιάζει καν να έχουν οι ιστορίες του καλό κι ευτυχισμένο τέλος. Όχι. Όπως κι η ζωή του ήταν σκληρή έτσι και οι ιστορίες του τελειώνουν πολλές φορές αφήνοντας θλίψη και πίκρα.
Αν και πρέπει να εξετάζουμε τους συγγραφείς με μέτρο την εποχή που γράφουν, όλοι θεωρούμε τη διαχρονικότητα μεγάλη αρετή. Η εποχή του Άντερσεν, οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις, η προσωπική του ζωή τον επηρεάζουν πάρα πολύ, αλλά για αυτό είναι αληθινός, ουσιαστικός, ανθρώπινος και όλα αυτά τον κάνουν και διαχρονικό.
Ο τόμος περιέχει δέκα παραμύθια του Άντερεσεν : Οι αγριόκυκνοι, Η βοσκοπούλα και ο καπνοκαθαριστής, Το αηδόνι, Η καμπάνα, τι είδε το φεγγάρι, Το κοριτσάκι με τα σπίρτα, Ο μικρός Τακ, Μια αληθινή ιστορία, Τα κόκκινα παπούτσια, Η μικρή γοργόνα. Τα διάβαζα όλα ξανά και ξανά. Μετά ανέβαινα στο κρεβάτι μου, το έκανα θεατρική σκηνή και τα έπαιζα, με εμένα σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή σε όλους τους ρόλους. Με τον καιρό άρχιζαν να ξεχωρίζουν τα αγαπημένα μου. Το αηδόνι, Η μικρή γοργόνα και Το κοριτσάκι με τα σπίρτα. Μάλιστα το κοριτσάκι το διάβαζα ανεξαρτήτως αν ήταν Χριστούγεννα. Δεν μπορούσα να συμβιβαστώ με το ότι ο αυτοκράτορας αρρώσταινε, το κοριτσάκι πέθαινε και ότι τη μικρή νεράιδα την πρόδιδε ο πρίγκιπας. Όμως έτσι είναι η ζωή. Κι ό Άντερσεν έγραφε τη ζωή με τις αδικίες, τις προδοσίες αλλά και τις χαρές. Τελικά αυτός ο ίδιος είναι το ασχημόπαπο (δεν υπήρχε σε αυτή τη συλλογή) που απέρριψαν οι γυναίκες που αγάπησε, που ταλαιπωρήθηκε από τη φτώχεια στα παιδικά του χρόνια, που δεν μπόρεσε να κάνει την καριέρα ηθοποιού που ήθελε. Αλλά που έγινε ο μεγαλύτερος σύγχρονος παραμυθάς, που καθιέρωσε το είδος και έπεισε όλους για το πόση δουλειά, τέχνη, μαεστρία και ταλέντο χρειάζεται για να γράψεις για παιδιά. Το βιβλίο αυτό είναι πάντα στη βιβλιοθήκη μου, και πολλές φορές καταφεύγω σε αυτό, ακόμη και σήμερα.
Ο θείος, λίγο καιρό μετά τον Άντερσεν μου χάρισε και το δεύτερο βιβλίο της σειράς, που πάλι εκείνος είχε μεταφράσει, το «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» του Κάρολ. Η εικονογράφηση με τρόμαξε κι η υπερρεαλιστική ιστορία της Αλίκης με μπέρδεψε τόσο. Δεν το διάβασα ολόκληρο ποτέ. Κι αν με ρωτούσε ο θείος; Ε, θα του έλεγα πόσο μου άρεσε ο Άντερσεν.
Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε παιδαγωγικά και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Από το 1984 εργάζεται στην πρωτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε «Η περιπέτεια της ζαρωμένης κάλτσας» (Εκδόσεις Δελφίνι), το πρώτο του βιβλίο για παιδιά. Το 1997 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο Τριγωνοψαρούλης» (Εκδόσεις Πατάκη). Το διαφορετικό ψάρι έγινε ο πιο διάσημος Έλληνας σύγχρονος λογοτεχνικός ήρωας. Από τότε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος έχει γράψει πολλά βιβλία για παιδιά και νέους. Πολλά από αυτά κυκλοφορούν και σε άλλες χώρες, ενώ έχουν τιμηθεί με βραβεία και επαίνους. Το 2013 ανακηρύχθηκε από την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Αγγελιαφόρος Ψυχικής Υγείας στα σχολεία. Από το 1994 είναι μέλος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, του οποίου υπήρξε πρόεδρος από το 2008 έως το 2015. Έχει προταθεί για το Astrid Lindgren Memorial Award και για το βραβείο Hans Christian Andersen.
