Εικονογράφος: Piotr Socha
Κείμενα: Monika Utnik – Strugata
Μετάφραση: Μαριάννα Ψύχαλου
Εκδόσεις: Μικρή Σελήνη
Χρονιά έκδοσης: 2023
Ηλικίες: 7+, 9+, 12+
Τι γνωρίζετε για το σαπούνι; Για τα αρώματα; Τα καζανάκια; Τις αποχετεύσεις; Να ένα βιβλίο που βγάζει τα άπλυτα της ανθρώπινης φύσης στη φόρα, ξαφνιάζοντάς μας με τα όσα εξωφρενικά, αλλά πέρα για πέρα αληθινά, στοιχεία και γεγονότα μας αποκαλύπτει.
Ο Piotr Socha -γνωστός μας από τα επίσης καταπληκτικά βιβλία του «Μέλισσες» και «Δέντρα» – διαλέγει αυτή τη φορά ένα θέμα που μας αφορά όλους. Ο συγγραφέας είχε την ιδέα να διατρέξει την ιστορία ανά τους αιώνες, περιγράφοντας τις συνθήκες ζωής και τις συνήθειες των αγροτών και των πλουσίων, των βασιλιάδων και των λακέδων, των αγροτών και των αστών, των μοναχών και των ιερέων, των λαών και των φυλών του κόσμου μέχρι και των αστροναυτών σήμερα.
Ποιος γνωρίζει ότι όλοι αυτοί που έχουν την ίδια κοινή «ανάγκη», την αντιμετώπισαν, διαχρονικά, με τόσους διαφορετικούς τρόπους; Ποιος μπορεί να φανταστεί ότι η πολιτική και η θρησκεία είχαν κάποτε το δικό τους «βρόμικο ρόλο» στην αντίληψη περί υγιεινής και καθαριότητας σώματος και ψυχής;
Η ανάγκη για καλλωπισμό και ευπρεπή εμφάνιση, οι προκαταλήψεις και οι ιδεοληψίες, οι ευφάνταστοι τρόποι που επινοούσαν οι κοινωνίες για «να κρύψουν τις βρομιές τους», τα σχετικά «επαγγέλματα», οι κίνδυνοι και οι συνέπειες στην υγεία και το περιβάλλον, συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα των βρομερών και υγιεινών συνηθειών μας, αλλά και την άποψή μας περί ομορφιάς.
Αξιοποιώντας το δίπολο υγιεινής – βρόμας, αλλά και με αναφορές στην ιατρική και τον καλλωπισμό, ο Πιότρ Σόχα, μας δίνει στοιχεία για την εξέλιξη της ιατρικής, της βιολογίας και της κοσμετολογίας, για το πως οι επιστήμες αυτές διαμόρφωσαν τον τρόπο που βλέπουμε, καθαρά πιά, πως η βρόμα ή η καθαριότητα, ατομική ή συλλογική, επηρεάζει την υγεία μας αλλά και το περιβάλλον που ζούμε. Ξεκινώντας από το λεξιλόγιο που αφορά στο θέμα, παρελαύνουν βρόμικες λέξεις και εκφράσεις με τις εξηγήσεις τους: γιατί λέμε «σαπουνόπερα», «ξέπλυμα χρήματος», «βγάζω τα άπλυτα στη φόρα» κ.α., ενώ οι ανθρώπινες κατασκευές όπως τα λουτρά, τα χαμάμ, τα αποχετευτικά συστήματα, τα υδραγωγεία, τα πολυτελή παλάτια, οι πύραυλοι και τα νοσοκομεία αναδεικνύουν με τη σειρά τους την πορεία προς την εξέλιξη των συνθηκών υγιεινής. Το τελευταίο κεφάλαιο για τις σύγχρονες ασθένειες και επιδημίες, τα αντιβιοτικά και τα σωτήρια βακτήρια ρίχνει φως στις σύγχρονη επιστημονική άποψη που επανατοποθετείται γύρω από το θέμα καθαριότητα, υγιεινή και αποστείρωση.
Με το είδος του χιούμορ που μας κάνει να χαμογελάμε και να σκεφτόμαστε ό,τι διαβάσαμε και αφού κλείσουμε το βιβλίο, η «βρόμα» με όλες τις λέξεις της και σε όλες τις εκδοχές της, μας κάνει να εκτιμάμε αυτά που θεωρούμε δεδομένα και χαιρόμαστε σήμερα.
Είναι από αυτά τα βιβλία που τα διαβάζουμε μόνοι ή και συντροφιά με άλλους. Μπορεί να διαβαστεί δυνατά από όλη την οικογένεια ή από μία παρέα που θα μοιραστεί τις απίστευτες, για εμάς, πληροφορίες του, αλλά μπορεί και να συνδυαστεί συμπληρωματικά με το μάθημα της ιστορίας, καθώς έχει ιστορικά στοιχεία για πολλές από τις περιόδους που τα παιδιά μαθαίνουν στο σχολείο: αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Μεσαίωνας κλπ. Είναι ενδιαφέρον όχι μόνο γι’ αυτές καθαυτές τις πληροφορίες, αλλά και για να μπούμε στη θέση των ανθρώπων κάθε εποχής, να καταλάβουμε μια συνθήκη της καθημερινότητάς τους και να παρακολουθήσουμε την εξέλιξή της που φτάνει ως εμάς σήμερα.
Η εικονογράφηση του Socha λειτουργεί, όπως πάντα, σαν μαγνήτης του βλέμματος. Πλούσια από λεπτομέρειες, διασκεδαστικές, καρτουνίστικες, όλο χρώμα, σε μεγάλο μέγεθος «διαβάζονται» παράλληλα με το κείμενο της Monika Utnik – Strugata. Η Μαριάννα Ψύχαλου κατάφερε σε μία απαιτητική μετάφραση να μεταφέρει το ύφος του κειμένου στην ελληνική έκδοση.
Η ιστορία της ανθρώπινης υγιεινής διαβάζεται στην πολυτελή σκληρόδετη έκδοση της Μικρής Σελήνης, και καταλήγει με την πρόταση «λίγη βρόμα μας κάνει καλό».
Διαβάστε τη συνέντευξη του Πολωνού δημιουργού για το βιβλίο “Ενα βιβλίο μες στη βρόμα”.
