Το σύμπαν είναι κάτι που πάντα εξιτάρει τα παιδιά. Ισως το ότι είναι άγνωστο σε αυτά και μοιάζει αχανές – που είναι – είναι που τα κάνει να αναζητούν σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία ανάλογης θεματολογίας βιβλία. Το σημερινό άρθρο παρουσιάζει ούτε ένα, ούτε δύο, αλλά τρία παιδικά βιβλία γνώσεων για το διάστημα και το σύμπαν, γενικότερα. Είναι και τα τρία αξιόλογα, από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους και (σχεδόν) για όλο το ηλικιακό φάσμα της ανήλικης ζωής: από την προσχολική ηλικία μέχρι και το Λύκειο (ή και για μετά την ενηλικίωση θα έλεγα!), καθένα με τις χάρες του!
ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ, Timothy Knapman, εικονογράφηση: Nik Henderson, μετάφραση: Τατιάνα Γαλάτουλα, Εκδόσεις Διόπτρα, Ηλικίες: 4+.
Ο τίτλος ίσως παραπέμπει σε ένα ακόμη βιβλίο που θα μας μεταφέρει εικονικά στο διάστημα, με πληροφορίες για αυτό. Ωστόσο πρόκειται για γνώσεις επί των εκτοξεύσεων στην κυριολεξία! Διαβάζοντάς το έμαθα πολλά για τις 15 σημαντικές διαστημικές αποστολές του ανθρώπου και μάλιστα κυρίως μέσα από έμμετρο λόγο. Εντυπωσιάστηκα που μια τέτοια ειδική θεματολογία απευθύνεται ακόμα και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η εικονογράφηση έχει ήρωα ένα σκυλάκι-αστροναύτη που συναντά και μαθαίνει για κάθε αποστολή, επιτόπου στο διάστημα. Τηρείται κατ’ εξοχήν σκούρο χρωματολόγιο, ενώ δεν λείπει η επεξηγηματική ονοματολογία για καθένα διαστημικό σκάφος, σχεδιασμένο με καλλιτεχνία αλλά και ρεαλισμό.
Θέλω να πάω στο διάστημα, Philip Bunting, Μετάφραση: Ηλιάνα Αγγελή, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Ηλικίες: 6-8.
Σαν να διαβάζω τη συνέχεια του εκπληκτικού Βρισκόμαστε Εδώ, ο δημιουργός Philip Bunting αναφέρεται στην αγάπη ενός μικρού παιδιού για το διάστημα. Μέσα από ένα εικονικό ταξίδι σε αυτό, μαθαίνει λίγα αλλά σημαντικά πράγματα για τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και ανακαλύπτει τη σημαντική αποστολή του: τη φροντίδα του δικού μας πλανήτη. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, εστίασα σε ενδιαφέροντες συμβολισμούς: πώς οι ενδεχόμενα βαρετές ώρες στη ζωή ενός παιδιού, δίνουν έμπνευση για πειραματισμούς, αλλά και φαντασιακά ταξίδια απ’ άκρη σ’ άκρη. Πως οι δημιουργικές ώρες στο παιδικό δωμάτιο αφορούν -όχι αγορασμένα παιχνίδια, αλλά – δύο μπουκάλια βγαλμένα από την τσάντα της ανακύκλωσης, ρούχα-κληρονομιά από αυτούς που δεν τους κάνουν πια και… πολύ σελοτέιπ, για τον ανατρεπτικό συνδυασμό όλων! Πως όταν κάνουμε ένα βήμα πίσω, βλέπουμε τα πράγματα και τη ζωή με άλλο μάτι, ανακαλύπτουμε (ή θυμόμαστε) πόσο όμορφα και ενδιαφέροντα στοιχεία έχει αυτό που ζούμε, όσο και αν στην καθημερινότητα μοιάζει ενίοτε άχαρο. Η εικονογράφηση έχει να πει την δική της -παράλληλη- ιστορία. Πώς αποτυπώνονται οι ‘διαγαλαξιακές ανησυχίες’ της Ούνα στη διακόσμηση του παιδικού της δωματίου; Ποιό είναι το λεπτομερές σχέδιό της προκειμένου να βρει ζωή στο Διάστημα; Τί σκέφτεται γύρω από αυτό; Απαντήσεις σε αυτά δίνονται μόνο εικονογραφικά, με απλότητα, χιούμορ και πολύ χρώμα.
Μεγάλες Ερωτήσεις για το Σύμπαν: Άλεξ Φριθ & Άλις Τζέιμς, εικονογράφηση: Νέιβιντ Τζ. Πλαντ, μετάφραση: Αγγελική Τζαβάρα, Εκδόσεις Πατάκη, Ηλικίες: 9+.
Πρόκειται για ένα βιβλίο-εγκυκλοπαίδεια για το σύμπαν. Με επιστημονικό σύμβουλο έναν ειδικό συμπαντολόγο του Βασιλικού Αστεροσκοπείου του Γκρίνουιτς, το βιβλίο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε 100+ ερωτήσεις μέσα από τις περίπου 100 γυαλιστερές σελίδες του, για το διάστημα, τα αστέρια, το ηλιακό σύστημα, τα διαστημικά ταξίδια του ανθρώπου και άλλα πολλά. Χρησιμοποιούνται ποικίλοι τρόποι εικονογράφησης, κυρίως βοηθητικής (παρά διακοσμητικής) στην αντίληψη και την κατανόηση του γραπτού λόγου: λεπτομερή σχέδια επιστημονικών πειραμάτων και διαστημικών υπηρεσιών, φωτογραφίες πλανητών, σημαντικά στιγμιότυπα, επεξηγηματικά σχεδιαγράμματα, καθώς και στοιχεία κόμικ. Πρωταγωνιστές είναι ένα αγόρι και ένα κορίτσι, επίδοξοι αστροναύτες διαφορετικών φυλετικών χαρακτηριστικών, με πολλές ερωτήσεις και ένα διαστημικό ρομπότ που χαρίζει σύντομες απαντήσεις. Τονίζεται συχνά -με ψυχραιμία και αυτοπεποίθηση!- η άγνοια της σύγχρονης επιστήμης για πολλά ζητήματα που ακόμη απασχολούν τον άνθρωπο για το σύμπαν και την ύπαρξή του. Μάθημα ζωής θα το έλεγα, για να εξασκηθούν τα παιδιά να ακούν και να λένε ‘δεν γνωρίζω’ χωρίς φόβο και να περιμένουν με υπομονή, ή -ακόμα καλύτερα- να διερευνούν με πάθος τις επιστημονικές και αξιόπιστες απαντήσεις.
Τα βιβλία αυτά συμπληρώνουν τη λίστα οκτώ επιστημονικών βιβλίων γνώσεων (εκδόσεις 2022-2023) γύρω από το Σύμπαν, που διαβάσαμε στην “Κόκκινη Αλεπού” εντός της τρέχουσας χρονιάς. Ξεκινήσαμε με το «Μπορώ να πάω διακοπές στη Σελήνη;» (5+, εκδ. Διόπτρα), το οποίο επικεντρώνει τη θεματολογία του στον Πλανήτη Γη και ακολούθησε το «Πως ακούμε το Σύμπαν» (7+, εκδ. Διόπτρα), αφιερωμένο στην κορυφαία εν ζωή επιστήμονα Φυσικής, Γκαμπριέλα Γκονζάλες, ισάξια συνεχίστρια του έργου του Αϊνστάιν. Το «Μια καληνύχτα γεμάτη απίθανες ερωτήσεις» (7+, εκδ. Μεταίχμιο), είναι ένα βιβλίο με απίθανες ερωτήσεις για τα πάντα, που συνήθως έχουν απαντήσεις, ωστόσο υπογραμμίζεται και εδώ η αξιοσέβαστη απάντηση «Δεν ξέρουμε (ακόμη)!». Με την έμβια (κυρίως) εξέλιξη του πλανήτη μας ασχολείται «Η μεγαλύτερη παράσταση στη Γη» (7+, εκδ. Διόπτρα). Το βιβλίο «Εκεί έξω στο διάστημα για 24 ώρες» (7+, εκδ. Πατάκη) είναι αφιερωμένο στα σημαντικά, αλλά και σε λεπτομέρειες, που συμβαίνουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Επειδή οι γνώσεις από μόνες τους δεν κάνουν τον άνθρωπο, ξεχωρίζω εδώ σύντομα αποσπάσματα από τα τρία τελευταία βιβλία του καταλόγου, που αποτελούν μηνύματα ισότητας, αλληλεγγύης και σεβασμού: Ταξιδεύοντας στο Διάστημα με «το μόνο σπίτι που έχουμε», χρειαζόμαστε «συνταξιδιώτες όλων των ειδών, σχημάτων και διαστάσεων», με «αποστολή να φροντίζουμε τη Γη». (από το «Θέλω να πάω στο Διάστημα!»). Στο ίδιο πνεύμα (από το «Μεγάλες ερωτήσεις για το Σύμπαν»), ο ΔΔΣ «δείχνει τι μπορούν να καταφέρουν εξειδικευμένοι άνθρωποι από όλο τον κόσμο όταν συνεργάζονται». Στην αποστολή Νο 61 εκεί, «συνέβη κάτι νέο και συναρπαστικό: η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία βόλτα στον ουρανό» από τις Τζέσικα Μέιρ και Κριστίνα Κοχ, οι οποίες προστέθηκαν σε έναν μακρύ κατάλογο πρωτοπόρων αστροναυτισσών» (από το «3, 2, 1…εκτόξευση στο διάστημα!»).
