Ο Μήνας Μαύρης Ιστορίας αποτελεί μήνα μνήμης στην Αμερική και στον Καναδά και θεσπίστηκε για να εστιάσει την προσοχή του κοινού στη συμβολή των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ. Τιμά όλους τους μαύρους ανθρώπους από όλες τις περιόδους της ιστορίας της Αμερικής, από τους σκλάβους που πρωτοήρθαν από την Αφρική στις αρχές του 17ου αιώνα μέχρι τους Αφροαμερικανούς που ζουν σήμερα στη χώρα. Έχει τις ρίζες του στο 1926, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ο ιστορικός Κάρτερ Γούντσον (1875-1950) και η «Ένωση για τη Μελέτη της Νέγρικης Ζωής και Ιστορίας», ανακοίνωσαν ότι η δεύτερη εβδομάδα του Φεβρουαρίου θα είναι «Εβδομάδα Νέγρικης Ιστορίας». Πενήντα χρόνια αργότερα, το 1976, αποφασίστηκε ότι η γιορτή αυτή θα διαρκεί όλο το μήνα.
Με αφορμή τους φετινούς εορτασμούς μνήμης, η συντακτική ομάδα της Κόκκινης Αλεπούς επιλέγει και παρουσιάζει βιβλία και ταινίες που μας δίνουν τη δυνατότητα να ζήσουμε μέσα από τις ιστορίες των ηρώων τους καταστάσεις, συναισθήματα αλλά και επιτεύγματα ανθρώπων που ξεπέρασαν τα όριά τους και έλαμψαν.
Διανύοντας την εβδομάδα που τιμάται η Αφρικάνικη καταγωγή και κουλτούρα στα παιδικά βιβλία (BCBW, 2025), στο μυαλό μου έρχεται η Ννέννα Ελένη Οκέκε (Ελληνο-Νιγηριανής καταγωγής) και το παιδικό της βιβλίο «Καποέιρα, μια ιστορία για γενναίους» (Εκδόσεις Φώσφορος). Μία δυνατή ιστορία που δένει τη σκλαβιά με την τέχνη, την προπόνηση με το χαμόγελο, τη διαφορετικότητα με τη δύναμη. Ο μικρός αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τη σκοτεινή ιστορικότητα του ρατσισμού – μέσα από ένα φωτεινό παιδικό βιβλίο. Ελένη Αθανασοπούλου.
Πόσο εύκολη μπορεί να είναι η σχέση, στην Αμερική του σήμερα, ανάμεσα σε ένα μαύρο αγόρι, μοναχοπαίδι διάσημων γονιών και ένα λευκό κορίτσι, το μικρότερο παιδί μια πολυμελούς οικογένειας. ΄Το «Αν έρθεις σαν τον άνεμο» (Jacqueline Woodson, μτφ Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Πατάκης, 12+) είναι ένα τρυφερό εφηβικό μυθιστόρημα που μέσα από τη σχέση των δύο παιδιών η Woodson διερευνά την αγάπη, την εμπιστοσύνη, τη φιλία, ενώ ταυτόχρονα ξετυλίγει με ρεαλισμό δύσκολα θέματα όπως η απώλεια, οι φυλετικές διακρίσεις και η ταυτότητα. Μαριάννα Γιαννουλάκη.
Η Χάρπερ Λι ήταν μόνο 34 ετών όταν έγραψε το πολυαγαπημένο κλασικό μυθιστόρημα “Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια” το 1960. Εξήντα χρόνια αργότερα o Fred Fordham προσαρμόζει την ιστορία και τη ντύνει με εικόνες (μτφρ. Τάσος Νικογιάννης, εκδόσεις ΟΞΥ, 2022, 12+) δημιουργώντας ένα εξαιρετικό graphic novel. Μέσα από τη φρέσκια ματιά του αποδεικνυει ότι το συγκεκριμένο έργο εξακολουθεί να μας συγκινεί μιλώντας για τις διακρίσεις, τα ήθη και το φυλετικό ζήτημα στον αμερικάνικο Νότο του 1930 διατηρώντας παράλληλα αναλλοίωτες τις αξίες του πρωτότυπου βιβλίου. Τατιάνα Κοντούλη
Πόσο νωρίς μπορούμε να ξεκινήσουμε να μιλάμε στα παιδιά για τον ρατσισμό; Ο Jelani Memory, στο “A Kids Book About Racism” (Jelani Memory, Penguin Random House, 2019, 5+, non-fiction), μας βοηθά να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση από την ηλικία των 5 ετών. Εξηγεί τον φυλετικό ρατσισμό, τον πόνο που προκαλεί σε αυτούς που τον βιώνουν, και την σημασία του σεβασμού και της καλοσύνης προς τους άλλους. Η εναλλαγή χρωμάτων και γραμματοσειρών ανάλογα με τα συναισθήματα που παρουσιάζουν, βοηθάει τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τη θέση του άλλου. Ισμήνη Μιχαήλ.
Μια διαφορετική ιστορία μυστηρίου που εκτυλίσσεται στα γκέτο του Λονδίνου. Στο βιβλίο “Αγρια παιδιά” του Stephen Kelman (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο, 2011, 13+). Ένα αγόρι δολοφονείται και ο Χάρι, ο εντεκάχρονος αφηγητής, προσπαθεί να εξιχνιάσει την υπόθεση. Ο Χάρι είναι ένας μετανάστης από τη Γκάνα, που έχει έρθει στο Λονδίνο με τη μητέρα και την αδελφή του αφήνοντας πίσω την υπόλοιπη οικογένεια και αντιμετωπίζει έναν καινούριο κόσμο, σκληρό και γεμάτο δυσκολίες και προκαταλήψεις. Μυθιστόρημα άγριο, αληθινό, τρυφερό, αισιόδοξο μες στην πικρή πραγματικότητα. Βυζαντία Πυριόχου – Γκυ.
Στο”Κοσμοδρόμιο” της Ελένης Κατσαμά (εκδ. Πατάκη, 2010) περιλαμβάνονται εικοσιτρείς πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις εφήβων/ νέων για τη ζωή και την ιστορία της “διαδρομής” τους. Ανάμεσα σε αυτές και η ιστορία ενός αγοριού από τη Σιέρα Λεόνε που τον εξανάγκασαν να συμμετέχει στον εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε το 1991. Ένα βιβλίο που δίνει τον λόγο στα παιδιά, δίνει την ευκαιρία να μιλήσουν για την ιστορία τους με τον τρόπο που τα ίδια τα παιδιά θα επιλέξουν. Ένα βιβλίο που παροτι γράφτηκε πριν από 14 χρόνια, αποτελεί με – κάποιον τρόπο – πηγή κοινωνικών και ιστορικών γεγονότων για τις διαφορετικές παιδικές ηλικίες σε διαφορετικά σημεία του κόσμου. Φωτεινή Αβδελλή
Στο “Της αλλαγής το τραγούδι” της αμερικανίδας ποιήτριας Amanda Gorman (εικ. Loren Long, μτφρ. Μυρσίνη Γκανά και MC Yinka, εκδ. Ψυχογιός, 2021) ένα νεαρό κορίτσι οδηγεί τα παιδιά σε ένα μουσικό ταξίδι μέσα από το ανακαλύπτουν τη δύναμη της συνεργασίας και μαθαίνουν ότι όταν οι φωνές τους ενώνονται μπορούν να αλλάξουν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Η Amanda Gorman με τον ποιητικό της λόγο ενθαρρύνει τους νέους αναγνώστες να γίνουν ενεργοί πολίτες, να κατανοήσουν την έννοια της αλλαγής και της κοινωνικής ευθύνης, να πιστεύουν στη δύναμη της φωνής τους και στην ικανότητά τους να δημιουργήσουν έναν κόσμο καλύτερο για όλους. Γαρυφαλιά Τεριζάκη
Διαβάζοντας το βιβλίο, που αργότερα έγινε και ταινία, “Το αγόρι που δάμασε τον άνεμο” των William Kamkwamba και Bryan Mealer (μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Παπαδόπουλος, 11+) μεταφερόμαστε στο Μαλάουι, εκεί υπάρχει ένα χωριό με δέκα πλίνθινα σπίτια και χόρτινες σκεπές. Ο μικρός Γουίλιαμ θέλει να πάει σχολείο αλλά τα δίδακτρα είναι ακριβά. Υπάρχει όμως μια Βιβλιοθήκη… Με ένα βιβλίο οδηγό και με εφόδιο την επινοητικότητα που έχουν τα παιδιά που στερούνται σχεδόν τα πάντα, ο Γουίλιαμ θα φτιάξει σ’ αυτόν τον τόπο μια ανεμογεννήτρια που θα αλλάξει όχι μόνο τη δική του ζωή. Η αληθινή ιστορία του Γουίλιαμ Καμκγουάμπα αναδεικνύει όχι μόνο τις δύσκολες συνθήκες ζωής σε πολλές αφρικανικές κοινότητες αλλά και τη δύναμη της επινοητικότητας και της εκπαίδευσης να δαμάζουν αυτές τις δυσκολίες. Κατερίνα Φρουζάκη
Η bell hooks, γνωστή φεμινίστρια κ ακτιβίστρια που έχει αγωνιστεί πολύ ενεργά για τα δικαιώματα των μαύρων γυναικών, έχει γράψει δύο πολύ σπουδαία εικονογραφημενα βιβλία, σε συνεργασία με τον Chris Raschka. Το Ηappy to be nappy μιλάει για την ομορφιά των άφρο μαλλιών ενώ στο Skin again η συγγραφέας εξηγεί πως το χρώμα του δέρματος έχει την δική του ιστορία κ βαρύτητα, αλλά για να μάθεις το άτομο πραγματικά πρέπει να γνωρίσεις το «μέσα» του. Στην ίδια λογική είναι και The skin you live in του Michael Tyler (εκδ. Chicago childrens museum) όπου γίνεται αναφορά στο χρώμα του δέρματος και την ομορφιά κ την μοναδικότητά του, όποια απόχρωση κ να έχει. Νίκη Λιάκουρα
Το βιβλίο “Πιο γρήγορη κι από τα όνειρα” του Fabrizio Silei (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Πατάκης, 2019) είναι η συναρπαστική και αληθινή ιστορία της Γουίλμα Ρούντολφ που με τεράστια δύναμη ψυχής και αγάπη για τον αθλητισμό, κατάφερε να γίνει ολυμπιονίκης τρέχοντας πιο γρήγορα κι από τις δυσκολίες, τις διακρίσεις, τη φτώχεια και την αρρώστια. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης ανακαλύπτει τη ζωή της Αφροαμερικανός ηρωίδας που με θάρρος και πείσμα, κατάφερε να υπερβεί τους περιορισμούς και τις προκαταλήψεις της εποχής της και να κυνηγήσει τα όνειρά της μέχρι τον τελικό τερματισμό. Μαρία Παπαευθυμίου
H Έιντα Τουίστ (Αντρια Μπέιτι & Ντέιβιντ Ρόμπερτς, μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, Ψυχογιός 2018) ήταν μαζί με την Άννα Πένσα (Πιπ Τζόουνς & Σάρα Ογκιλβι, μτφρ. Μαρίνα Δημητρά, Καλειδοσκόπιο, 2019) από τους πρώτους μαύρους χαρακτήρες που εμφανίστηκαν σε βιβλία για παιδιά, τις ιστορίες των οποίων διαβάσαμε στο κλείσιμο της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Μάλιστα δεν ήταν μόνο μαύροι χαρακτήρες , αλλά ακόμα κορίτσια που αγαπούν τις κατασκευές και τη μηχανική. Μέσα από τις ιστορίες της Έιντα και της Άννα τους έβαζαν στο επίκεντρο όχι μόνο τη φυλή τους, αλλά και την αγάπη τους για κάτι που ως τότε θεωρουσαμε κυρίως αγορίστικη ενασχόληση. Ζωή Κοσκινίδου
Hair Love (2019, Ηλικίες 4+): https://youtu.be/kNw8V_Fkw28?si=dekYEigtDAVaeqDr
The Hate You Give (2018, Ηλικίες 16+): https://youtu.be/3MM8OkVT0hw?si=NDqnEm6zAMgU5dw7
Akeelah and the Bee (2006, Ηλικίες 9+). https://youtu.be/8Sf4Lwxg6lQ?si=8waO7nXtwLVpVPAq
Hidden Figures (2016, Ηλικίες 11+): https://youtu.be/5wfrDhgUMGI?si=_J4dGjWv70kvMRYp
The Six Triple Eight (2024, Ηλικίες 14+): https://youtu.be/7Thq-SBtukg?si=ptLTLPCF5y_d6hg4
Beasts of the Southern Wild (2012, 14+): https://www.youtube.com/watch?v=pvqZzSMIZa0&t=42s
Ο Κιρικού και η μάγισσα, (1998, Ηλικίες 5+): https://www.youtube.com/watch?v=2gbW3XtwVJw
H Ντιλιλί στο Παρίσι (2018, Ηλικίες: 6+): https://www.youtube.com/watch?v=ycwX7I5Nt3o
Αζούρ και Ασμάρ (2006, Ηλικίες: 7+) (https://www.youtube.com/watch?v=XBgjlRipnb4
Διαβάστε επίσης τα άρθρα που είχαν δημοσιευτεί τις προηγούμενες χρονιές και βρείτε και άλλα βιβλία, μεταφρασμένα στα ελληνικά και ξενόγλωσσα.
Φεβρουάριος, μήνας Μαύρης Ιστορίας
